YÖRESEL MUTFAKLAR

Güneydoğu Anadolu Bölgesi su an sahip olduğu kültürel dokunun zenginliğini; coğrafi yapısına, tarih boyunca önemli bir ticaret merkezi olmasına, bölge sınırları içinde yer alan çoğu ilin ipek ve baharat yolu üzerinde bulunmasına ve birçok medeniyete ev sahipliği yaparak farklı kültürel yapılarla kaynaşmasına bağlıdır. Ayrıca, bölgenin iklim ve toprak yapısına bağlı olarak çeşitli bitkisel ürünlere sahip olması ve küçükbaş hayvancılığın bölgenin tamamında önemli bir yer tutması mutfak kültürüne de yansımıştır. Dolayısıyla doğru cevap D'dir.

Bölge illerinden biri olan Adıyaman, tarihte bilinen en eski yerleşim yerlerinden biridir. Adıyaman Palanlı Mağarasında yapılan incelemelerde kent tarihînin MÖ 4000 yıllarına kadar uzandığı anlaşılmıstır. Yine Samsat-Şehremuz Tepe’deki tarihî bulgulardan MÖ
7000 yılına kadar Paleolitik, MÖ 5000 yıllarına kadar Neolitik, MÖ 3000 yıllarına kadar
Kalkolitik ve MÖ 3000-1200 yıllar arasında da Tunç Çağı’nın yaşandıgı anlaşılmıstır. Doğru cevap C'dir.

Simit, bulgurun ince çekilmis halinin Güneydoğu Anadolu’daki ismidir.

Anadolu Türk evinin önemli bir bölümü olan mutfaklar, bölgesel farklılıklara bağlı olarak kendine özgü mimari özellikleri ile değişik konumlarda bulunmakta ve değişik özellikler göstermektedir. Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin hemen hemen bütün illerinde geleneksel olarak benzer mutfak kültürü hâkim olmasına rağmen mutfağın mimari özellikleri bazı değişiklikler arz etmektedir. Mutfak içerisinde yer alan ocaklığın üzeri pherik denilen davlumbaz ve baca sistemi ile dama bağlanmıştır. Kapların çoğunluğu zerzembe adı verilen kilerde bulunmaktadır.

Her evde bulunmamakla birlikte bazı yiyeceklerin saklandığı bodrum ve bardakaltı denilen çatı araları bulunmaktadır. Peynir, sadeyağ vb. serinde durması gereken yiyecekler bodrumda; hevenkler, kurular, soğan sarımsak vb. zahireler bardakaltında saklanmaktadır. Hevenk, bir değneğe bağlanmış ipe boylu boyunca bağlanıp kış için asılarak saklanan meyve ve sebze dizisine denilmektedir.

Arapça kebbeb kelimesinden dilimize geçen kebap, bu bölgenin en önemli yemek grubunu oluşturmaktadır. Kebaplar; parça et, kıyma, sebze ve meyveler ile hazırlanarak kullanılan ürüne göre adlandırılır. Frenk kebabı, patlıcan kebabı, soğan kebabı, armut kebabı, ayva kebabı, elma kebabı, ciğer kebabı, ekşili kebap, simit kebabı, vişne kebabı, kıyma kebabı, samsak kebabı, altı ezmeli tike kebabı, büryan kebabı bu bölgede yapılan kebaplardan bazılarıdır. Doğru cevap E'dir.

Arapçada acı anlamına gelen mur kelimesinden türetilmiş, acı kahve olan mırra, Urfa ve Mardin’de günümüze kadar gelen çok eski bir içecektir. Köpüksüz, sütsüz, şekersiz ve birkaç yudumda bitirilen bu kahvenin buruk ve acı bir tadı vardır. Güneydoğu’nun acılı ve yağlı yemeklerinden sonra ikram edilen, mutlaka iki yudumluk olan acı kahve mırra, hazırlanması, sunulması ve içilmesi özel adap gerektiren bir kahve türüdür.

Kırmızı toz biber, bahar, zeytinyağı, kimyon, ceviz içi, limon, etimek, nar pekmezi, karabiber, tuz gibi malzemeler kullanılarak hazırlanan yemek Muhammaradır. Dolayısıyla doğru cevap B'dir.

Her ne kadar modernlesme mutfakta kullanılan araç ve gereçlerin değişmesine ve gelişmesine neden olsa da Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin mutfak kültüründe zengin
bir çeşitlilik gösteren bakırdan yapılmış mutfak araçları hâlâ kullanılmaktadır. Çiğ köfte yapmada kullanılan köfte leğenleri, huşhane (tencere), yemek sinileri, kazanlar, süzek
ve süzgeçler, sahanlar, lengeriler (pilav lengerisi, kuzu lengerisi), kaşıklar (yemek kasığı, çömçe, ayran kasığı vb.), taslar (su tası, ayran tası, sapsak, kapaklı tas vb.), tavalar (yağ tavası, kahve tavası, iki kulplu tava, tek kulplu tava), cezveler, sürahi ve maşrapalar bakırdan yapılmış mutfak araçlarıdır. Görüldüğü üzere Huşhane bu araçlardan biridir.

Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde birçok kent sahip olduğu yemek kültürünü ticarete
dönüştürmeyi başarmıştır. Bölgede hem il sınırları içinde hem de farklı illerde bu yörelere özgü çeşitli yiyeceklerin ve içeceklerin satışı yapılmakta, yöresel yemekler kendine özgü mimari yapıda tasarlanmış restoranlarda misafirlere sunulmaktadır. Örneğin, başta Gaziantep, Şanlıurfa, Diyarbakır, Mardin gibi illerde yöreye özgü eski binalar restore edilerek veya yeniden inşa edilerek restoran olarak kullanılmakta, yemek kültürü hem yöre sakinlerine hem de gelen turistlere aktarılmaktadır. Dolayısıyla doğru cevap A'dır.

Arsameia Ören Yeri, Perre Antik Kenti,  Sofraz Tümülüsü (Besni İlçesi), Sesönk (Dikilitaş), Karakuş Tümülüsü, Gerger Kalesi ve Cendere Köprüsü gibi tarihi ve arkeolojik değerler Adıyaman'da bulunmaktadır.

Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde; Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Kilis, Mardin, Siirt, Şanlıurfa ve Şırnak illeri yer almaktadır.

Güneydoğu Anadolu Bölgesi, ülkemiz topraklarının % 8’lik bölümüne sahip olup yüz
ölçümü bakımından en küçük bölgesidir.

Dicle Bölümü'nün en önemli yeraltı zenginliği Diyarbakır, Siirt ve Batman’da çıkarılan petroldür.

Orta Fırat Bölümü'nde tarım ürünü olarak tahıl, mercimek, Antep fıstığı, pamuk, çeltik ve susam yetiştirilmektedir.

Siirt'te ocakta pişirme esnasında ateş için 'ıslam' denilen kürek kullanılmaktadır.

Eyvan, özellikle Güneydoğu Anadolu evlerinde avluya bakan, önü açık, üstü kapalı yüksekçe döşemesi olan, ortasında bir de küçük havuzu bulunan oturma yeridir.

Bitlis ile Siirt’i bir dönem karşı karşıya getiren, ilerleyen zamanlarda Siirt’in tescilli yemeği büryan kebabıdır.

Çiğ simit, kaynatılmamış buğdayın ince çekilmiş haline denir.

Güneydoğu’nun acılı ve yağlı yemeklerinden sonra ikram edilen, mutlaka iki yudumluk olan acı kahve mırra, hazırlanması, sunulması ve içilmesi özel adap gerektiren bir kahve türüdür. Genellikle özel günlerde ikram edilmesi ve hazırlanması emek gerektiren bir kahve olmasından dolayı ağa içeceği olarak da adlandırılmaktadır.