YURTTAŞLIK VE ÇEVRE BİLGİSİ - Deneme Sınavı - 7

Anayasamızın 95. maddesine göre, “Türkiye Büyük Millet Meclisi, çalışmalarını, kendi yaptığı İçtüzük hükümlerine göre yürütür. İçtüzük hü- kümleri, siyasî parti gruplarının, Meclisin bütün faaliyetlerine üye sayısı oranında katılmalarını sağ- layacak yolda düzenlenir.” Hukuki açıdan Meclis İçtüzüğü bir TBMM kararıdır. İçtüzük’ün Ana- yasaya uygunluğu Anayasa Mahkemesi tarafından denetlenir (Sabuncu, 1997:134).

Doğru cevap C'dir.

Parlamenter sistemlerde yasama organının yasa yapma, yürütmeyi denetleme ve devlet bütçesini ka- bul etme olmak üzere üç temel işlevi vardır (Özbu- dun, 2005: 293). Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev ve yetkileri, genel olarak, 1982 Anayasası’nın 87. maddesinde düzenlenmiştir. Bunlar:

Kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak

Bütçe ve kesin hesap kanun tekliflerini görüşmek ve kabul etmek

Para basılmasına ve savaş ilanına karar vermek

Milletlerarası antlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak

Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tam sayısının beşte üç çoğunluğunun kararı ile genel ve özel af ilanına karar vermek

Anayasa’nın diğer maddelerinde öngörülen yetkileri kullanmak ve görevleri yerine getirmektir.

TBMM’nin en temel işlevi yasa yapmak olduğu için yasa yapma süreci hakkında bilgi vermek yararlı olacaktır.

Doğru cevap D'dir.

1982 Anayasa’sının “Mahkemelerin Bağım- sızlığı” başlığını taşıyan 138. maddesine göre:

Hâkimler, görevlerinde bağımsızdırlar; Anayasa’ya, kanuna ve hukuka uygun olarak vicdani kanaatlerine göre hüküm verirler.

Hiçbir organ, makam, merci veya kişi, yargı yetkisinin kullanılmasında mahkemelere ve hâkimlere emir ve talimat veremez; genelge gönderemez; tavsiye ve telkinde bulunamaz.

Görülmekte olan bir dava hakkında Yasa- ma Meclisinde yargı yetkisinin kullanılması ile ilgili soru sorulamaz, görüşme yapılamaz veya herhangi bir beyanda bulunulamaz.

Yasama ve yürütme organları ile idare, mahkeme kararlarına uymak zorundadır; bu organlar ve idare, mahkeme kararlarını hiçbir suretle değiştiremez ve bunların yeri- ne getirilmesini geciktiremez (AY md.138).

Doğru cevap E'dir.

Anayasa’da yargıç ve savcıların güven- cesini sağlamak üzere Hâkimler ve Savcılar Ku- rulu adında anayasal bir organ oluşturulmuştur. Kurul’un yapısı ve işleyişine ilişkin Anayasada yer alan düzenlemeler şöyledir:

• Hâkimler ve Savcılar Kurulu onüç üyeden oluşur ve iki daire halinde çalışır.

• Kurulun Başkanı Adalet Bakanıdır.

• Adalet Bakanlığı ilgili Bakan Yardımcısı Kurulun tabiî üyesidir.

• Kurulun, üç üyesi adlî yargı hâkim ve sav- cıları arasından, bir üyesi idarî yargı hâkim ve savcıları arasından Cumhurbaşkanınca; üç üyesi Yargıtay üyeleri, bir üyesi Danıştay üyeleri, üç üyesi öğretim üyeleri ile avukatlar arasından Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından seçilir.

Üyeler dört yıl için seçilir; süresi biten üye- ler bir kez daha seçilebilir.

Kurulun meslekten çıkarma cezasına iliş- kin olanlar dışındaki kararlarına karşı yargı mercilerine başvurulamaz (AY md. 159).

Doğru cevap A'dır.

Mahkemenin yapısı ve işleyişi Anayasanın 146 ve 147. maddelerinde düzenlenmiştir. Buna göre Anayasa Mahkemesi onbeş üyeden oluşur.

Doğru cevap B'dir.

Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tam sayısının beşte üç çoğunluğunun kararı ile genel ve özel af ilanına karar vermek, TBMM'nin görevleri arasında yer almaktadır.

Doğru cevap C'dir.

Anayasanın 150. maddesine göre, Anayasa Mahkemesinde doğrudan doğruya iptal davası açma yetkisi;

• Cumhurbaşkanına,

• Türkiye Büyük Millet Meclisinde en fazla üyeye sahip iki siyasi parti grubuna,

• Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tam sa- yısının en az beşte biri tutarındaki üyelere tanınmıştır.

Doğru cevap D'dir.

Anayasa’nın 158. maddesinde düzenlenen Uyuşmazlık Mahkemesi, adli ve idari yargı yerleri arasındaki görev ve hüküm uyuşmazlıklarını kesin olarak çözmekle görevli bir yüksek mahkemedir.

Doğru cevap E'dir.

Anayasa’da 1995 yılında yeniden yapılan bir değişiklikle de TBMM üye sayısı 550’ye çıkarılmıştır.

Türkiye Büyük Millet Meclisi, her yıl Ekim ayı nın ilk günü kendiliğinden toplanır. Meclis, bir yasama yılında en çok üç ay tatil yapabilir; ara verme veya tatil sırasında Cumhurbaşkanınca toplantıya çağrılır.

Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tam sayısının beşte üç çoğunluğunun kararı ile genel ve özel af ilanına karar vermek olmalıdır.

Hâkimler ve Savcılar Kurulu onüç üyedenoluşur ve iki daire halinde çalışır.

Bir kimse iki defa Anayasa Mahkemesi üyesi seçilemez.

18 yaşını dolduran ve milletvekili seçilebilmek için Anayasa’da öngörülen gerekli diğer koşulları taşıyan her Türk vatandaşı milletvekili seçilebilir.

2017 yılında Anayasada yapılan değişiklikleAskeri Yargıtay, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi ve askeri mahkemeler kaldırılarak, sivil yargıdan ayrı askeri yargı düzeni uygulamasına son verilmiştir.

Kanun, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi veya Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü ya da bunların hükümleri, iptal kararlarının Resmî Gazetede yayımlandığı tarihte yürürlükten kalkar. Gereken hâllerde Anayasa Mahkemesi iptal hükmünün yürürlüğe gireceği tarihi ayrıca kararlaştırabilir. Bu tarih, kararın Resmî Gazete’de yayımlandığı günden başlayarak bir yılı geçemez. İptal kararları geriye yürümez.

Sayıştay, merkezî yönetim bütçesi kapsamındaki kamu idareleri ile sosyal güvenlik kurumlarının bütün gelir ve giderleri ile mallarını Türkiye Büyük Millet Meclisi adına denetlemek ve sorumluların hesap ve işlemlerini kesin hükme bağlamak ve kanunlarla verilen inceleme, denetleme ve hükme bağlama işlerini yapmakla görevlidir.  Ayrıca, mahallî idarelerin hesap ve işlemlerinin denetimi ve kesin hükme bağlanması Sayıştay tarafından yapılır.

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlık Divanı için, bir yasama döneminde iki seçim yapılır. İlk seçilenlerin görev süresi iki yıldır, ikinci devre için seçilenlerin görev süresi ise o yasama döneminin sonuna kadar devam eder.

Devletin yasama, yürütme ve yargı olmak üzere üç temel işlevi vardır. Bu işlevleri yerine getiren organlar Anayasamızda belirtilmiştir. Buna göre yasama işlevi Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından, yürütme işlevi Cumhurbaşkanı tarafından, yargı işlevi ise bağımsız ve tarafsız mahkemeler tarafından yerine getirilmektedir.

Türkiye’de milletvekili seçilme yaşı zaman içinde değişmiştir. 2006 yılında yapılan Anayasa değişikliği ile milletvekili seçilebilme yaşı 30’dan 25’e indirilmiştir. 2017’deki en son değişiklikle de 18 yaşına düşürülmüştür.