YURTTAŞLIK VE ÇEVRE BİLGİSİ

İlk topluluk olan aile, Yontma Taş Devri’nde görülmüştür.

Dünya tarihin ilk sosyal toplumu, ilk devleti ve ilk medeniyeti olan Sümerler’in dini, sosyal, ekonomik, kültürel ve siyasal yapılanması bakımından diğer  toplumlara öncülük etmiştir.

Tarih sonrası çağların ortaya çıkmasının temelinde fetihler, ihtilaller ve keşifler gibi insanlığı etkileyen ve yeni bir dönemin açılmasına sebep olan siyasi olaylar yer almıştır.

“Uygarlık; bir halkı başka halklardan ayıran onun özgün yanını ortaya koyan, yaşayış biçimlerinin, kullanılan aletlerin, çalışma biçim ve yöntemlerinin, inançların, düşünsel ve sanatsal faaliyetlerin, siyasal ve sosyal örgütlenme biçimlerinin bütünü olarak tanımlanmıştır.

Toplumun özellikleri şu şekilde sıralanabilmektedir:
• Ortak bir coğrafya
• Belirli nüfus yapılanması
• Üretim biçimleri ve üretimin devamlılığı
• Uzun süreli ilişki
• Ortak değer, inanç, gelenek ve amaçlar
• Ortak dil
• Benzer veya aynı kültürel değerler
• Aile, ekonomi, din, siyaset, eğitim alanında işlevsel gruplar
• Gruplar arası düzenli ilişkiler

Toplum ve topluluk arasındaki farklar şu şekilde sıralanabilmektedir:
• “Toplumda ben, toplulukta biz duygusu egemendir.
• Toplumda ikincil ilişkiler, toplulukta birincil ilişkiler vardır.
• Toplumda dayanışma bireysel isteme bağlı, toplulukta ise ortak isteme bağlıdır.
• Toplumda bireysel mülkiyet, toplulukta ortak mülkiyet egemendir.
• Toplumda işbölümü heterojen nitelikli, toplulukta ise basit niteliklidir.
• Toplumda kamuoyu öğretileri, kamu kuralları, moda, geçici zevkler ön plandadır.
• Toplulukta gelenekler, örf ve adetler, inançlar önemlidir.
• Toplum geniş boyutlu, topluluk ise dar boyutludur.”

Metafizik düşünce yapısına bağlı toplumlarda doğaüstü güçlere olan inancın yerini soyut güçlere ve inançlara bırakmıştır. 1300-1800 yılları arasını kapsayan bu dönemde hukukçular ve kilise güç kazanmıştır.

K. Marx ekonomik sisteme dayalı olarak toplumları; ilkel, köleci, feodal, kapitalist ve sosyalist olarak ayırmaktadır.

Marksist paradigmanın karşıtı olan çoğulcuişlevselci yaklaşım ise Max Weber’e dayandırılabilmektedir.

Oligarşi: Egemenliğin bir grup ya da zümre tarafından kullanıldığı yönetim şeklidir.

Abraham Maslow kuramında insanların doğuştan gelen ihtiyaçlarını sıralamıştır. Bu teoriye göre insanların temel ihtiyaçları karşılanmadıkça bir üst ihtiyacını karşılama isteği oluşmaz. Kişinin ihtiyaçlarının karşılanıp karşılanmadığı da kişinin mutluluğu ve davranışlarına yansımaktadır. Maslow’a göre bu ihtiyaçlar sırası ile fizyolojik, güvenlik, ait olma, değer verme ve kendini gerçekleştirme olarak adlandırılmaktadır.

Maden çağlarında insanlar arasındaki ilişkinin ve ticaretin artması, ailelerin büyümesi, birbirine yakın farklı grupların oluşması ile köyler dışında şehirler de kurulmuştur.

Anadolu’da Hititler, Mezopotamya’da Dicle ile Fırat Vadisi’nin aşağı bölgelerinde başta
Sümerler olmak üzere Akadlar, Babil, Elam, Asurlular dünya tarihinin ilk şehir devletlerini kurmuştur.

Yazının icadı insanoğlu için dönüm noktası olmuş ve böylece tarih sonrası çağlar olarak adlandırılan İlkçağ, Yeniçağ ve Yakınçağ başlamıştır. Tarih sonrası çağların ortaya çıkmasının temelinde fetihler, ihtilaller ve keşifler gibi insanlığı etkileyen
ve yeni bir dönemin açılmasına sebep olan siyasi olaylar yer almıştır.

İlk insanın izini arayan antropologlar, arkeologlar ve tarihçiler insanların yaşam yerlerini, mezarlarını ve ortak kullanım alanlarını inceleyerek sosyal, siyasal ve kültürel gelişim sürecini tespit etmiştir. Ancak diğer şıklarda verilen meslekler bu kategoride yer almaz.

Ülkemizde Şanlıurfa Göbeklitepe’de yapılan kazılar sonucunda arkeologlar dünyanın en eski yerleşim yerini ortaya çıkarmıştır.

Bir insan grubunun topluluğu oluşturması için bazı özellikler ve ölçütler belirlenmiştir. “Bir grubun topluluk olabilmesi için;
1. Bazen birincil, yüzyüze, yakın olarak da adlandırılan diğerleri ile kişisel ilişki,
2. Grup olaylarında ve toplumsal işlevlerin yerine getirilmesinde bireyin duygulu, duyarlı
olması,
3. Grup tarafından yüce ve önemli görülen
değerlere inanç,
4. Grubun diğer üyeleriyle dayanışma duygusu gerekmektedir” (Fichter’den aktaran İçli, 2015 : 49) buna göre e şıkkı doğru cevap içinde yer alamaz.

Ülkemizde Şanlıurfa Göbeklitepe’de yapılan kazılar sonucunda arkeologlar dünyanın en eski yerleşim yerini ortaya çıkarmıştır. Göbeklitepe esasen bir tapınak etrafında insanların biraraya gelmesi ile kurulmuş bir bölgedir. Göbeklitepe örneğinde olduğu gibi insanlar dini, ekonomik, sosyal sebeplerden dolayı biraraya gelmiş olabilirler.
Göbeklitepe’de tapınağın etrafında yaşamlarını sürdüren insanların büyük olasılıkla dini gerekçelerle biraraya geldiğini söyleyebiliriz.

Yapılan araştırmalar neticesinde toplumların siyasal, sosyal, kültürel özellik ve yapısına bağlı olarak bazı tanımlamalar yapılmıştır. Marx’a göre toplum; “uzlaşmaz sınıfların çatışmaları sonunda belirlenen bir etkileşim süreci niteliği taşıdığından insanlığın tarihi aynı zamanda sınıf çatışmalarının da tarihidir” (Marx ve Engels’den aktaran Kongar,2011: 45). İnsanoğlu yaşadığı süreçte farklı topluluklar ile yaşadığı sorunlar karşısında birlik olma ve beraber hareket etme ihtiyacı duymaktadır. Bu sebeple Marx’ın toplum tanımında ortak mücadele ve birlik duygusuna vurgu yapılmıştır.

Toplumun özellikleri şu şekilde sıralanabilmektedir:
• Ortak bir coğrafya
• Belirli nüfus yapılanması
• Üretim biçimleri ve üretimin devamlılığı
• Uzun süreli ilişki
• Ortak değer, inanç, gelenek ve amaçlar
• Ortak dil
• Benzer veya aynı kültürel değerler
• Aile, ekonomi, din, siyaset, eğitim alanında
işlevsel gruplar
• Gruplar arası düzenli ilişkiler, yer alırken grup içinde ben duygusu