YURTTAŞLIK VE ÇEVRE BİLGİSİ

Felsefi olarak laiklik; inanma eylemi ile değil, akıl ve mantık yoluyla düşünme yetisidir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Laiklik kavramı ilk olarak Fransa'da ortaya çıkmıştır ve Fransızca laïque kelimesinden gelmektedir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Türkiye’de laiklik teriminden önce asrilik biçiminde bir sözcük kullanılmıştır. Terimi “muasırlaşmak” biçiminde kullanan Ziya Gökalp, 1917 yılında toplanan İttihat ve Terakki Kongresi’ne sunduğu öneride şeyhülislamlığın kaldırılmasını teklif etmiştir. Daha sonra, hukuki zemindeki karşılığı ise 1924’te gündeme gelmiş ve “Halifelik” Makamı’nın kaldırılması ile birlikte, Türkiye’de yeni bir dönem başlamış ve 1937 yılında anayasadaki yerini almıştır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Laiklik, Batı toplumu içinde birden bire ortaya çıkmamıştır. Onu ortaya çıkaran bir takım nedenler ve olaylar var olmuştur. Bunları kendi oluş şartları içinde tanımadan laiklik hakkında kesin bir hükme varılması doğru değildir. Fransa’da ortaya çıkan bu temel laiklik yapısı içerisinde, sürecin tamamlanmasına kadar yaşanan mücadeleler buna ispat niteliğindedir. Laiklik, Kilise’nin tüm baskılarına, yerel yönetimlerdeki uygulamalarına, dinden çıkarma (aforoz), giyotin, dışlama ve benzeri sosyo- kültürel yapıya zarar veren tüm etmenlere kaşı verilen topyekûn bir mücadelenin eseri olmuştur. Doğru cevap D seçeneğidir.

Sigmund Freud'a göre; din bütün ifadelerini bilim ve deneyle ispatlamak zorunda kalmıştır ve dini fikirler, sadece psikolojik bir sürecin sonucudur. Dini iddialar deney ve gözlemden uzak, denenebilirlikten çok ayrı bir yerdedir. Yanlışlanmak ve test edilmekten uzaktır ve sadece kişinin kanılarına bağımlıdır. Dini olgular gözle görülemez ve test edilemezdir, ispatı yoktur. Bundan dolayı da kimse bu olguya inanmaya zorlanamaz. Sigmund Freud’un The Future of an Illussion adlı kitabında, kişilerin dini fikirlerinin kültürlerinden kaynaklı ortaya çıktığını savunmaktadır. Freud’a göre din, kişinin doğadaki güçlere karşı üstün gelememe ve kendini savunma ihtiyacından ortaya
çıkmıştır ve özünde bir çeşit illüzyondur. Doğru cevap E seçeneğidir.

“Halifelik” Makamı’nın kaldırılması ile birlikte, Türkiye’de yeni bir dönem başlamış ve laiklik 1937 yılında anayasadaki yerini almıştır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Sekülerizm, kavram olarak çağa ait, dine değil dünyaya ait, dünyevî anlamına gelmektedir. Kişileri dinsel ve diğer metafiziksel faktörlerin ve öğretilerin komutasından bağımsızlaştırmayı öngören bir yaklaşımdır. Bireyleri sosyo-kültürel yaşamın tüm işleyişinde dinsel dogmaların kalıplarından kurtarmayı öngörür. Günümüz modern toplumlarında özellikle teknolojik gelişmelerle paralellik göstererek kolay kabul görmüştür. Sekülerizm dini tümüyle dışlamamaktadır ve birçok çalışmada din karşıtlığını öngören bir yaklaşım olmadığı vurgulanmaktadır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Laiklik bir devletin işleyişini neyin belirlememesi gerektiğinin altını çizerken; sekülerizm, toplumsal açıdan belirlemesi gerektiğini belirtmektedir. Laiklik, din ile devlet arasında yönetim ve yürütme açısından bir mesafe belirlerken; sekülerizm, dünyevi olanı, dünyevi işleri önemsemekle ilgili bir öğretidir. Doğru cevap E seçeneğidir.

On dokuzuncu yüzyıl seküler düşünürlerinden Friedrich Nietzsche (1844-1900), Hristiyanlığı da, öteki dinleri de kabul etmemiştir. Nietzsche’e göre, hiçbir din gerçekten doğru değildir. Doğru cevap B seçeneğidir.

14. yüzyılda ünlü bir Müslüman bilim adamı olan İbn-i Haldun, laik düşüncenin gerçek bir öncüsü olarak ortaya çıkmıştır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Kökeni itibariyle, Avrupa’daki Kilise otoritesine bağlı olmayan organları ifade etmek için kullanıldığı düşünülen bu tabir, laisizm, yani anlayışın bir mekanizmaya dönüşmesi ile birlikte, dilimize laik ve laisizm olarak aktarılmıştır.

Laiklik ile ilgili verilen mücadeleye ve yaşanan süreçlerde on üçüncü yüzyılda bir Hıristiyan düşünürü olan Aziz Thomas, devletin insan aklına uygun olarak düzenlenmesi gerektiğini savunmuştur. Bir yüzyıl sonra, bu kez ünlü bir Müslüman bilim adamı olan İbn-i Haldun, laik düşüncenin gerçek bir öncüsü olarak ortaya çıkmıştır. Devletin var oluşunu ve toplumların evrimini, tanrısal iradeye değil, toplumsal-ekonomik nedenlere dayandırarak açıklamıştır. Protestanlığın bir kolunu oluşturan Luther hareketi, giderek din ile devlet işlerini ayıran bir tutuma yönelmiştir.

Ziya Gökalp terimi “muasırlaşmak” biçiminde kullanmıştır.

Sigmund Freud’a göre; din bütün ifadelerini bilim ve deneyle ispatlamak zorunda kalmıştır ve dini fikirler, sadece psikolojik bir sürecin sonucudur.

Dini iddialar deney ve gözlemden uzak, denenebilirlikten çok ayrı bir yerdedir. Yanlışlanmak ve test edilmekten uzaktır ve sadece kişinin kanılarına bağımlıdır. Dini olgular gözle görülemez ve test edilemezdir, ispatı yoktur. Bundan dolayı da kimse bu olguya inanmaya zorlanamaz.

Sekülerizm, dünyevi olanı, dünyevi işleri önemsemekle ilgili bir öğretidir.

Laiklik bir devletin işleyişini neyin belirlememesi gerektiğinin altını çizerken; sekülerizm, toplumsal açıdan belirlemesi gerektiğini belirtmektedir.

Dünyevi ve dine ait olmayan anlamlarına gelen sekülerizm, tamamen dünyevi düşünmek, din ve inançtan arınmaya işaret etmektedir. Kısacası bu kavram, laiklikte olduğu gibi yalnızca din ve devlet işleri arasında bir ayrıma değil, dünyadaki tüm işleyişte özgürlüğe vurgu yapmaktadır.

Anglo-Sakson dünyasında dinden etkilenmeyen anlamında kullanılan sekülerizm kavramı teokrasinin karşısında konumlanmıştır.

On dokuzuncu yüzyıl seküler düşünürlerinden Friedrich Nietzsche (1844-1900), Hristiyanlığı da, öteki dinleri de kabul etmemiştir. Nietzsche’e göre, hiç bir din gerçekten doğru değildir.