YÖRESEL MUTFAKLAR

Adana’da; dul avrat, mahluta, mercimek, davşik, bulgur (lepe), yüksük, börek, tatar, nebelyalı köfte, analı-kızlı çorbası; Antakya’da yoğurt aşı, yoğurtlu çorba, ekşi aşı, aya köfteli çorba, malhıta çorbası, kelle; Antalya’da tarhana, pirinç, işkembe, kellepaça, kulaklı, arabaşı çorbası; Burdur’da pirinçli çorba, tarhana, işkembe, sülük, övmek, arabaşı çorbası; Isparta’da bulamaç (peynirli, kıymalı, soğanlı, bulgurlu, pastırmalı) çorbası, pirinç, sakala sarkan, top tarhana, ovma tarhana, toyga, hamur çorbası; İçel’de mercimek, balık, tavuk, işkembe, börek ve paça çorbası, yoğurtlu, sütlü ve analı-kızlı çorba; Kahramanmaraş’da tarhana çorbası (sade, pancarlı, şalgamlı), ekşili çorba (pancarlı, patlıcanlı, pirpirimli), tavuklu şehriye, kelle-paça, pirinç, toyga çorbası; Osmaniye’de tirşik, toyga, yüksük, çakıldaklı, tarhana vb.çorbalar yapılmaktdadır. Doğru yanıt C'dir.

Adana’da kabak, incir ve turunç tatlısı; Antakya’da ceviz tatlısı, turunç reçeli, kebbet (bergamut) reçeli; Antalya’da kabak tatlısı; Burdur’da kabak helvası; Isparta’da tatlılı kabak aşı, kabak helvası; İçel’de kabak ve turunç tatlısı; Kahramanmaraş’ta hoşaf, sütlü kabak, kabak tatlısı; Osmaniye’de kabak tatlısı, kızılcık ve turunç reçeli yapılmaktadır. Kabak akdeniz bölgesinde en sık kullanılan tatlı malzemelerinden birisidir. Doğru yanıt B'dir.

Şalgam; un ya da bayat ekmek, bulgur, siyah havuç, şalgam turpu, limon tuzu, tuz ve suyla yapılan fermente bir içecektir. Doğru yanıt A'dır.

Türkiye’nin başka bölgelerinde olduğu gibi Akdeniz Bölgesi’nde de bölge sınırları ile yönetim birimleri olan illerin sınırları tümüyle
çakışmaz. Hatay, Adana, Osmaniye, İçel, Antalya, Isparta, Burdur ve Kahramanmaraş ilinin büyük bir bölümü Akdeniz Bölgesi’ndedir. Akdeniz Bölgesi’nde toprağı olan diğer iller şunlardır; Konya, Karaman, Denizli, Muğla, Afyonkarahisar, Gaziantep ve Kilis. Doğru yanıt C'dir.

Maki; zeytin, mersin, defne, sakız ağacı, zakkum, keçiboynuzu, vb. kuraklığa dayanıklı bodur bitkilerden oluşur. Doğru yanıt D'dir.

Hatay’da buğday, mısır, pirinç, arpa, yulaf gibi tahıllar; ayçiçeği, incir, üzüm, erik, turunçgiller, cennet hurması, zeytin, domates, biber, patlıcan, bamya, soğan gibi sebze ve meyveler üretilmektedir. Doğal olarak dağlarda yetişen bir kekik türü olan zahter, artan istek üzerine bahçelerde yetiştirilmeye başlanmıştır.

Bölgede yetiştirilen kuru baklagillerle genellikle çorba, pilav, sulu yemekler ve salata yapılmaktadır. Bunlardan bazıları fasulye ile piyaz (Antalya), vartavit, bartavit ve barbunyalı içli köfte (Adana), mercimek ile çorba, pilav, köfte gibi yemeklerdir. Fasulye ve nohut yemekleri (Osmaniye); Antakya’da bakla ezmesi, nohutla (şıhıl mahşi) dolma ve humus, mercimekle şeh mualla yapılmaktadır. Nohut, tüm bölgede çorbalarda, etli etsiz yemeklerde, pilavlarda yardımcı malzeme olarak kullanılmaktadır. Doğru yanıt B'dir.

Kenger: Dikenli yabani bir bitkidir. Mersin’de tohumları dövülerek kahvesi yapılmaktadır.

Bölgede taş araçlardan buğday dövmek için dibek kullanılır. Doğru yanıt D'dir.

Düğün Hamamı: Bölgede her şehirde düğün hamamı yapılmakta, hamamda ya da hamamdan sonra kız evine gidilerek çeşitli yiyecek ve içecekler ikram edilmektedir. Isparta’da gelin hamamından sonra kız evi helva kabune veya kavurma yemeği yapmaktadır. Doğru yanıt A'dır.

Antalya’da sebze yemeği olarak kabak çiçeği dolması, domatesli- patlıcanlı cive, bayıldan (karnıyarık), yalancı bayıldan, patlıcan yoğurtlaması, etli göleviz-kolakas, yeşil fasulye, enginar dolması, şakşuka, bamya, kabak çintmesi, kıymalı ıspanak yemeği yapılır Doğru yanıt D'dir.

Şekerli olan içecekler meyve suları, şuruplar ve şerbetlerdir. Meyvelerin özellikle turunçgillerin bol olduğu Akdeniz Bölgesi’nde sade ya da karışık meyve suları çok tüketilmektedir. Özellikle bölgenin doğu bölümünde kuşburnu, erik, üzüm, nardan “ekşi” denilen içecekler yapılır. Bu meyvelerin suyu çıkarılır, süzdürülür (bazı yerlerde şeker de ilave edilir). Mersin’de koyulaşıncaya kadar kaynatılır, Kahramanmaraş’ta güneşte bekletilir. Soğuyunca şişelere doldurulur, gerektiğinde sulandırılarak içilir. Doğru yanıt E'dir.

Günümüzde, Anadolu’da canlı bir şekilde yaşamakta olan Türk halk mutfağı mercimek ve bulgur taneleriyle Çatalhöyük’ten; ölü aşı törenleriyle Göktürk Kitabeleri’nden; kebap, yahni vb. ile Dede Korkut Hikâyeleri’nden; ayran, yufka, kavurma, tutmaç, katmer vb. ile Divan’ü Lügat it Türk’ten; helva, pilav, zerde, baklava, börekle Selçuklulardan izler taşımaktadır

MÖ 2000’lerde Anadolu’da yazının kullanılmasıyla tarih devirleri başlar. Bu dönemde Hititler hüküm sürmektedir. Hitit kralları egemenliklerini Akdeniz sahiline kadar genişletir. Hitit belgelerinde bu bölge “Lukka Ülkesi” olarak geçer. Yine bu belgelerde Antalya çevresi Pamfilya, batısı Likya, Çukurova ise Kilikya adını taşır.

Maki; zeytin, mersin, defne, sakız ağacı, zakkum, keçiboynuzu,
vb. kuraklığa dayanıklı bodur bitkilerden oluşur

Adana ve Osmaniye’de Adana kebap, şiş kebap ve ciğer kebabı, bici bici, karsambaç gibi özel ürünler bulunmakta; şıra ürünü olan “bandırma” adı verilen cevizli sucuk, “belber” denilen bastık, pekmez, kurutulmuş incir reçeli, tulum peyniri kış için yapılmaktadır. Buğdaydan “gavut” ve “azık” denilen ürünler, kesme (ince tel tel kesilen ev makarnası) ve erişte yapılır.

Azık: Buğday, ıslak çuvallara konur, üç gün boyunca her gün kaynar su dökülerek çimlendirilir. Güneşte kurutulup öğütülerek elde edilen kışlık bir üründür.

Kenger: Dikenli yabani bir bitkidir. Mersin’de tohumları dövülerek kahvesi yapılmak-

tadır.

Sürk (çökelek): Çökelek, kimyon, karabiber, hint cevizi, biber salçası, zahter ve tuzun iyice karıştırılıp oval şekilde sıkıştırılarak kurutulmasıyla elde edilen kahvaltılık yiyecektir.

Bölge mutfaklarında kısmen geleneksel ve modern araçlar birlikte kullanılmaktadır. Günümüzde özellikle fırın yemeklerinde toprak araçlardan kâse, güveç, testi; ekmek yapımında tandır; peynir, çökelek basmak için testi (cara); yağ, kavurma saklamada çömlek, küp; legen, tepsiler, sarma taşı gibi araçlar birçok yerde tercih edilmektedir.