Mutfakta Sağlık ve Güvenlik Sistemleri

Yiyecek ve içecek işletmelerinde kazaların;

• %34’ü yiyecek servisi,
• %21’i yiyeceğin pişirilmeye hazırlanması,
• % 16’sı mutfak ve servis araçlarının kullanılması ve
• % 12’si yiyeceğin pişirilmesi sırasında gerçekleşmektedir.

• Nitelikli ve ayrıntılı güvenlik denetimi yapılmalıdır.
• Güvenlikle ilgili sorunlara çözüm yolları üretilerek denetimin sağlanması gerek­mektedir.
• Yiyecek üretimi aşamalarında meydana gelen kazaların, düzenli olarak rapor edil­mesi ve nedenlerinin araştırılması gerekir.
• Güvenlik konusunda periyodik aralıklarla hizmet içi eğitimler verilmesi gerekir.
• Mutfağın içerisindeki elektrik kablolarının, doğal gaz borularının çok iyi bir şekil­de korunması gerekmektedir.
• Çok yoğun olarak kullanılan bölgelerin, aydınlatılması ve havalandırılmasına özen gösterilmesi gerekir.
• İlk yardım dolabının devamlı kontrol edilmesi ve eksiklerin zaman geçmeden ta­mamlanması sağlanır.
• Yangın söndürme aletlerinin, vize tarihlerinin kontrolünün titiz bir şekilde yapıl­ması önemlidir. Yangın söndürme aletlerinin, yeterli sayıda olması ve erişilebilir konumlarda bulunmaları gerekir.
• Çalışanların ve konukların güvenliğini arttırmak için, yüksek ısıya ve dumana kar­şı duyarlı basınçlı su sistemlerinin sağlanması önemlidir.
• Yangın çıkışı, yangın merdiveni, keskin aletler, bıçaklar için koruma dolapları ve kılıflarının bulunması sağlanır.

• Mutfaklarda en çok rastlanan yanma, düşme, kesik vb. kazaları önlemek ve kazalar olduktan sonra neler yapılması gerektiği hakkındaki kurallar ve prosedürlerle ilgili olarak iş görenlerin bilgilendirilmesi işlerini yapmalıdır.

• Kazalara neden olmamak için bütün işler tam olarak bilinmeli ve prosedürler tam olarak uygulanmalıdır.
• Çalışma alanlarında güvenliği etkileyecek, güvenliği ortadan kaldıracak konularda dikkatli olunmalıdır (kirli tabak ve takımları üst üste yığmak yerine hemen bulaşık birimine götürmek gibi).
• Yerler, kaymayan tipte, sert ve düz olmalıdır.
• Merdivenler ve trabzanlar doğru yerde, geçişe elverişli genişlikte olmalıdır. Trab­zanlar personelin düşmesini önleyecek yükseklikte olmalıdır.
• Koridorların geçiş için yeterli genişlikte olması şarttır. Görüş olanağı vermeyen köşeleri ve iş sahalarına açılan kapıları olmamalıdır. Yemek servisi olan koridora giriş ve çıkış en kısa yoldan olmalıdır. Koridorlarda ve geçitlerde açık olan kapı­lar kazalara neden olabilir. Eğer açık durmaları gereken kapılar varsa kendiliğin­den açılıp kapanan kapılar tercih edilmelidir. İş alanlarına çıkan bütün kapılar cam pencereli olmalı, dışarıya açılan kapıların hepsinin girişlerinde aydınlatma olmalıdır.
• Alarm sistemleri: Portatif soğutucularda, dondurucularda ve depo bölümlerinde bulundurulmalıdır.
• Hareket hâlinde bir alete takılıp kazaya neden olabilecek, bol, açık kollu giysiler ile kuşak ya da benzeri şeylerin bulunduğu tüm kıyafetlerden kaçınılmalıdır.
• Mümkün olduğunca erkekler 23 kg, kadınlar 15 kg.dan fazla ağırlık kaldırma­malıdır. Ağır bir şeyin taşınmasında yardım istenmeli, mümkünse taşıma ara­bası kullanılmalıdır. Ağır parça hareket ettirilmeden önce yerleştirileceği yer saptanıp hazırlanmış olmalıdır. Bir defadan fazla ağırlık kaldırılmamalı. Arada durup dinlemelidir. Yorgunluk ya da aşırı çalışma, ani ağrılara ve kazalara neden olabilir.
• Profesyonel eleman nadiren aceleci davranır; hiçbir zaman koşmaz. Çok hızlı çalış­mak, çok fazla iş çıkarmak anlamına gelmez. Sakin çalışmak daha verimlidir.
• Depo: Çöpten, süprüntülerden, atıklardan tamamen uzak bir yerde olmalıdır. Depo alanlarında kazalar olağandır. Çünkü ağır parçaların kaldırıldığı, taşındığı bölümdür ve her an düşme tehlikesi vardır; yaralanmalar olabilir, malzemeler tahrip olabilir. Bundan dolayı depolanacak malzemeleri taşıyacak nitelikte raf sistemi kurulmalıdır. Raflar; malzemeler sıkıştırılmadan 4-5 cm. aralıklı, rahat alıp koymaya uygun şekilde düzenlenmelidir. Raflara her noktadan uzanılabil­melidir. Ağır parçaların aşağıdaki raflara konulması yararlıdır. Depo, paletleri alabilmek ve açabilmek için görevlilerin rahatça hareket edebilecekleri genişlikte olmalıdır. Kanatlı ve yaylı kapılar görevlilerin arabayla yaptıkları taşımalarda ko­laylık sağlar.
• Onarım gerektiren bir yer görüldüğünde (örneğin, halıda yırtık veya döşemede gevşemiş karo, yıpranmış elektrik kablosu vb.) en kısa sürede ilgili yerlere rapor edilmelidir.

• Önemsiz gibi görülse bile herhangi bir kaza yöneticilere rapor edilmelidir.

Mutfaklarda çalışan deneyimli personel doğal olarak kendilerine güvenli çalışırlar. Örneğin;

• Tava saplarını dışarıda bırakmazlar.
• Tencere saplarını ateşten uzak tutarlar ısınmış sapları çıplak elle tutmazlar.
• Sıcak maddeleri tutarken ıslak bez kullanmazlar.
• Kaynatma kaplarını taşmayacak şekilde doldururlar.
• Sıçrayan yağları hemen silerek kayma ve düşmeleri önlerler.
• Tutuşan ve yanıcı maddeleri pişirme yaptıkları bölümde bulundurmazlar.
• Sıcak yağları dikkatle tutarlar.

• Kesici aletlerin ya da kırık camların tehlikelerinden haberdardırlar; cam ya da por­selen yerine plastik ya da kâğıt malzemelerden kullanırlar.

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından iş kazası; “belirli bir zarar veya yaralan­maya yol açan, önceden planlanmamış beklenmedik bir olay” şeklinde tanımlanmıştır.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından ise iş kazası; “önceden planlanmamış, çoğu zaman kişisel yaralanmalara, makinelerin, araç ve gereçlerin zarara uğramasına, üretimin bir süre durmasına yol açan olaylar” şeklinde tanımlanmaktadır.

Kazayı meydana getiren faktörler;

• İnsanın doğal yapısı (insanın doğa karşısın­daki zayıflığı)
• Kişisel kusurlar
• Güvensiz hareket ve güvensiz şartlar
• Kaza olayı
• Yaralanma (zarar veya hasar).

Güvensiz hareketler; Bireyin herhangi bir kaza olasılığını artırıcı, bilinçli veya bilinçsiz davranışları, fiziksel ve psikolojik özellikleri vb. güvensiz hareketler olarak adlandırılır.

Güvensiz şartlar; İş kazası olasılığını artırıcı fiziksel çevre faktörleri (iş yeri düzeni, aydınlat­ma ve havalandırmada yetersizlik vb.) güvensiz şartlar olarak adlandırılır.

• Sorumsuz biçimde görev verilmeden ya da uyarılara aldırmadan güvensiz çalışmak
• Tehlikeli hızda çalışma ya da alet kullanma
• Güvenlik donanımını kullanılmaz duruma sokma
• Tehlikeli cihazlar kullanmak ya da donanımı güvensiz biçimde yönetmek
• Güvensiz yükleme, istif, karıştırma, yerleşme vb. davranışlar
• Güvensiz durum ya da duruşlar
• Hareketli ya da tehlikeli yerlerde çalışmak
• Şaşırmak, kızgınlık, suistimal, irkilme gibi davranışlar
• Güvenliği önemsememek ya da kişisel koruyucu malzemeyi kullanmamak

• Kusurlu, pürüzlü, sivri, kaygan, eskimiş, çatlak aletler
• Güvensiz yapılmış donanım, alet, araç-gereç vb.
• Güvensiz düzen, yetersiz bakım, tıkanıklıklar
• Yetersiz aydınlatma, göz kamaştıran ışık kay­nakları
• Güvenli iş elbisesi kullanmamak, yorucu yük­sek topuk vb.
• Yetersiz havalandırma, hava kaynakları vb.
• Güvensiz yöntemler ve mekanik, kimyevi, elektriksel koşullar vb.

İş kazaları;

• %2 önlenemez,
• %98 önlenebilir,

• %50 kolaylıkla önlenebilir şeklinde gruplan­dırılır.

Üç çeşit yangın vardır. Bunlar:

(I) A sınıfı yangın basit, tutuşabilir bir maddenin yanmasıdır.

(II) B sınıfı yangın gaz, petrol, yağ ve benzin gibi maddelerin yanmasıdır.

(III) C sınıfı yangın, elektrikte bir kısa devreyle, çok ısınmış bir elektrik motoru nedeniyle ve elektriğe bağlı başka nedenlerle oluşabilir.

A sınıfı yangın basit, tutuşabilir bir maddenin yanmasıdır. Bu tür yangında su bazında olan söndürücüler kullanılır. Bunlar değişik su tankları olabilir (1 tank için yemek servisi sahasında yaklaşık 112 metrekare yere ihtiyaç vardır).

B sınıfı yangın gaz, petrol, yağ ve benzin gibi maddelerin yanmasıdır. Bu tür yangın, oksijeniz bırakılarak söndürülebilir. Bu bir battaniye ve/veya bir tencere kapağı kullanılarak yapılabilir. Kimyasal madde, karbondioksit, köpük püskürten yangın söndürme cihazları kullanılabilir.

C sınıfı yangın, elektrikte bir kısa devreyle, çok ısınmış bir elektrik motoru nedeniyle ve elektriğe bağlı başka nedenlerle oluşabilir. Bununla birlikte, yağ gibi çabuk tutuşabilen bir maddenin de varlığı bu tip yangınlarda sıklıkla görülmek­tedir. Bu tür yangınlarda iletken olmayan söndürücüler gereklidir. Bundan dolayı su bazında söndürücüler kullanmaktan kesinlikle kaçınılmalıdır. Kuru kimyasal maddeler ve karbondioksit içeren söndürücüler tercih edilir. Karbondioksit, yi­yeceklere hiçbir zararı olmayan en iyi yangın söndürücüdür. 9–11 kg.lık küçük yangın söndürücüleri yerden en fazla 150 cm yüksekliğe yerleştirilmelidir. Daha büyük söndürücüler ise yerden en fazla 1m yükseklikte olmalıdır.

Aşağıda sıralanan tedbirler dikkate alınırsa; yangından oluşan kazalar daha az mey­dana gelebilir.

1. Yemeklerin pişirildiği ocaklardaki gaz kaçakları ve derin yağda kızartmaların ya­pıldığı fritözler, yangına sebep olan faktörlerin başında yer almaktadır. Ocakların bakımı, yetkili ve uzman personel tarafından düzenli olarak yapılmalı ve yönetici­lerde belirli aralıklarda kontrol etmelidir.
2. Ocakların, fırınların, ızgaraların ve fritözlerin üzerinde yer alan davlumbazlar ile filtreler düzenli olarak temizlenmelidir.
3. Mutfaklarda sigara içilmesine asla müsaade edilmemelidir. Küllüklerin boşaltıldığı çöp kovalarına kağıt ve yanıcı maddeler atılmamalıdır.
4. Ekipmanların elektrik bağlantıları yapılırken uzman kişiler çalıştırılmalıdır. Elekt­rik kabloları ve sigortaların amperleri ekipmanın gücüne uygun olmalıdır.
5. Ekipmanların bağlantı kabloları kısa tutulmalı ve mutlaka topraklı kablo ve prizler kullanılmalıdır.
6. Masalarda bulunan mumlara dikkat edilmeli ve yandığı sürece kontrol altında tu­tulmalıdır.
7. Yanıcı özelliği olan ve devamlı kullanılan kepleri, daima yanıcı maddelerden uzak tutmak gerekir.

1. Yangınlarla ilgili alınması gereken ilk önlem; mutfakta yangına sebep olacak ekip­manların, kaliteli ve uzman kişiler tarafından yerleştirilmesidir. Yangına sebep olan ızgara ve fırın bacalarının yerleştirilmesi ile ilgili itfaiyeden yardım istenmesi ve onların önerileri dikkatle yerine getirilmelidir.
2. Yangın konusunda çalışan personel eğitilmeli; tüm çalışanlar yangın söndürme araç gereçlerinin nerede olduğunu ve onların nasıl kullanılması gerektiğini bilmelidir.
3. Yangın sırasında kimin hangi görevi üstleneceği önceden belirlenmeli; gerekirse bu konuda önceden bir deneme çalışması yapılmalıdır.
4. Yangınla mücadelede yeterli araç gereç olmalı; büyük işletmeler ise otomatik yan­gın söndürme sistemi bulundurmalıdır. Otomatik yangın söndürme sistemleri içe­risinde; dumanı alevi ve ısıyı algılayan cihazlar mutlaka yer almalıdır.
5. İşletmenin, tüm birimlerinde yangın alarm sistemi bulundurulmalı ve tüm birim­ler itfaiyenin telefon numarasını öğrenmelidir.
6. Yangın sırasında acil çıkış kapıları kolayca açılabilir olmalı; yangın çıkış yolları açık ve temiz olmalıdır. Buralara gereksiz eşyalar konulmamalıdır.
7. Yangın sırasında, konukların işletmeden kolayca çıkışını sağlayacak personel belir­lenmeli ve bu personel önceden eğitilmelidir.

Yanıkların oluşmaması için aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir:

1. Yanıkların oluşmaması için ilk önce mutfaklarda ocakların, ızgaraların ve fritözle­rin doğru bir şekilde yerleştirilmesi gerekir. Örneğin fritözlerin yanına alevli ocak­ lar ya da mangal kömürlü ızgaralar yerleştirilmemelidir. Ocakların yanına sıcak tencereleri koymak için boş ara tezgâhlar yerleştirilmelidir.
2. Fritözde patates kızartırken patatesler ıslak olmamalıdır.
3. Aşırı sıcak tencere ve tavalar nemli bezle tutulmamalıdır; buhar yanığına sebep olabilir.
4. Sapı oynayan tencere ve tavalar tamir edilmeli ya da kullanım dışı bırakılmalıdır.
5. Tencereler ve çaydanlıklar ağzına kadar doldurulmamalıdır.
6. Tencere ve tavadaki yemekler uzun saplı tahta kaşıkla karıştırılmalı ve yemekler sıçratılmamalıdır.
7. İçinde yemek ve su olan kaynamakta olan tencerenin kapağı dikkatlice açılmalıdır.
8. Fırınların kapakları dikkatli ve kontrollü bir şekilde açılmalıdır.
9. Ekipmanlar, tencere ve tavalar soğuduktan sonra temizlenmelidir.
10. Sıcak içecekler servis edilirken dikkatli olunmalıdır.

11. Alev alan tencere ve tavaları asla su ile söndürülmemeli çünkü kabın içindeki yağa su döktüğünüz takdirde alevler sıçrayan yağlar ile yayılabilir ve istenmeyen yara­lanmalara yol açabilir. Bunun için tuz ve karbonat da bol miktarda kullanıldığı taktirde alevi boğmada etkilidir. Ayrıca alev almış bir tencere veya tavayı asla daha güvenli olacağını düşündüğünüz bir yere götürmeye çabalamayın. Bu yangının sıç­rama tehlikesini arttırır.

Kesiklerin oluşmaması için aletlerle ilgili kullanma ve koruma talimatları öğrenilmelidir. Bununla birlikte aşağıda bazı önlemler verilmiştir.

• Herhangi bir ürünü kesmek, parçalamak için doğrama tahtası kullanılmalı ve vü­cuttan uzak tutulmalıdır.
• Bıçak kullanırken, yapılan işe çok iyi konsantre olunmalıdır.
• Tezgâhtan veya başka bir yerden düşen bıçağı tutmaya kesinlikle çalışılmamalıdır.
• Her ürün için ayrı bıçaklar olduğu için, mutlaka ürün işlenirken kendi bıçağı kul­lanılmalıdır.
• Mutfak içerisinde kesici bir ekipmanın veya aracın temizlenmesi gerektiği zaman, kapalı konumda olmasına ve hatta güç kaynağı ile ilişkisinin kesik olması gerekti­ğine dikkat edilmelidir.
• Mutfak içerisinde çok az kullanılan cam ve seramik materyaller kırılmış ise, kesin­likle çıplak elle temizlenmeye çalışılmamalıdır.

• Konserve kutuları ve diğer ambalajları açmak için uygun alet kullanılmalıdır.

Düşmeleri önlemek için aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir:

1. Sabunlu suların, yağların ve yemeklerin yerlere dökülmesinden dolayı yerlerin kayganlaşması,
2. Uygun olmayan araçlarla aşırı yük taşınması,
3. Çalışanın taşıyabileceğinden fazla yükü tek başına taşıması,
4. Çalışma ortamının yeteri kadar aydınlatılmaması ve havalandırılmaması,
5. Yüksek raflara ulaşmak için portatif merdiven kullanılmaması,
6. Merdivenin sağlam ve temiz olmaması,
7. Mutfak zemin yapısının uygun olmaması,

8. Uygun olmayan iş ayakkabılarının giyilmesi vb. nedenlerden oluşabilecek düşme­ler sonucu kırıklar ve çıkıklar oluşabilir.

İlk yardım; herhangi bir kaza veya yaşamı tehlikeye düşüren bir durumda sağlık gö­revlilerinin yardımı sağlanıncaya kadar, yaşamın kurtarılması ya da durumun kötüye git­mesini önleyebilmek amacı ile olay yerinde yapılan uygulamalardır.

İlk yardımın Öncelikli Amaçları,

• Hayati tehlikeyi ortadan kaldırmak,
• Yaşamsal fonksiyonların sürdürülmesini sağlamak,
• Yaralının durumunun kötüleşmesini önlemek,
• İyileşmeyi kolaylaştırmaktır.

Acil Tedavi; acil tedavi ünitelerinde ve ambulanslarda yaralılara, hekim ve sağlık per­soneli tarafından yapılan tıbbi müdahalelerdir.

Bir yiyecek içecek işletmesinde çalışanlara, aşağıdaki konularda ilk yardım eğitimi verilebilir:

• Kalp krizi
• Yaralanmalar incinmeler ve yanıklar
• Düşerek sakatlanmalar (ayağı veya kolu kırılanlar gibi)

• Yemek yerken boğazına yiyecek kaçanlar

Bir ilk yardımcıda aşağıdaki özelliklerin olması gerekmektedir.

• İnsan vücudu ile ilgili temel bilgilere sahip olmak,
• Önce kendi can güvenliğini korumak,
• Sakin, kendine güvenli ve pratik olmak,
• Eldeki olanakları değerlendirebilmek,
• Olay anında ve doğru olarak haber vermek (112’yi aramak),
• Çevredeki kişileri organize edebilmek ve onlardan yararlanabilmek,
• İyi bir iletişim becerisine sahip olmak.

İlk yardımın temel uygulamaları; Koruma, Bildirme, Kurtarma (KBK) olarak ifade edilir.

Kimyasal zehirlenmeler: Besinlere çeşitli kaynaklardan karışan ya da dışarıdan ek­lenen bazı kimyasal maddelerin neden olduğu zehirlenmelerdir.

1. Metaller: Besine içinde saklandığı ya da bekletildiği araç gereçten çözünme sonu­cu metaller karışabilir. Örneğin domates, limon gibi içinde asitli yiyecek bulunan yemek ya da besinlerin bakır, alüminyum vb. metal kaplarda saklanması kalaysız bakır kaplarda bekletilmesi sonucu zehirli metaller çözünerek besine geçebilir.
2. Tarım ilaçları: Tarım ürünlerinde verimin arttırılması için kullanılan tarım ilaçları bilinçsiz kullanım ve yanlış uygulamalar nedeniyle besinleri kirletir. Bu nedenle özellikle sebze ve meyvelerin bol su ile yıkanmaları gerekir.
3. Deterjanlar: Besinlere yanlışlıkla karışan, önerilen dozların üzerinde kullanı­lan ya da iyi durulanmayan kaplardan geçen deterjanlar besinlerin sağlığa za­rarlı hâle gelmesine neden olur.
4. Plastikler: Besin ambalajında yaygın olarak kullanılan özellikle renkli olanlar­da asitli yiyeceklerin bekletilmesi ya da saklanması o yiyeceğin zararlı hâle gel­mesine yol açar.

e. Gıda katkı maddeleri: Besinlerin renk, koku ve lezzet vermek, kıvam geliştir­mek ve dayanıklılığını arttırmak amacıyla eklenen kimyasal maddelerin, öneri­len miktarların üzerinde tüketilmesi sağlığa zararlıdır.

Bakteriler canlı kalabilmek için ve üreyebilmek için uygun sıcaklık, besin, nem, ph ve oksijene gereksinim duyarlar.

Bakteriler be­sinlere hasta ya da taşıyıcı insan yoluyla bulaşabildiği gibi, “çapraz bulaşma” adı verilen yolla da bulaşabilir. Çapraz bulaşma; temiz bir yiyeceğe besin olmayan ve bakteri içeren etmenlerden bakteri bulaşmasına denir.

Çapraz bulaşmaya neden olan besin dışı etmenler;

• Eller,
• Araç-gereçler,
• Doğrama tahtaları,
• Mutfak tezgâhları,
• Mutfakta kullanılan bez ve süngerler,
• Giysiler,
• Öksürme, hapşırmadan kaynaklanan damlacıklar,

• Bakteri bulaşmış ya da potansiyel riskli besinlerden sızan sıvılarla temas etmiş olan her türlü yüzeydir.

Sindirim yoluyla meydana gelen zehirlenmeler alınan maddeye göre değişmekle beraber genelde;

• Bulantı, kusma, ishal, karın ağrısı,
• Soğuk terleme, renkte solukluk,
• Bilinç bulanıklığı, şok, havale,
• Solunum ya da nabız değişiklikleri,
• Gözyaşında artış,
• Korozif (yakıcı, tahriş edici) madde alınmışsa, ağızda, boğazda ve midede yanma ve doku tahribatı, ağız kenarında renk değişikliği,
• Nefeste ve vücutta olağan dışı koku vb. belirtiler görülür.

Besin zehirlenmesine neden olan bakteriler; Staphylococcus (Stafilokok), Botulism, Salmonella, Clostridium perfringens’dir.

Botulism bakterisinin neden olduğu zehirlenme belirtileri:

• Ağız ve boğaz kuru ve ağrılıdır,
• Kişi gözlerini odaklamada zorluk çeker (çift görme, bulanık görme olabilir)
• Bitkinlik, yutma ve konuşma güçlüğü
• Halsizlik veya kuvvet kaybı
• Göz hareketlerinde kısıtlılık, göz bebeklerinde genişleme
• Solunum kaslarında paralizi, solunum güçlüğü

• Konuşamama, başın ön kısmında hissedilen baş ağrısı

• Her türlü gıda maddesi satın alırken etiket bilgisi okunmalı, üretim ve son kullan­ma tarihi, Tarım ve Orman Bakanalığından üretim izni olup olmadığı ve saklama koşullarına dikkat edilmelidir.
• Pastörize edilmemiş süt ve süt ürünleri kesinlikle kullanılmamalıdır.
• Kırık, çatlak, dışkı ile kirlenmiş yumurta satın alınmamalı, yumurtalar kullanılma­dan hemen önce mutlaka yıkanmalıdır.
• Dondurulmuş besinleri satın alırken ambalajı altında ve içinde buz kristalleri ol­mamasına dikkat edilmeli, orijinal paketlerinde -18°C’de satın alınmalıdır.
• Konserve satın alırken, alt ve üst kapakları şişkin, kutusu hasar görmüş, kapağı gevşemiş ve son kullanma tarihi geçmiş olanlar kesinlikle satın alınmamalıdır.
• İçme sularının güvenilir kaynaklardan satın alınmasına özen gösterilmeli, güveni­lirliğinden emin olunmadığında kaynatıldıktan sonra içilmelidir.
• Özellikle yaz aylarında dışarıda ve açıkta satılan yiyeceklerin tüketiminden kaçı­nılmalıdır.
• Sıcak besinler derin ve büyük kaplarda soğutulmamalı aksine küçük ve sığ kaplar­da soğutulup depolanmalıdır.
• Çiğ besinler ile pişmiş yiyecekler birbirine temas etmeyecek şekilde üzerleri kapalı olarak muhafaza edilmelidir.
• Tahıl, kurubaklagil gibi kuru gıdalar nemsiz, kuru ve 15°C -20°C arasındaki sıcak­lıklarda muhafaza edilmelidir.
• Sütlü, yumurtalı, besinler ile et ve ürünlerini yüksek sıcaklıkta bekletmeyin bu tür besinler 5 °C nin altında tutulmalıdır. .
• Sebze ve meyvelerin temizliğinde kesinlikle deterjan gibi kimyasal maddeler kul­lanılmamalıdır.
• Dondurulmuş besinler, buzdolabı sıcaklığında veya mikrodalga fırında çözdürü­lerek kullanılmalı, çözdürme işlemi oda sıcaklığında veya kalorifer, soba üstüne bırakılarak kesinlikle yapılmamalıdır.
• Mümkünse yemekler günlük olarak hazırlanmalı, artan yemeklerde yeniden ısıt­ma söz konusu olacaksa bir kereden fazla tekrar ısıtma işlemi yapılmamalıdır.
• Kırmızı et, tavuk, balık, süt ve ürünleri gibi kolay bozulabilen riskli besinler uygun süre ve sıcaklıklarda pişirilmeli, pişmiş yemekler oda sıcaklığında 1 saatten fazla bekletilmemelidir.
• Pişirdikten sonra hemen tüketilmeyecek yemekler, hızla soğutularak yeniden ser­vis edilene kadar buzdolabında saklanmalıdır.
• Özellikle çiğ et, yumurta ve kümes hayvanları gibi besinleri hazırladıktan sonra eller iyice yıkanmalı, bu tür riskli besinler ile pişirilmeden tüketilecek sebze ve meyveleri hazırlarken ayrı doğrama tahtası ve bıçaklar kullanılmalıdır.

Besin zehirlenmelerinde ilk yardım:

• Bilinç kontrolü yapılır,
• Ağız zehirli madde ile temas etmişse su ile çalkalanır, zehirli madde ele temas et­mişse el sabunlu su ile yıkanır,
• Yaşam bulguları değerlendirilir,
• Kusma, bulantı, ishal gibi belirtiler değerlendirilir,
• Kusturulmaya çalışılmaz, özellikle yakıcı maddelerin alındığı durumlarda hasta asla kusturulmaz,
• Bilinç kaybı varsa koma pozisyonu (yarı-yüzükoyun-yan pozisyon) verilir,
• Üstü örtülür,
• Tıbbi yardım istenir (112),
• Olayla ilgili bilgiler toplanarak kaydedilir;