ZİHİN FELSEFESİ

Zihin kavramı felsefeye modern çağla giren bir kavramdır. İlk ve Ortaçağlarda zihin kavramı yerine ruh kavramı kullanılırdı. Dolayısıyla bugün zihin beden sorunu olarak tanımladığımız sorun klasik felsefe literatüründe ruh beden sorunu olarak geçer.

Bireysellik sorunu bir zihne sahip olan bir varlık ya da yapının sorunsalları arasında yer almaz.

Zihin felsefesi felsefenin diğer disiplinleriyle birçok noktada kesişir.

Beden kavramı zihin felsefesinin temel kavramları arasında yer almaz.

Ontoloji  “metafizik” terimiyle eş anlamı olarak kullanılır.

Ontoloji; Aristoteles’in ilk felsefenin görevi olarak belirlediği varlık nedir, varlığın özü nedir gibi sorular üzerinde yoğunlaşır.

Gilber Ryle 19. yüzyılda Descartes’ın zihin-beden ayrımını eleştirerek bedenden bağımsız ve ayrı bir zihin olamayacağını ve zihinsel kapasiteleri bilmenin ancak bedensel ipuçları yoluyla mümkün olacağını savunan çözümleyici felsefe geleneğine mensup bir filozoftur.

Rene Descartes modern felsefede ikicilik (düalizm) akımının öncüsü olmuştur.

Franz Brentano psikolojik olguların “yönelimsel olarak varoluştan yoksun olması” olarak betimlemiştir ve bu özelliğin zihinsel olanla fiziksel olanı ayıran özellik olduğunu iddia etmiştir.

“ Öyle görünüyor ki uzamsal olmama ölçütü, ancak Kartezyen zihin beden ayrımı kabul edilirse işe yaramaktadır. “

Verilen kavramların hepsi zihin felsefesi kapsamına girer ve bu disiplin içerisinde araştırılır.

Metafizikle zihin felsefesi, özellikle zihin ve gerçekliğin doğası hususunda kesişir. Zihnin nasıl oluştuğu, zihin ve gerçeklik arasındaki ilişkinin doğası hakkındaki sorularla bağlantılıdır.

Zihnin üç temel kapasiteye sahip olduğunu söyleyebiliriz; bunlar “biliş” (bilme), “duygulanım” (duygular) ve “istenç” (isteme) olarak sıralanabilir. Her bir zihinsel kapasite farklı zihinsel olguları barındırır. Biliş içsel ve dışsal bilgi kaynaklarını, her türlü bilme edimini içerir. Duygulanım bedensel duyumlar, duygu ve hisler kadar kişilik özelliklerini de barındırır. İstenç alanı, bir eyleyici olarak, öznenin sahip olduğu arzular, güdüler, kararlar, niyetler, çabalamalar, eylemeler, yapar gibi görünmeler gibi, edimler ve davranış özellikleridir.

Bilinç kavramı salt bir uyanık olma durumunun yanı sıra kendi kendinin farkında olmayı, kendilik bilincin kadar giden farklı zihinsel durumları ifade etmekte kullanılır.

Zihin felsefesi açısından öznellik yani özne olmak, deneyim yaşayabilme kapasitesine sahip olmak demektir.

Kendilik kendi kendisinin bilincinde olan bir bireyin durumunu ifade eder. Yani bir kendilik, bir birey olduğunun bilincinde olan bir bireydir.

Fizik biliminin dilini bütün öteki bilimlere uygun evrensel bir dil haline getirmek isteyen öğretiye fizikalizm adı verilir. Fizikalizm gerçek dünyada fiziksel olgu ve olayların dışında bir şeyin var olduğunu reddeder.

Zihinsellikle bağlantılı bilgisel özelliklerden birisi kişinin sahip olduğu mevcut zihinsel durumların “yanılmaz” ve “kişinin kendisi için özel” olduğudur. Zihinsel olaylar veya en azından acı, ağrı ya da diğer duyumlar söz konusu olduğunda, kişi onları deneyimleyenin kendisi mi yoksa başkası mı olduğu konusunda hata yapmaz. Zihinsel olayların, kişinin kendisi için, özel olmasının temelinde bu fikir vardır.  Bir kişinin, kaşınanın başkası değil kendisi olduğunu anlayabilmesi bilginin yanılmaz ve kişinin kendisine özel olma özelliği ile açıklanabilir.

Zihinsel olanın var olmayabilen bir nesnesinin ve içeriğinin olması ya da bir nesneye yönelmiş olması özelliğine “yönelimsellik” adı verilir.

17. yüzyılda yaşayan René Descartes zihinsel olanı özsel olarak düşünürken maddesel olanı da özsel olarak, uzamsal bir şey olarak ayırmıştır. René Descartes zihinsel ve fiziksel olan arasında yapmış olduğu bu ayrımla modern felsefede ikicilik (düalizm) akımının öncüsü olmuştur.