ZİHİN FELSEFESİ

Zamansal'ın karşıtı uzamsal-zamansal'dır ve zamansal bu ayrımda zihinsel tarafa denk düşer. İçsel'in karşıtı dışsaldır ve bu ayrımda içsel zihinsel tarafa denk düşer. Şekle sahip'in karşıtı ise şekilsiz olup, şekle sahip yüklemi bu ayrımda fiziksel bir niteliktir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Böyle duyumlar kendine özgü ayırt edici bir hisse ve bizim tarafımızdan dolaysız bir şekilde, doğrudan tanımlanabilen duyusal bir niteliğe sahiptir. “Yalın his” ve “algılanmış nitelikler” (qualia) ifadeleri de bu niteliksel zihinsel durumları ifade etmekte kullanılır. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Bu tür zihinsel durumlara ifadesel tutumlar (propositional attitues) adı verilir. Bu tür durumlar öznenin ifadeye (örneğin, “referandum onaylanacak” veya “tavuk eti kırmızı etten daha sağlıklıdır” gibi) karşı sahip olduğu bir tutum (örneğin, inanma, korkma, umma, düşünme gibi) hakkındadırlar. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Descartes’a göre iki töz vardır, zihin ve madde. Her tözün de belirleyici bir niteliği vardır. Zihnin belirleyici niteliği düşünme, maddenin belirleyici niteliği yer kaplamadır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Töz Düalizmi, Descartes’ın, zihni ve maddeyi birbirine indirgenemeyen, ama aralarında nedensellik ilişkisi olan iki töz olarak kabul eden görüşüdür. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Psikofiziksel paralelizm zihinlerin ve bedenlerin nedensel olarak etkileşmediklerini ama zihinsel ve fiziksel olayların bir insan varlığında ilişki içinde olduğunu iddia eden düalist görüştür. Paralelizm görüşünü savunanlar Descartes’ın yaptığı yer kaplayan maddesel töz ve düşünen zihinsel töz olarak ayrımını kabul ederler, ancak bu iki tözün nedensel olarak etkileştiğini reddederler. Paralelizm görüşünün en önde gelen temsilcisi bir 17. yüzyıl düşünürü olan Leibniz’ dir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

İdealizm yalnızca zihinsel olayların ya da zihinlerin var olduğunu ileri süren görüştür. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Etkileşimcilikle bağlantılı ama, onunla mantıksal olarak uyuşmayan bir düalizm çeşidi olan epifenomenalizm (epiphenomenalism), maddesel olayların nedensel olarak bağımsız olduklarını, ancak, zihinsel sonuçlara yol açabileceklerini kabul eder. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Felsefi davranışçılığın en önemli temsilcisi Gilbert Ryle, Zihin Kavramı (The Concept of Mind) adlı eserinde zihin beden sorununun, “klasik görüş” olarak adlandırdığı, Descartes’ın düalist anlayışından kaynaklandığını iddia eder. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Materyalistler için en önemli sorun, zihinsel olayları tamamen fiziksel terimlerle açıklayabilme çabasıdır. Dolayısıyla materyalistler, çoğu kere zihnin, indirgemeci bir çözümlemesini vererek zihinsel durumları tamamen fiziksel süreçlerle açıklamak zorunda kalırlar. Doğru yanıt B seçeneğidir.

günlük kullanımda, bunlara atfettikleri anlamları belirtmektedirler:
ZİHİNSEL NİTELİKLER FİZİKSEL NİTELİKLER
zamansal                      uzamsal-zamansal
özel                              genel
düzeltilemez                  düzeltilebilir
içsel                              dışsal
tek                                çok
bağımsız                        belirlenmiş
etkin                             edilgin
ben                               öteki
kutsal                            kutsal olmayan
bölünemez                     bölünebilir
uzamı olmayan               uzamlı
şekilsiz                          şekle sahip
görülemez                     görülebilir
yönelimsel                     yönelimsel olmayan
öznel                             nesnel

İlk olarak, duyumlarla ilgili zihinsel olguları ayrı bir sınıfa koymak mümkündür. Ağrı, acı, kaşınma, gıdıklanma, ardışık görüntü (afterimage), yuvarlak yeşil
bir leke görmek, arabanın lastiklerinin asfaltta ötüşünü duymak, başı dönmek vb.gibi durumlar bu sınıfa girecektir.

Bu tür zihinsel durumlara ifadesel tutumlar (propositional attitues) adı verilir. Bu tür durumlar öznenin ifadeye (örneğin, “referandum onaylanacak” veya “tavuk eti kırmızı etten daha sağlıklıdır” gibi) karşı sahip olduğu bir tutum (örneğin, inanma, korkma,umma, düşünme gibi) hakkındadırlar.

Descartes’ın töz düalizmini kabul etmek zorunda kalmadan
açıklayan kuramlar ortaya atılmıştır. Bu kuramlar epifenomenalizm, işlevselcilik, indirgemeci olmayan fizikalizm ile nitelik düalizmi ve paralelizm gibi çeşitli düalist kuramlardır.

Descartes varlığı zihin ve
madde olarak birbirine
indirgenemeyen iki töze
ayırması, töz düalizmi olarak
adlandırılır. Descartes,
zihin ve beden arasında,
karşılıklı olarak nedensellik
ilişkisi olduğunu var saydığı
için, bu görüş psikofiziksel
etkileşimcilik olarak da bilinir

Töz düalizmine göre zihinsel ve fiziksel olayların nasıl etkileştiğini bir örnekle
açıklayalım: Yanlışlıkla bir çivinin üstüne oturduğunuzda ((fiziksel olay), bu olay sizde bir acı duyumu yaratacaktır (zihinsel olay).

Aranedencilik de bir paralelizm çeşididir. Paralelizmden farkı, Tanrı’ya daha etkin bir rol vermesidir.

Epifenomenalizm, özellikle sinir bilimciler tarafından kabul gören bir görüştür.

Materyalizm ya da fizikalizm yalnızca tek bir tözün, fiziksel tözün var olduğunu
savunan görüştür.

Davranışçılık görüşüne nazaran daha gelişmiş bir materyalizm görüşü işlevselciliktir. İşlevselciler belli bir zihinsel durumu, belli bir işlevsel rolle tanımlarlar. Örneğin; dışarıda yağmur yağdığına inanmak, dışarı çıkıyorsak yanımıza şemsiye almamıza, asılı çamaşırımız varsa onları toplamamıza sebep olan bir durum
olarak tanımlanır. Bu işlevsel rolü yerine getiren her durum, yağmur yağdığına
inanmak olarak kabul edilir.