YÖRESEL MUTFAKLAR

Göller Yöresi’nde yıllık yağış miktarı ve kış sıcaklık değerleri düşüktür. Bu alanlarda yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve kar yağışlıdır. Bu alanların bitki örtüsü bozkırdır. Bölgenin Akdeniz’e dönük yamaçlarında maki bitki örtüsü görülür. Maki; zeytin, mersin, defne, sakız ağacı, zakkum, keçiboynuzu, vb. kuraklığa dayanıklı bodur bitkilerden oluşur. Doğru cevap A’ dır.

Akdeniz Bölgesi’nde her bölgede olduğu gibi kış hazırlıkları gerçekleştirilmektedir. Bölgede kurutma yöntemi yaygın olarak kullanılmaktadır. Özellikle sebzeler (biber, do­mates, bamya, patlıcan, fasulye, kabak, salatalık kabuğu vb.) ve meyveler (erik, kayısı, üzüm, incir, armut vb.) tüm ya da doğranarak, bazıları serilerek bazıları ise ipe dizilerek kurutulmakta ve ticareti de yapılmaktadır. Kırmızıbiber ile pul biber, biber ve domates salçaları yapılmaktadır. Kıvamını koyulaştırarak başta pekmez olmak üzere şıra ürünleri; şeker ve pekmez ile ve çeşitli meyvelerle reçeller (özellikle portakal ve turunç reçelleri doğu bölümünde yaygındır); çeşitli sebzelerle konserveler yapılmaktadır. Bulgur, bölge­nin doğusu başta olmak üzere her yörede kış için hazırlanmaktadır. Unlu ya da göceli tar­hana, erişte, tuzla salamura ve tulum peyniri, çökelek, zeytin ve yaprak salamura, turşular yaygın olarak hazırlanan kışlık yiyeceklerdir. Bunların yanı sıra günümüzde bazı sebze ve meyveler çeşitli şekillerde hazırlanarak derin dondurucuda saklanmaktadır. Bölge illerine özgü ürünler ve kış için hazırlanan yiyecekler aşağıda açıklanmıştır. Doğru cevap E’ dir.

Bölgede bilinen yöntemlerin dışında bazı özel pişirme yöntemleri de kullanılmaktadır. Bunlar Antakya’da “tuzda tavuk”, Isparta’da “tuzda balık” ve külde pişirilen “külür”, Kahramanmaraş’ta ise “dağ kebabı”dır. Aslında hazırlama şekil­leri farklı, yöntem aynıdır, yani kuru ısıda pişirme yöntemi kullanıldığı söylenebilir. Doğru cevap E’ dir.

Diş Buğdayı: Bebeğin ilk dişi çıktığında buğday ve nohut kaynatılıp ceviz, haşhaş vb. ile birlikte tüketilen; Adana, Antakya, Osmaniye ve İçel’de “hedik”, Burdur’da “diş dirgiti”, Isparta’da “gölle” denilen diş buğdayı yapılır. Doğru cevap B’ dir.

Akdeniz Bölgesi’nde ise genellikle üç öğün yemek yenilmekte, bölgenin batı bölümünde Antalya, Burdur, Isparta ve çevresinde ise “yat geber ekmeği” adı altında dördüncü bir öğün daha görülmektedir. Doğru cevap D’ dir.

Bölgenin büyük bir kısmı Toros Dağları ve yüksek platolarla kaplıdır. Batı ve Orta Toroslar bölge içinde geniş yer tutar. Batı Toroslar Antalya Körfezi’nin her iki yanında da yer alır. Orta Toroslar, güneybatı - kuzeydoğu yönlü uzanan üç kütleden oluşur. Akdeniz Bölgesi’nde Toroslardan başka Hatay- Kahramanmaraş istikametinde uzanan dağların oluşturduğu bir dış sıra hâlinde Nur (Amanos) Dağları bulunur. Doğru cevap D’ dir.

Bölgede karakteristik Akdeniz iklimi görülür. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlıdır. Akdeniz kıyıları kış mevsiminin en ılık geçtiği bölgemizdir. Kıyıdan itibaren yükseklik arttıkça sıcaklık düşmekte, yağış miktarı artmakta, denize dönük yamaçların etekleri bol yağış almaktadır. Akdeniz Bölgesi’nin iç kesimlerine doğru gidildikçe iklim karasallaşır. Özellikle Göller Yöresi’nde yıllık yağış miktarı ve kış sıcaklık değerleri düşüktür. Bu alanlarda yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve kar yağışlıdır. Bu alanların bitki örtüsü bozkırdır. Bölgenin Akdeniz’e dönük yamaçlarında maki bitki örtüsü görülür. Doğru cevap A’ dır.

Bölgede karakteristik Akdeniz iklimi görülür. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlıdır. Akdeniz kıyıları kış mevsiminin en ılık geçtiği bölgemizdir. Kıyıdan itibaren yükseklik arttıkça sıcaklık düşmekte, yağış miktarı artmakta, denize dönük yamaçların etekleri bol yağış almaktadır. Akdeniz Bölgesi’nin iç kesimlerine doğru gidildikçe iklim karasallaşır. Özellikle Göller Yöresi’nde yıllık yağış miktarı ve kış sıcaklık değerleri düşüktür. Bu alanlarda yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve kar yağışlıdır. Doğru cevap B’ dir.

Akdeniz Bölgesi, seracılığın yaygın olduğu bölgedir. Özellikle Mersin ve Antalya’nın kıyı şeridi turfanda sebze ve meyveciliğin en yaygın olduğu yerlerdir. Muz Alanya’da, turunçgiller Antalya, Alanya, Finike ve Adana- Dörtyol’da yetiştirilmektedir. Doğru cevap C’ dir.

Muz Alanya’da, turunçgiller Antalya, Alanya, Finike ve Adana- Dörtyol’da yetiştirilmektedir. Mersin’in iç kesimlerinde kayısı, ceviz, kiraz, şeftali, zeytin gibi meyveler; kıyı kesiminde ise turunçgiller ve muz üretilmektedir. Son yıllarda tropi­kal meyve ve sebzeler de üretilmeye başlanmıştır. Doğru cevap D’ dir.

Silifke’de pirinç üretimi yapılmaktadır. Bölgenin verimli ovası Çukurova’da tahıllardan baklagillere, sebzelerden meyvelere, bademden yer fıstığına, zeytinden ayçiçeğine pek çok yiyecek yetiştirilmekte, Adana ve Osmaniye mutfağını zenginleştirmektedir. Kahramanmaraş’ın tarım ürünleri; buğday, arpa, çavdar, pirinç, fasulye, nohut, mercimek ve şeker pancarıdır. Hatay’da buğday, mısır, pirinç, arpa, yulaf gibi tahıllar; ayçiçeği, incir, üzüm, erik, turunçgiller, cennet hurması, zeytin, domates, biber, patlıcan, bamya, soğan gibi sebze ve mey­veler üretilmektedir. Doğru cevap A’ dır.

Akdeniz bölgesi mutfağı doğu ile batı bölümlerinde bariz farklılıklar göstermektedir. Adana, Antakya, İçel, Kahramanmaraş, Osmaniye’yi içine alan doğuda; baharatlı, acılı, ekşili, bulgura dayanan yemekler ve kebaplar fazla tüketilirken; Burdur, Isparta, Antalya’yı içine alan batı bölümü Ege mutfağında olduğu gibi sebze, bitki, hamur işleri fazla kullanılmaktadır. Doğru cevap C’ dir.

Meyve Yemekleri: Adana’da çağla aşı, Antakya’da gerdan yemeği, Burdur’da erikli et, zerdali döşemesi, Isparta’da zerdali aşı, erik aşı, İçel’de zerdali yemeği, erik yemeği, badem yemeği, kaysife, Kahramanmaraş’ta can eriği, badem, elma, ayva, kayısı sulusu gibi meyve yemekleri yapılmaktadır. Doğru cevap E’ dir.

Söz Kesme: Düğün süreci söz kesme ile başlar. Söz kesme hanımların kızı beğenmesinden sonra erkekler arasında gerçekleşmektedir. Günümüzde ise gençler tanışıp kendi ara­larında karar verdikten sonra usulen kız istenir ve aynı zamanda söz kesilir. Söz kesmede aileler arasında tatlılık olması, bu hayırlı işin ağız tadı ile sonlandırılması için oğlan evi kız evine genellikle bir tatlı göndermektedir. Tatlı olarak Adana’da sarığıburma, Antakya’da baklava veya künefe, İçel’de iki - üç tepsi baklava, diğer yerlerde farklı şeker, lokum gibi tatlılar götürülmektedir. Isparta’da yemek de verilmektedir. Söz kesmede bölgenin her şehrinde yöreye özgü şerbet, şurup veya limonata içilmekte, lokum ve bisküvi dağıtılmaktadır. Bazı yerlerde kahve de ikram edilmektedir. Burdur’da oğlan evinden getirilen kahve ve şekerle, kahve yapılıp ikram edilir. Buna “eh kavesi-kahvesi” veya “he kavesi- kahvesi” denilir. Daha sonra çay, şeker ve lokum verilir. Sözün kesildiği, Burdur’da “he kahvesi içildi”, “eh kahvesi içildi”, köylerde “he çayı içildi”, İçel’de ise “tatlısı yendi” gibi sözlerle ifade edilir. Doğru cevap A’ dır.

Akdeniz Bölgesi’nin büyük bir kısmı Toros Dağları ve yüksek platolarla kaplıdır. Batı ve Orta Toroslar bölge içinde geniş yer tutar. Batı Toroslar Antalya Körfezi’nin her iki yanında da yer alır. Orta Toroslar, güneybatı - kuzeydoğu yönlü uzanan üç kütleden oluşur. Akdeniz Bölgesi’nde Toroslardan başka Hatay- Kahramanmaraş istikametinde uzanan dağların oluşturduğu bir dış sıra hâlinde Nur (Amanos) Dağları bulunur.  Yıldız Dağları Marmara Bölgesi’nde, Kaz Dağları ise Ege Bölgesi’nde bulunmaktadır.

Bölge göl bakımından zengindir. Batısında Göller Yöresi’nde; Beyşehir, Eğirdir, Burdur, Acıgöl, Suğla, Söğüt, Salda, Elmalı ve Kovada gölleri bulunur. Manyas gölü ise Marmara Bölgesi’ndedir.

Akdeniz Bölgesi’nde yetiştirilen kuru baklagillerle genellikle çorba, pilav, sulu yemekler ve salata yapılmaktadır. Bunlardan bazıları fasulye ile piyaz (Antalya), vartavit, bartavit ve barbunyalı içli köfte (Adana), mercimek ile çorba, pilav, köfte gibi yemeklerdir. Fasulye ve nohut yemekleri (Osmaniye); Antakya’da bakla ezmesi, nohutla (şıhıl mahşi) dolma ve humus, mercimekle şeyh mualla yapılmaktadır. Nohut, tüm bölgede çorbalarda, etli etsiz yemeklerde, pilavlarda yardımcı malzeme olarak kullanılmaktadır.