ZİHİN FELSEFESİ

Yoksun nite (absent qualia) kavramı, kişinin hiç bir nitel zihin halinin, yani algılanmış niteliğin bilincinde olmadığının varsayıldığı bir düşünce deneyidir. Bunlara zombi adı verilir. Doğru cevap A'dır.

Thomas Nagel (2004) “What Is It Like To Be A Bat?” (“Yarasa Olmak Nasıl Bir Şeydir?”) isimli klasik araştırmasında bilinci, dünyanın öznel deneyimine sahip olma yetisi olarak tanımlamıştır. Doğru cevap C'dir.

Tam algı algılayanın kendini idrak etmesi, kendini algılamasıdır. Bir başka deyişle tam algı, algılanan nesne karşısında bu algılamayı yapan özne olduğunun bilincine varmaktır. Bu nedenle Kant’a göre: “Bu tam algı ilkesi, bütün bir insan bilgisindeki en yüksek ilkedir”

Doğru cevap A'dır.

Husserl’in temellerini attığı fenomenolojinin ana konusunu “yönelmişlik” sorunu oluşturmaktadır. Bu anlamda Husserl’in hemen bütün fenomenoloji çabaları yönelmişlik düşüncesinin açıklığa kavuşturulması olarak değerlendirilebilir. Doğru cevap B'dir.

Husserl için yönelmişlik bilincin özüdür. O yüzden bilinç, Husserl’e göre her zaman bir şeyin bilincidir. “Ama her bilincin “bilinci” olduğuna göre, bilincin neliğinin incelenmesi, aslında bilincin anlamının ve bilincin nesnelliğinin kendisinin incelenmesini de kapsar”.

McGinn gibi beynin, bilincin nedensel temeli olduğunu kabul eden, ama bu bağlantının doğasının, bizler için bir giz olduğunu iddia eden araştırmacılar yeni gizemciler olarak bilinir. Doğru cevap A'dır.

İndirgemeci olmayan fizikalizm bilincin, beyin süreçlerini izleyerek, onlara bağlı olarak, ortaya çıktığını varsayar. Bu görüşün temelindeki fikir, beyin süreçlerinde bir değişiklik meydana gelmeden zihinsel durumlarda bir değişiklik olmayacağıdır. Doğru cevap A'dır.

Evrimsel psikoloji; bilincin, akıllarımızı diğer insanların akılları için birer model olarak kullanabilmemizi, onların davranışlarını önceden tahmin etmeyi sağlamak amacıyla ortaya çıktığını öne sürer. Doğru cevap A'dır.

Merkezi ve bütünlüklü bir kendilik bilinci fikrini reddeden Dennett, bunun bir yanılsama olduğunu söyler. Bütünlüklü ve ayrıcalıklı erişimle kişinin bilgi sahibi olduğu bir kendilik bilinci yoktur. Doğru cevap E'dir.

Bilinç terimine bugünkü anlamını kazandıran 17. yüzyılda yazdığı İnsan An­lığı Üzerine Bir Deneme’ sinde terimi ilk kez kişinin içsel, zihinsel durumlarıyla ve öznellikle bağlantılı bir şekilde kullanan John Locke’dır.

Chalmers’a göre, bilinçle ilgili sorunların çoğu, bilincin açıklama­ya çalıştığı olgularla ilgili sorunlardır. Chalmers bunları şöyle sıralar:

-Çevresel uyaranları birbirinden ayırt etme, sınıflandırma ve tepki verme becerisi.

-Bilişsel bir sistem yoluyla bilginin birleştirilmesi.

-Zihinsel durumların dışa vurulabilirliği.

-Bir sistemin kendi içsel durumlarına erişebilme becerisi. 

-Dikkatin belli bir noktada odaklanabilmesi.

-Davranışın istemli bir şekilde kontrol edilmesi.

Farkındalık sorunu bilinçle ilgili en temel sorundur. Farkındalık sorunu, bir kişi­nin nelerin farkında olup, nelerin farkında olamayacağı arasındaki farkın ortaya konulmasıdır.

“Dolaysız farkındalık” ya da “ayrıcalıklı erişim” terimleriyle ifade edilen farkındalık, yalnızca dışarıdaki herhangi bir nesnenin farkına varmamız anlamın­da değil, ama zihnimizde ve genel olarak bedenimizde olup biten şeylerin farkına varmamız anlamında kullanılır.

Locke’a göre, insanın kendi zihninin içeriklerini algılamasıdır. Locke’a göre, “bi­linç, her zaman duygu ve algılarımızla birliktedir, herkes, kendisi için, kendim dediği şeydir”

Larry Weiskrantz (1989) tarafından yapılan deneylerde hastaya, “kör görü”sü olan bölgeye renkli bir ışık yansıtılarak ne gördüğü sorulur, hasta samimi bir şekilde, bir şey görmediğini söyler. Ama görmemesine rağmen bir tahmin yapması istenirse “kare gibi bir şey olabilir”, “kırmızı bir ışık olabilir” gibi, gerçeğe gelişigüzel tahminin ötesinde uygun tahminlerde bulunabilir.

Weiskrantz’ın “kör görü” hastalarıyla yaptığı deneylerdeki bütün nitel zihin halleri, yani algılanmış niteliklerin tamamı, hastanın bilincinin dışında olursa ne olur, sorusunu akla getirmiştir. Bu konuda geliştirilen düşünce deneyi, zihin felse­fesi literatüründe yoksun nite (absent qualia) olarak geçer

Hume “bana kalırsa ben, kendilik dediğim şeyin en yakınına girecek olursam, her zaman sıcaklık ya da soğukluğun, ışık ya da gölgenin, sevgi ya da nefretin, acı ya da hazzın şu ya da bunun tikel algısına çarparım. Hiçbir zaman kendiliğimi bir algı olmaksızın yakalayamam, hiçbir zaman da algıdan başka bir şey gözleyemem”

Kant’a göre: “Bu tam algı ilkesi, bütün bir insan bilgisindeki en yüksek ilkedir” (Kant, 1995:B 135)

Thomas Nagel (2004) “What Is It Like To Be A Bat?” (“Yarasa Olmak Nasıl Bir Şeydir?”) isimli klasik araştırmasında bilinci, dünyanın öznel deneyimine sa­hip olma yetisi olarak tanımlamıştır.

Chalmers bunları şöyle sıralar:
• Çevresel uyaranları birbirinden ayırt etme, sınıflandırma ve tepki verme
becerisi.
• Bilişsel bir sistem yoluyla bilginin birleştirilmesi.
• Zihinsel durumların dışa vurulabilirliği.
• Bir sistemin kendi içsel durumlarına erişebilme becerisi.
• Dikkatin belli bir noktada odaklanabilmesi.
• Davranışın istemli bir şekilde kontrol edilmesi.
• Uyanıklık ve uyku hali arasındaki ayrım (Chalmers, 2004: 618).

Doğru cevap A seçeneğidir.