ZİHİN FELSEFESİ - Deneme Sınavı - 18

Bu noktada Descartes’tan taban tabana zıt bir anlayışla bütün bilginin tek bir kaynaktan, deneyimden geldiğini söyler: “Tüm bu bilgi ve akıl malzemelerini zihin nereden edinmektedir? Bunlara tek yanıtım var: Deneyim” (II, 1, 3: 134).

Locke’un deneyciliğini, eleştirel bir bakış açısıyla bütün metafizik tortulardan arındıracak şekilde sistematik olarak yeniden biçimlendirmek amacıyla İnsan Anlığı Üzerine Bir Deneme’yi yazmıştır.

Hume’un benlik ya da kendilik idesinin de aynen, nedensellik idesi gibi, duyumsal bir karşılığı olmadığını, dolayısıyla anlamsız olduğunu savunur. Hume için gerçekten var olduğundan ve bilgisinden emin olabileceğimiz tek şey izlenimlerdir.

Berkeley, deneyciliği en üst noktaya taşıyarak, algılayan bir zihnin
tasarımlarının dışında, hiçbir maddi gerçeklik olmadığını ileri sürmüştür.

Kantçı idealizm olarak da bilinen transendental idealizme göre, bilginin bütün
etkin ilkeleri önsel olarak zihinde bulunmakla birlikte bilginin içeriği deneyim
aracılığıyla edinilir.

Kant’ın zihin felsefesi açısından önemiyse, onun, metafiziğin bir bilim olarak olanaklı olup olmadığını araştırdığı, Saf Aklın Eleştirisi (Kritik derreinen Vernunft) adlı kitabından kaynaklanır.

Ama Kant, zihin hakkındaki bu araştırmasında, kendine
yeni bir yol inşa eder: Bu transendental felsefedir

Sentetik (a priori) yargılara ilişkin soru dört alt soruya ayrılır (Kant 1995: 29):
1. Saf matematik nasıl olanaklıdır?
2. Saf doğa bilimi nasıl olanaklıdır?
3. Genellikle metafizik nasıl olanaklıdır?
4. Bilim olarak metafizik nasıl olanaklıdır?

Kant’ın çok alıntılanan deyişiyle söylenecekse “Duyusallık olmadan bize hiçbir
nesne verilemez ve anlama yetisi olmadan hiçbir şey düşünülemez. İçeriksiz düşünceler boş, kavramsız görüler kördür” (Kant, 1960: B75).

Descartes felsefe tarihinin en önemli kırılma noktalarından birini oluşturmasına rağmen keşfettiği “cogito” alanının boyutlarını kavrayamamıştır.

Platon, ruhun ve bedenin esas olarak birbirinden farklı olduğunu, insanın aslında ölümlü bir bedende geçici bir süre için hapsolmuş, ölümsüz bir ruhla özdeş olduğunu öne sürmüştür.

De Anima, Aristoteles’in psikolojik konularla ve genel olarak Psyche ile ilgili görüşlerini ortaya koyduğu kitaptır.

Anima’nın Aristoteles için dinamizmi, eylemi ve süreci ifade eden çok yönlü bir kavram olduğunu ve aşağıdaki niteliklere sahip olduğunu belirtir:
• Anima bedenden ayrılamaz; salt bedenin içinde bulunan bir şey değildir; [bedene içkindir].
• Durağan bir şey değildir; biçimlendirici bir güce sahiptir.
• Yaşamsal işlevlerin tümünü içerir.
• Bedene canlılık veren ilkedir.
• Bedendeki organların işlevlerini yerine getirmesini sağlar.

Buna göre "bedenden ayrı olma ve durağanlık" animanın nitelikleri arasında değildir. Dolayısıyla doğru cevap A'dır.

Aristoteles "entelekheia" terimini, ruhun gizil güç halinde varlığı kendini gerçekleştirmek üzere düzene sokması ve yönlendirmesi anlamında kullanmıştır.

Aristoteles’e göre ruh yaşamı açıklamak için gereklidir, ama ruhlar arasında hiyerarşik bir sınıflandırma vardır. Aristoteles farklı yeteneklerine ya da kapasitelerine göre ruhun üç türü olduğunu söyler. Aristoteles’in insan felsefesi ve etiği, ruhlar hiyerarşisine ait bu genel fikir üzerine kurulmuştur. En alt düzeyde ruh, en düşük gizil güce sahiptir. En ilkel ruh, bitkisel ya da besleyici ruhtur. Bitkisel veya besleyici ruh bütün hayat formları için geçerli olan büyüme, beslenme, üreme gibi hayatın devam ettirilmesine ilişkin işlevleri içeren ruhtur. Bitkiler, hayvanlar ve insanlar doğar, büyür, yemek yer, ürer, vs., yani bazı ortak özellikleri taşırlar. Aristoteles’ e göre ağaçlar ve diğer bütün bitkiler yalnız beslenme yetisine ya da bitkisel ruha sahiptir (De Anima, 414a-30).

Aristoteles’e göre us (nous), ruhun bilmesini ve anlamasını sağlayan yetidir (De Anima, 429a-10).

Aristoteles yalın bir bilme ve düşünme yetisi anlamındaki usa “edilgin us” adını verir (pathetikos nous).

Stoacılık Roma İmparatorluğu döneminde Elealı Zenon tarafından kurulmuş bir felsefe okuludur.

Marcus Aurelius, her bir varlığın bir diğeriyle bağlantılı olduğu, canlılar âlemi içindeki işbirliği ve bütünlüğün, bütün evrende işlemekte olan akıl ilkesinden kaynaklandığı bir yer olarak görür.

Thomas Aquinas Orta Çağda, Skolastik felsefenin en büyük temsilcisi olarak bilinir.