ZİHİN FELSEFESİ - Deneme Sınavı - 15

Zamansal'ın karşıtı uzamsal-zamansal'dır ve zamansal bu ayrımda zihinsel tarafa denk düşer. İçsel'in karşıtı dışsaldır ve bu ayrımda içsel zihinsel tarafa denk düşer. Şekle sahip'in karşıtı ise şekilsiz olup, şekle sahip yüklemi bu ayrımda fiziksel bir niteliktir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Böyle duyumlar kendine özgü ayırt edici bir hisse ve bizim tarafımızdan dolaysız bir şekilde, doğrudan tanımlanabilen duyusal bir niteliğe sahiptir. “Yalın his” ve “algılanmış nitelikler” (qualia) ifadeleri de bu niteliksel zihinsel durumları ifade etmekte kullanılır. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Bu tür zihinsel durumlara ifadesel tutumlar (propositional attitues) adı verilir. Bu tür durumlar öznenin ifadeye (örneğin, “referandum onaylanacak” veya “tavuk eti kırmızı etten daha sağlıklıdır” gibi) karşı sahip olduğu bir tutum (örneğin, inanma, korkma, umma, düşünme gibi) hakkındadırlar. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Descartes’a göre iki töz vardır, zihin ve madde. Her tözün de belirleyici bir niteliği vardır. Zihnin belirleyici niteliği düşünme, maddenin belirleyici niteliği yer kaplamadır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Töz Düalizmi, Descartes’ın, zihni ve maddeyi birbirine indirgenemeyen, ama aralarında nedensellik ilişkisi olan iki töz olarak kabul eden görüşüdür. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Psikofiziksel paralelizm zihinlerin ve bedenlerin nedensel olarak etkileşmediklerini ama zihinsel ve fiziksel olayların bir insan varlığında ilişki içinde olduğunu iddia eden düalist görüştür. Paralelizm görüşünü savunanlar Descartes’ın yaptığı yer kaplayan maddesel töz ve düşünen zihinsel töz olarak ayrımını kabul ederler, ancak bu iki tözün nedensel olarak etkileştiğini reddederler. Paralelizm görüşünün en önde gelen temsilcisi bir 17. yüzyıl düşünürü olan Leibniz’ dir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

İdealizm yalnızca zihinsel olayların ya da zihinlerin var olduğunu ileri süren görüştür. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Etkileşimcilikle bağlantılı ama, onunla mantıksal olarak uyuşmayan bir düalizm çeşidi olan epifenomenalizm (epiphenomenalism), maddesel olayların nedensel olarak bağımsız olduklarını, ancak, zihinsel sonuçlara yol açabileceklerini kabul eder. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Felsefi davranışçılığın en önemli temsilcisi Gilbert Ryle, Zihin Kavramı (The Concept of Mind) adlı eserinde zihin beden sorununun, “klasik görüş” olarak adlandırdığı, Descartes’ın düalist anlayışından kaynaklandığını iddia eder. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Materyalistler için en önemli sorun, zihinsel olayları tamamen fiziksel terimlerle açıklayabilme çabasıdır. Dolayısıyla materyalistler, çoğu kere zihnin, indirgemeci bir çözümlemesini vererek zihinsel durumları tamamen fiziksel süreçlerle açıklamak zorunda kalırlar. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Kendilik bilinci, bizi kediler, maymunlar, atlar gibi diğer zihinsel
varlıklardan ayıran özelliktir. Kişi olmanın kendilik bilinciyle bağlantısını Locke,
açık bir şekilde, kişisel özdeşliğin dayanağı olarak ortaya koymuştur: “Bence kişi,akıl ve iç duyuma sahip, kendini farklı yer ve zamanlarda da aynı düşünen şey diye tanımlayan zihinli bir varlıktır. Kişi bunu, düşünmenin ayrılmaz parçası ve bana göre özsel olan bilinçle gerçekleştirir” (Locke, 1999: II, 27,

11).

Kişişel özdeşliği ve kendiliği, ölümsüz bir ruhla tanımlayan Kartezyen düalizm
görüşüne karşı, 17. yüzyıl düşünürü olan Hume, deneyci bir yaklaşımla bundle
(yığın) kuramı olarak bilinen görüşü ortaya atmıştır.

bir elmayı aynı elma yapan şey, başlangıçta ona
elma olma özelliklerini kazandıran özsel niteliklerini korumasıdır. Yani elma,
ağacından kopartılmış bir meyva olma özelliğini koruduğu müddetçe önümüzdeki meyva bir elmadır

Ancak David Wiggins (1980), Godfrey Vesey (1974), Sydney Shoemaker (1984) gibi araştırmacılar beynin sürekliliğinin kişisel özdeşliği sağlamada ne derece etkili olabileceğini test etmek amacıyla beyin nakli düşünce deneyini değiştirip beyni ikiye ayıraraak, her bir bölümü, farklı iki insana nakledersek sonuç ne olur diye sormuşlardır

Psikolojik süreklilik ölçütünün en önemli ve ilk temsilcilerinden birisi John Locke’dur.

Parfit’e göre, kişisel özdeşlik teke tek bir
ilişkidir.

Parfit’e göre, bu bölünme esnasında iki yeni insanın varlığa geldiğini söylemek tamamen saçmadır. Burada söylenebilecek şey, kişinin geçici olarak birbiriyle ilişkisi olamayan iki farklı bilinç alanına sahip olduğudur. Buradan çıkarılacak
sonuç, kişinin sadece deneyimlerin öznesi olmadığı, bilincin bütünlüğünü, kişisözdeşliği açıklamakta yetersiz kaldığıdır. Kişisel özdeşlik, aynı bedende yaşanan düşünceler, duyumlar gibi, zihinsel olayların ve durumların, zincirleme şekilde birbirine nedensellik bağıyla bağlanmasına dayanır.

Kendilik bilinci, bizi kediler, maymunlar, atlar gibi diğer zihinsel
varlıklardan ayıran özelliktir.

Reid kendiliği düşünen, tasarımlayan, sorun çözen, eyleyen, acı çeken bir şey olarak tanımlar ve “ben düşünce değilim, ben eylem değilim, ben his değilim. Ben düşünen, davranan ve hisseden bir şeyim” (Reid, 1975: 109) der.

günlük kullanımda, bunlara atfettikleri anlamları belirtmektedirler:
ZİHİNSEL NİTELİKLER FİZİKSEL NİTELİKLER
zamansal                      uzamsal-zamansal
özel                              genel
düzeltilemez                  düzeltilebilir
içsel                              dışsal
tek                                çok
bağımsız                        belirlenmiş
etkin                             edilgin
ben                               öteki
kutsal                            kutsal olmayan
bölünemez                     bölünebilir
uzamı olmayan               uzamlı
şekilsiz                          şekle sahip
görülemez                     görülebilir
yönelimsel                     yönelimsel olmayan
öznel                             nesnel