YÖRESEL MUTFAKLAR

Kahke un, yumurta, yağ, pekmez, süt, susam kullanılarak hazırlanan bir hamur işidir.

Muhammara kırmızı biber, ceviz, ekmek kullanarak hazırlanan ve çeşitli baharatlarla tatlndırılan br çeşit mezedir.

Gaziantep, Diyarbakır, Kilis, Şanlıurfa ve Mardin’de halkın özellikle ramazanlarda ve sıcak yaz günlerde tükettiği, Biyanbalı olarak da adlandırılan bu içecek "meyan kökü" adını almıştır. Meyan kökü bitkisinin köklerinin suyla ıslatılmasından elde edilir.

Çiğköfte, sıra gecelerinin en önemli ikramı olarak görülmektedir.

Haşhaş, Ege Bölgesinin başlıca tarım ürünleri arasındadır.

Yağlı et anlamında zifir kullanılmaktadır. “Zifir çok yedim.” diyen biri, yağlı eti çok yediğini belirtmektedir.

Batman tarihî itibarıyla yeni bir şehir olmasına rağmen yerleşim alanında kurulan şehrin tarihî Sümerlere kadar uzanmaktadır. İluh Tepesi’nin bulunduğu alanda bir Sümer şehir yerleşiminin bulunduğu ancak bataklık bir arazi üzerine kurulu olduğundan şehrin zaman içerisinde yeraltında kaldığı düşünülmektedir. Ayrıca İluh Tepesi olarak adlandırılan arazinin, yapılan araştırmalar sonucunda yapay bir tepe olduğu sonucuna varılmıştır. Doğru yanıt A'dır.

Aşağı Fırat ve Dicle havzalarındaki geniş ovalardan oluşan Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde; Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Kilis, Mardin, Siirt, Şanlıurfa ve Şırnak illeri yer almaktadır. Doğru yanıt D'dir.

Mardin; mimari, etnografik, arkeolojik, tarihî ve görsel değerleri ile zamanın durduğu izlenimini veren güneydoğunun güzel kentlerinden biridir. Mardin farklı dini inanışlar ve sanatsal açıdan değeri olan camiler, türbeler, kiliseler, manastırlar vb. dinî eserler barındırmaktadır. İpek Yolu güzergâhında olan Mardin’de, beş han ve bir kervansaray mevcuttur. Mardin ilinde bulunan İmparator Anastasios tarafından 506 yılında yaptırılan Dara Kalesi ve Harabeleri, Nusaybin ilçesinde yer alan MÖ 4000’den MÖ 7. yüzyıla kadar yerleşim yeri olarak kullanılan Uruk ve Asur kültüründen izler taşıyan Gırnavaz Höyüğü, 14. yüzyılda yapıldığı bilinen Reyhaniye Camii, Artuklular tarafından 12. yüzyılda yapıldığı bilinen Mor Benham Kilisesi, 328 yılında yapıldığı bilinen Mor Yakup Kilisesi, Hristiyanlar tarafından günümüze kadar kullanılan en eski manastırlardan biri olan Mor Gabriel Kilisesi, 429 yılında yapıldığı bilinen Surp Kevork Kilisesi, Süryani cemaatinin en önemli merkezlerinden olan, 1932 yılına kadar Süryani Ortodoks Patriğinin ikamet yeri olan, Deyr-ül Zafaran Manastırı ilin tarihî ve arkelojik değerleridir. Doğru yanıt E'dir.

Orta Fırat Bölümü’nde Gaziantep ve Şanlıurfa platoları önemli yer kaplamaktadır.
Fırat Nehri ve kolları, platoları ikiye ayırmaktadır. Platolarının ortalama yüksekliği 500 -1000 metredir. Orta Fırat Bölümü’nde yazları sıcak ve kurak, kışları serin ve yağışlıdır. Altınbaşak, Ceylanpınar, Suruç, Birecik ovalarında tahıl ekilmektedir. Halkın geçimi, tarım ve hayvancılıktan sağlanır. Tarım ürünü olarak tahıl, mercimek, Antep fıstığı, pamuk, çeltik ve susam yetiştirilmektedir. Doğru yanıt A'dır.

Gaziantep mutfağı, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin en zengin mutfaklarından biridir. Bölgenin coğrafi konumundan dolayı önemli bir ticaret merkezi olması, kentin İpek ve Baharat Yolu üzerinde bulunması ve farklı kültürlere ev sahipliği yapmış olması bu bölgede kültürel dokunun zenginleşmesini sağlamıştır. Bunun yanında bölgenin iklim koşulları ve coğrafi yapısı her türlü sebze ve meyve üretimine uygun olup; üzüm, Antep fıstığı ve zeytinden nar, ayva, incir, hurma, kayısı, kavun, yenidünya, karpuz, kabak, domates, ıspanak, zahter, kuzukulağı ve haspire kadar birçok ürün burada yetiştirilmektedir. Doğru yanıt D'dir.

Geleneksel Urfa evinin şekillenmesinde iklimin ve malzemenin etkisi evlerin taş malzeme ile yapılmış olmasından hemen fark edilmektedir. Evler sofasız, avlu etrafındaki eyvan mutfak ve servis bölümlerinden oluşmaktadır. Urfa kültüründe misafirsiz yemeğe oturmama kültürü olduğu için mutfaklar oldukça geniştir. Tandırlık denilen mutfak, doğrudan avluya açılmaktadır. Mutfak içerisinde yer alan ocaklığın üzeri pherik denilen davlumbaz ve baca sistemi ile dama bağlanmıştır. Kapların çoğunluğu zerzembe adı verilen kilerde bulunmaktadır. Mutfak içerisinde bir kuyu ile küllük diye tabir edilen yalak bulunmaktadır.
Mutfak yemek hazırlama ve pişirme yanında, ekmek yapılan ve çamaşır yıkanan bir yer olması bakımından da önemlidir. Evin en önemli servis mekânı ile kışlık yiyeceklerin depolandığı, kap kacağın da konulduğu kiler, avlu hizasından aşağıda yer almaktadır. Kilerde küpler zemine gömülerek içindeki yiyeceklerin korunması sağlanmaktadır. Doğru yanıt B'dir.

Geleneksel Urfa evinin şekillenmesinde iklimin ve malzemenin etkisi evlerin taş malzeme ile yapılmış olmasından hemen fark edilmektedir. Evler sofasız, avlu etrafındaki eyvan mutfak ve servis bölümlerinden oluşmaktadır. Urfa kültüründe misafirsiz yemeğe oturmama kültürü olduğu için mutfaklar oldukça geniştir. Tandırlık denilen mutfak, doğrudan avluya açılmaktadır. Mutfak içerisinde yer alan ocaklığın üzeri pherik denilen davlumbaz ve baca sistemi ile dama bağlanmıştır. Kapların çoğunluğu zerzembe adı verilen kilerde bulunmaktadır. Mutfak içerisinde bir kuyu ile küllük diye tabir edilen yalak bulunmaktadır.
Mutfak yemek hazırlama ve pişirme yanında, ekmek yapılan ve çamaşır yıkanan bir yer olması bakımından da önemlidir. Evin en önemli servis mekânı ile kışlık yiyeceklerin depolandığı, kap kacağın da konulduğu kiler, avlu hizasından aşağıda yer almaktadır. Kilerde küpler zemine gömülerek içindeki yiyeceklerin korunması sağlanmaktadır. Doğru yanıt C'dir.

Tirşik otu çorbasının malzemeleri, tirşik yoğurt, dövme ve soğandır. Doğru yanıt A'dır.

Soğan aşı yemeğinin malzemeleri kuşbaşı et, arpaçık soğan, biber salçası, domates salçası, sade yağ, şeker, nar ekşisi, limon suyu, su yada et suyudur. Doğru yanıt E'dir.

Kaburga dolmasının malzemeleri pirinç, tereyağ, badem, pul biber, maydonoz, kaburga eti, biber salçası, su, tuz ve karabiberdir. Doğru yanıt D'dir.

Arapçada acı anlamına gelen mur kelimesinden türetilmiş, acı kahve olan mırra, Urfa ve Mardin’de günümüze kadar gelen çok eski bir içecektir.

Yaprak sarması, hariç diğer yemekler bölgeye özgü tariflerdir.

Yemeğin lezzetini ve görünüşünü güzelleştiren baharatlar ise bölgede bol miktarda kullanılmaktadır. Kişniş (küzbara), isot, mahlep, kekik (zahter), çördük, haspir, yenibahar, rezene, sumak, susam, tarçın, tarhun, zencefil, çörekotu, kırmızıbiber, karabiber, kimyon kullanılan baharatlardan bazılarıdır.

Antep ve Kilis’te mutfak anlamında kullanılan “ocaklık” kelimesi, Urfa’da “tandırlık”, Siirt’te “tefeye” ismini almaktadır.