YÖNEYLEM ARAŞTIRMASI II

AHP bir çok ölçütlü karar verme yöntemidir.

En basit AHS yapısı alt ölçütlerin olmaması durumunda, 3 seviyeli bir hiyerarşiden oluşur: Amaç, ölçütler ve seçenekler

AHS sürecinde işlemler sırasıyla aşağıdaki adımlardan oluşmaktadır:

1. Karara etki eden ölçütler, uzman görüşleri yardımıyla belirlenir.
2. İkili karşılaştırmalar ile ölçütlerin ağırlıkları hesaplanır.
3. Seçenekler her bir ölçüt açısından yine ikili karşılaştırmalar yardımıyla değerlendirilir.
4. Eniyi seçenek belirlenir, seçenekler sıralanır.

Tutarsızlık Oranı ikili karşılaştırma matrisi için sapmaların kabul edilebilir düzeyde olup olmadığı sınamak için kullanılır.

İkili karşılaştırma matrisinin en büyük özdeğeri  "λ_max"  ile gösterilir.

İkili karşılaştırma matrisinin rassallık göstergesi "RI" ile gösterilir

İkili karşılaştırma matrisinin tutarsızlık oranı "CR=CI/RI"  ile hesaplanır.

Birden fazla amacın aynı anda en iyilenmesini gerektiren ölçütlerin göz önüne alındığı durumlara "Çok ölçütlü karar verme" adı verilir.

Analitik Hiyerarşi Süreci (AHS), sonlu sayıda seçeneğin ve hem nitel hem de nicel ölçütlerin yer aldığı karar problemlerinde seçeneklerin değerlendirilmesi için kullanılan çok ölçütlü bir karar verme tekniğidir.

Hiyerarşinin en üst seviyesinde amaç, ara seviyelerinde ölçütler ve varsa alt ölçütler, en alt seviyede ise seçenekler yer alır. En basit AHS yapısı alt ölçütlerin olmaması durumunda, Şekil 7.1’deki gibi 3 seviyeli bir hiyerarşiden oluşur: Amaç, ölçütler ve seçenekler. Eğer bir veya birden fazla ölçütün alt ölçütleri varsa bu durumda seviye sayısı, kaç kat derinliğe inilerek alt ölçütler tanımlanmışsa buna göre belirlenir.

1 aynı derecede önemli

3 orta derecede önemli 

5 önemli

7 çok önemli

9 aşırı derecede önemli

2,4,6,8 ise ara değerler olarak kullanılabilir.

Karara etki eden ölçütler, uzman görüşleri yardımıyla belirlenir.

İkili karşılaştırmalar ile ölçütlerin ağırlıkları hesaplanır.

Seçenekler her bir ölçüt açısından yine ikili karşılaştırmalar yardımıyla değerlendirilir.

Eniyi seçenek belirlenir, seçenekler sıralanır.

AHS, karar vericinin veya karar vericilerin, deneyim ve diğer uzmanlık bilgilerinden hareketle, problemde yer alan ölçüt ve ağırlıkları değerlendirdiği ve karar sürecinde kullanılmak üzere göreli önem değerlerini olabildiğince tutarlı ve kullanılabilir biçimde tahmin ettiği bir yaklaşımdır.

"Bir ölçütün eğer alt ölçütleri varsa, bu alt ölçütler için de ayrıca ikili karşılaştırma işlemleri ile göreceli önem değerleri bulunmalıdır."

ikili karşılaştırma değerlerinin uzmanlar tarafından belirlenmesi elde edilen sonuçların güvenilirliğini arttıracaktır.

Gerçek değerlerin bilinmesi durumu: Seçeneklerin bir ölçüt açısından değerinin bilindiği durumda, gerçek değerlerin kullanılabilmesi hatta kullanılması gerektiği yaygın bir kanıdır. Öte yandan bu bir zorunluluk veya tercih sebebi olmak durumunda değildir. Bazı durumlarda gerçek değerin bilinmesine rağmen, farklı değerlere ihtiyaç olabilir. Örneğin, 38.5 derece vücut ısısı ile 39.5 derece vücut ısısı arasında niceliksel olarak sadece bir derece vardır. Aynı şekilde 39 ve 40 derece vücut ısıları arasında da fark bir derecedir. Fakat ikinci durumdaki 1 derecelik fark ölümcül bir farktır. Bu iki değerin ikili karşılaştırmasında 2. vücut ısı değeri (40 derece), 1. değere (39) göre 5 veya 6 kat daha riskli bulunabilecek iken, ilk iki ardışık değer arasında nicel fark yine bir derece olmasına rağmen, kritiklik anlamında birbirlerine uzaklıkları daha makul bir seviyede görülür.

iki beyaz eşya markası, kalite ölçütü açısından karşılaştırılırken hangisi daha kaliteli bir ürün ve kaç kat şeklinde sorularla tamamlanan ikili karşılaştırma matrisi analiz edildiğinde, en büyük göreli önem değeri en kaliteli seçeneğe karşılık gelecektir

1, aynı derecede önemli demektir.