YURTTAŞLIK VE ÇEVRE BİLGİSİ

Sosyal devletin temel anlamdaki faaliyetleri, birey ve toplumun yararını maksimize edecek bütünlükleri simgelemektedir.

Birinci Dünya Savaşı sonrasında yaşanan, imparatorlukların çöküşü ve devlet mekanizmasının ulusallaşmasının güçlenmesi ile gelişen süreç, işletmeler bazında da büyük değişimleri getirmiştir. Bu sebepledir ki, büyüyen bir Batı ekonomisi altında, dengelerin şiddet ile karşı karşıya gelmesi söz konusu olmuştur. Ancak, şiddetin fiiliyata dökülmesi anlamındaki en büyük etki 1929 Buhranı ile meydana gelmiştir. İşgücü ve işletme gelirlerindeki oynamalar ile birlikte, Avrupa’da yükselen nasyonal sosyalizm, yani eşitliği kendi milletine öncelik vererek sağlayan idari fikirlerde yükseliş meydana gelmiştir. Liberalizmin serbest ve müdahalesiz bir iktisadi sistem anlayışı, toplumların refah isteğine direnememiştir. En nihayetinde, liberal yapı üzerinden güçlenen ülkelere karşı bir oluşum olarak yeniden şekillenen rejimler, İkinci Dünya Savaşı’nın fitilini ateşlemiştir. Fikir, aslında liberal iktisadi anlayışı getirdiği serbestinin zararlı yanlarını atarak; devlet mekanizmasının müdahil olduğu bir sosyal yaşam sistemi içermektedir.

Türk topraklarındaki ilk sigorta ve güvence-teminat çalışmaları, şirketleşme ölçüsünde on dokuzuncu yüzyıl sonlarında yabancılar tarafından başlatılmıştır.

Sosyal devletin temel anlamdaki faaliyetleri, birey ve toplumun yararını maksimize edecek bütünlükleri simgelemektedir. Bu doğrultuda bakıldığında, sosyal devletin günümüzdeki faaliyetlerini şöyle sıralamamız mümkündür:

Yurttaşların vazifelerini şu şekilde sıralayabiliriz:

İkinci Dünya Savaşı’nın hemen öncesinde ve sırasında gerçekleştirilen toplumsal iyileştirmeler, Avrupa’da yine öncelikli olarak askeri kanatta hissedilmiştir. Özellikle Almanya, lojistik hatlarını ve olası ihtiyaç dağıtım mekaniğini geliştirmek için, daha önce görülmemiş atılımlar meydana getirmiştir. Ancak savaş sırasındaki şiddet ve sonrasında Birinci Dünya Savaşı’ndan daha kötü bir ortam oluşacağı endişesi, işletmeler bazında güçlü sermaye gruplarını endişe içerisine sürüklemiştir. İşte böyle bir ortamda başını John Maynard Keynes’in çektiği sosyal refaha dayalı bir sistem mekaniği fikri daha da güçlenmiş, savaşın ortasında, kendisine bir yol haritası çizme fırsatı bulmuştur. Fikir, liberal iktisadi anlayışı getirdiği serbestinin zararlı yanlarını atarak; devlet mekanizmasının müdahil olduğu bir sosyal yaşam sistemi içermektedir.

Devlet, toplumu ilgilendiren düzenlemelerde, tüm kuruluşları ile birlikte hareket etmektedir. Bu doğrultuda, alt yönetim kadrolarının, uluslararası alanda bağlayıcılığı olan organizas­yonlara üyelikler gerçekleştirmek üzere, çalışmalarda aktif rol almaları söz konusu olabilmektedir. Bu faaliyetlerin çevresel çalışmalarla ilgili en önemli örneklerinden biri ICLEI isimli uluslararası çevre organizasyonudur. ICLEI (International Council for Local Environmental Initiatives – Yerel Çevre Organizasyonları Uluslararası Organizasyonu), bünyesinde gerçekleştirilen faaliyetlerle, çevreci­lik faaliyetleri, yerel yönetimler bünyesinde vücut bulmaktadır. 1993 yılında şekillenen organizasyon ile, çevresel anlamdaki yaptırımlar, çeşitli hedefler ve vaatler ile şekillenmektedir. Özellikle Avrupa’da CCP (Cities for Climate Protection-İklim Değişikliği ile Mücadele Eden Şehirler) uygulaması ile, yerel yönetimler bağlamında çeşitli faaliyetler yürütmektedir (ICLEI Europe, b.t.). Mevcut üyeler, büyükşehirlerin asli belediyeleri olduğu kadar, büyükşehirlere bağlı ilçe yönetimleriyle de oluşabilmektedir. Uluslararası alanda bağlayıcılığı olan bu yapıya üye olan yönetimler, beş ana hedef üzerinde yerine getireceklerine dair taahhüt vermektedirler. Bunlar sırasıyla; enerji çıktılarına ve çevresel etkilere dair tahmin raporları oluşturmak; çıktılardaki etkilerin azaltılması üzerine hedef geliştirmek; yerel çevre eylem planı oluşturmak; yerel politikaların uygulamaya konmasını ve devam ettirilebilir olmasını sağlamak için ölçüm çalışmaları gerçekleştirmek ve en nihayetinde bu politikalardan nihai sonuçlar elde etmektedir.

Türkiye’nin yerel yönetimler dışında fiilen ilişkiler kurduğu çevre örgütlerinden en önemlisi, Dış İşleri Bakanlığı’nın bizatihi ilişki içerisinde bulunduğu, Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP- United Nations Environment Program) dır. Doğrudan üyesi olmamasına rağmen, gönüllülük esasına dayalı finansman sağlanması yoluyla katkıda bulunulan organizasyon, uluslararası çevre düzenlemelerine hukuki bir ortak çerçeve arayışı sağlamaktadır. Asli unsuru, refah devleti çerçevesinde bir farkındalık yaratarak, çevresel problemlere bir yol haritası hazırlamak yoluyla çözümler üretmektir.

Çevresel çalışmalarla ilgili en önemli örneklerinden biri ICLEI isimli uluslararası çevre organizasyonudur. ICLEI (International Council for Local Environmental Initiatives – Yerel Çevre Organizasyonları Uluslararası Organizasyonu), bünyesinde gerçekleştirilen faaliyetlerle, çevrecilik faaliyetleri, yerel yönetimler bünyesinde vücut bulmaktadır. 1993 yılında şekillenen organizasyon ile çevresel anlamdaki yaptırımlar, çeşitli hedefler ve vaatler ile şekillenmektedir. Türkiye’den özellikle Bursa ve Gaziantep Büyükşehir Belediyeleri’nin de aralarında bulunduğu çok sayıda üyesi olan oluşum, temel anlamda çevre ile ilgili negatif etkileri, yerel yönetimlerin bilgilendirmeleri vasıtasıyla tüm uluslarda farkındalık oluşturulması ile bertaraf etmeyi hedeflemektedir.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, mevcut coğrafi şartlar altında, ülke iktisadi mekanizmasının dengesini koruyacak olan doğal kaynakların, verimli ve çevre ile uyumlu biçimde elde edilmesini, pazara kazandırılmasını sağlayan çalışmaları gerçekleştirmektedir.

Sosyal devlet tanımı, devletin tüm bireylerine, her türlü konuda eşit mesafede durduğunun en açık ifadesidir. Bu ifade, refah toplumu içerisinde sermayeye veya sermayenin çalıştırdığı işgücüne ayrı bir pencereden bakmak yerine, toplumu bir bütün olarak gören ve yararına olacak her yükümlülüğü yerine getireceğini taahhüt eden bir ifadedir. Bu ifade ile bireylerin kullanacakları yollar, ulaşım hatları, mahalli düzenlemeler, belediye idarelerince yerleşkeler üzerinde yapılan fiziki uygulamalar, bireyin sağlığı için gerekli tedbirler, çevresel faktörlerin olumlu yönde geliştirilmesi, sağlık ve adli durumlara karşı güvenlik ve emniyet, devlet tarafından bizatihi teminat altına alınmıştır.

Sendikaların olduğu ve olmadığı bir sistem üzerine yapılan araştırmalarda sendikanın yapıları net biçimde ortaya konmuştur. Örneğin, tazminat hakları sendikada daha yüksek bir paya sahiptir. Tazminat hakları arasında farklılıklar sendika olmayan ortamlara göre daha azdır. Sendikalı işlerden istifa yollu çıkışlar daha azdır. Sendikalı işlerden çıkartılmak daha zordur. İş ve işveren arasındaki anlaşmalar ve ifadeler sendikalı işlerde daha ortak bir yapıya sahiptir. İşten çıkarma veya işte yükselmelerde, kıdeme verilen önem sendikalarda daha yüksektir ve son olarak sendikalı işlerdeki iş tanımı çok daha keskin hatlara sahiptir.

Devletin toplum içerisinde halkın sesini duyabildiği en önemli kuruluşlar bahse konu olan sivil toplum kuruluşları ve resmi devlet eliyle şekillendirilmemiş, gönüllülük esasına dayalı mekanizmalardır. Sistemin kendi içerisinden gelen bireylerin seslerini duyurması ve devletin sosyal yapı hakkındaki işleyişe dair sorularının giderilmesini sağlamaktadırlar.

Refah devleti içerisinde, lüksten uzak, bir gerçeklik olarak kabul edilen çevreyi koruma felsefesi içerisinde çeşitli ödev grupları bulunmaktadır. Bu çevresel etkenlere eğilim sağlayan bağlantılar üç ana unsurda taraf oluşturmaktadır. Devlet, toplum (birbirlerinden bağımsız veya bağımlı organizasyonlar şeklinde) ve pazardaki unsurlar (her türlü ticari işletme/kâr amacı taşıyan kurum, kuruluş veya gerçek kişi) şeklinde oluşan bu taraflar, birbirleri ile bağımlı-bağımsız çeşitli yan şemalar oluştururlar.

Devlet, toplumu ilgilendiren düzenlemelerde, tüm kuruluşları ile birlikte hareket etmektedir. Bu doğrultuda, alt yönetim kadrolarının, uluslararası alanda bağlayıcılığı olan organizasyonlara üyelikler gerçekleştirmek üzere, çalışmalarda aktif rol almaları söz konusu olabilmektedir. Bu faaliyetlerin çevresel çalışmalarla ilgili en önemli örneklerinden biri ICLEI isimli uluslararası çevre organizasyonudur. ICLEI (International Council for Local Environmental Initiatives–Yerel Çevre Organizasyonları Uluslararası Organizasyonu), bünyesinde gerçekleştirilen faaliyetlerle, çevrecilik faaliyetleri, yerel yönetimler bünyesinde vücut bulmaktadır.

Uluslararası alanda bağlayıcılığı olan bu yapıya üye olan yönetimler, beş ana hedef üzerinde yerine getireceklerine dair taahhüt vermektedirler. Bunlar Bulkeley’in de bahsettiği gibi, sırasıyla; enerji çıktılarına ve çevresel etkilere dair tahmin raporları oluşturmak; çıktılardaki etkilerin azaltılması üzerine hedef geliştirmek; yerel çevre eylem planı oluşturmak; yerel politikaların uygulamaya konmasını ve devam ettirilebilir olmasını sağlamak için ölçüm çalışmaları gerçekleştirmek ve en nihayetinde bu politikalardan nihai sonuçlar elde etmektedir

Uyum sağlama ve karşılıklı olarak gereklilikleri yerine getirme eyleminin devamlılığının sağlanması adına da belli başlı bazı teknik oluşumlar söz konusu olmaktadır. Yasal ve iktisadi anlamda ayrı ayrı değerlendirilen bir form halini almıştır. Carroll (1991) tarafından da dile getirilen çalışmanın temel ilkeleri okunduğunda, sosyal bir refah toplumundaki şirket davranışlarının modern tavırları rahatlıkla anlaşılabilecektir. Şirketler, hisse payları bakımından kazançlarını maksimize etmelidirler; kârlılıklarını olabildiğince yüksek hedeflemelidirler; rekabetçi (serbest) piyasa yapısında mümkün oldukça güçlü bir konumlandırma sağlamalıdırlar; fonksiyonel yapıları itibarıyla etkinliklerini en üst seviyede tutmalıdırlar (tüm çalışma birimleriyle birlikte) ve sürdürülebilir bir kârlılık sağlamalıdırlar.

Risk ve sigorta merkezli yapılan özel girişimlerin temelini oluşturduğu sosyal devlete giden yol, Avrupa’da atılmıştır.

Sosyal devlet, imparatorlukların çöküşü ve oluşmuş iktisadi gerilimin üstesinden gelinmesi üzerine ortaya atılmış fikri bir oluşumla ortaya çıkmıştır.

Türk topraklarındaki ilk sigorta ve güvence-teminat çalışmaları, şirketleşme ölçüsünde on dokuzuncu yüzyıl sonlarında yabancılar tarafından başlatılmıştır. Daha sonra Osmanlı Umum Sigorta Şirketi adına kurulan kuruluş ile ilk yerli sigorta işletmesi faaliyete geçmiştir.