YURTTAŞLIK VE ÇEVRE BİLGİSİ - Deneme Sınavı - 9

On dokuzuncu yüzyıldan sonra Kilise’nin sert tutumuna karşı bir başkaldırı olan laiklik, farklı ülkelerde, farklı şekillerde görülmüştür. Ancak temel anlamda on dokuzuncu yüzyıl ortalarında Fransa’da ortaya çıkan laiklik
terimi, eğitim ve politika alanında eşit mesafe düşüncesini temel alırken; teknik ilerlemelerin getirdiği kültürel yapı değişimine de katkılar sunmuştur. Doğru cevap D'dir.

Laiklik, Batı toplumu içinde birden bire ortaya çıkmamıştır. Onu ortaya çıkaran bir takım nedenler ve olaylar var olmuştur. Bunları kendi oluş şartları içinde tanımadan laiklik hakkında kesin bir hükme varılması doğru değildir. Fransa’da ortaya çıkan bu temel laiklik yapısı içerisinde, sürecin tamamlanmasına kadar yaşanan mücadeleler buna ispat niteliğindedir. Doğru cevap E'dir.

Katolik Kilisesi’ne karşı girişilen yerel direniş hareketlerinin temelinden ortaya çıkan bu yaklaşıma dair, Thomas Hobbes {1588-1679} ve John Locke {1632-1704} gibi isimler, çeşitli çalışmalar yapmışlardır. Zamanla, tekniğin
ilerlemesi ve sosyolojik anlamda Kilise’nin baskısının kırılmasıyla birlikte başlayan Protestanlık hareketleri ile de, Martin Luther’in öğretileri üzerinde yeni bir anlayış şekillenmeye başlamıştır. Sonraki süreçte Sigmund Freud’un {1856-1939}, farklı bir sekülerleşme süreci ortaya çıkarmıştır. Doğru cevap D'dir.

Sekülerizm, laikliğe alternatif olarak düşünülen ve onun yerine kullanılabilen bir terimdir. Dünya dillerinde daha çok kullanılan yakın anlamlı bir sözcüktür. Köken olarak çağa ait, dine değil dünyaya ait, dünyevî  anlamına gelen Latince “saecularis ve saeculum” sözcüklerine dayanmaktadır. Yaşamın kendisi içerisindeki anlayışını simgelemekte ve laiklik ile bu noktada ayrılmaktadır. Zira anlam açısından oluşan farkın sebebi, laikliğin daha yasal bir çerçevede uygulama halini almış olmasıdır. Yani sekülerizm değil laiklik daha yasal zemin üzerine kuruludur. Doğru cevap B'dir.

On üçüncü yüzyılda bir Hristiyan düşünürü olan Aziz Thomas, devletin insan aklına uygun olarak düzenlenmesi gerektiğini savunmuştur. Bir yüzyıl sonra, bu kez ünlü bir Müslüman bilim adamı olan İbn-i Haldun, laik düşüncenin gerçek bir öncüsü olarak ortaya çıkmıştır. Doğru cevap A'dır.

Sosyolojik araştırmalarıyla ünlü Ziya Gökalp, 1917 yılında toplanan İttihat ve Terakki Kongresi’ne sunduğu öneride şeyhülislamlığın kaldırılmasını teklif etmiştir. Daha sonra, hukuki zemindeki karşılığı ise1924’te gündeme gelmiş ve “Halifelik” Makamı’nın kaldırılması ile birlikte, Türkiye’de yeni bir dönem başlamış ve 1937 yılında anayasadaki yerini almıştır. Doğru cevap C'dir.

Feodal kanunlar ve onları belirleyen feodal hâkim sınıf (senyör ve kilise adamları) böylelikle çağ dışı kalmıştır. Burjuvazi, ekonomik üstünlüğünden dolayı siyasi ve hukuki imtiyazlar elde edemeyince Kilise’ye ve senyörlere karşı cephe almak zorunda kalmıştır. Bu kendi varlığını güçlü kılma, koruyabilme ve ayakta durabilmesinin temel şartını oluşturmuştur. Nitekim Fransız Devrimi ile bunu başarabilmiş ve feodal düzene resmen son vermişlerdir. Doğru cevap D'dir.

Laiklik, Batı toplumları içerisinde öncelikle Fransa’ da ortaya çıkmıştır.

Laiklik felsefi olarak , inanma eylemi ile değil, akıl ve mantık yoluyla düşünme yetisi olarak açıklanmaktadır.

Laiklik kavramının hukuki zemindeki karşılığı 1924’ te gündeme gelmiş, Halifelik Makamının kaldırılması ile birlikte 1937 yılında anayasadaki yerini almıştır.

Sekülerizm zaman zaman laiklik kavramı yerine kullanılabilmektedir.

Sekülerizm kavramıı onaltıncı yüzyılda M. Luther tarafından ortaya atılmıştır.

Laikliğin farklı modelleri, ülkelerin taşıdıkları özelliklere göre tercih edilmiştir. Bir ülkenin siyasi, sosyal, ekonomik yönleri o ülkenin laiklik modelini belirlemede farklı ölçütlerdir.

Hukuki açıdan; devletin toplumun tüm dini inançlarına eşit mesafede ve karışmaksızın duruş sergilemesi; yönetimde de bu temeli benimsemesi üzerine inşa edilmiştir.

16. yy. da M. Luther tarafından ortaya atılmış sekülerizm, tamamen dünyevi olanı önemseyen, dünyevi işleri ön plana çıkaran içeriktedir. Sekülerizm, Latince bir sözcük olmakla birlikte ‘yüzyıl’, ‘çağ’ anlamlarını taşımaktadır.

Laiklik kelimesinin Türkiye’de ilk kez kim tarafından ve ne zaman zikredildiği tam olarak bilinmemektedir. Ancak laiklik çerçevesinde değerlendirilebilecek bazı uygulamaların Osmanlı döneminden bu yana mevcut olduğu bilinmektedir.

Temel anlamda on dokuzuncu yüzyıl ortalarında Fransa’da ortaya çıkan laiklik terimi, eğitim ve politika alanında eşit mesafe düşüncesini temel alırken; teknik ilerlemelerin getirdiği kültürel yapı değişimine de katkılar sunmuştur.

Ünlü bir Müslüman bilim adamı olan İbn-i Haldun, laik düşüncenin gerçek bir öncüsü olarak ortaya çıkmıştır. Devletin var oluşunu ve toplumların evrimini, tanrısal iradeye değil, toplumsal-ekonomik nedenlere dayandırarak açıklamıştır.

Fransa’da, ihtilal sonrası ilk yasal düzenleme 1905 yılında yapılmıştır. Bu da, aslında devletin toplumdaki hassasiyetler adına devletin dini anlamdaki garantörlüğüne örnek gösterilebilir.

Sekülerizm, teokrasinin karşısında duran kavram olarak devletin işleyiş sistemlerinde ve siyasi yapılanma da dinin ayrı tutulmasının ötesinde farklı manalar da ihtiva etmektedir.