YÖNEYLEM ARAŞTIRMASI II - Deneme Sınavı - 12

Akışlar için her bir yolun kapasitesi iki yönde, yolların yanında gösterilmiştir. Dikkat edilirse kaynak 1’den ana merkez 3’ e 7 birim gönderilirken ters yönde merkez 3’den kaynak 1’e 0 birim gönderilmektedir. 2 ve 3 nolu merkezler ise karşılıklı birbirine 5 birim yükleyebilmektedir. Kaynak ile varış merkezini bağlayan 1 – 4 yolu ile merkez 1’den merkez 4’ e, 8 birim göndermek uygun olacaktır. Bu durum uygulandığında merkez 1’in elinde (25 – 8 = 17) 17 birim mal kalırken varış merkezi 4’e 8 birim mal gönderilmiş olur. 1 – 4 yolunun kapasitesi 8 birim azalarak sıfır kapasiteye düşer. Kaynaktan varış merkezine pozitif malzemelerin akışı için uygun olabilecek diğer yol 1 – 3 – 4 yoludur. Bu yol üzerinde gönderilebilecek maksimum mal miktarı 7 birimdir. Bu 7 birim 1 – 3 yolunun kapasitesidir. Böyle bir yükleme yapıldığında 1 nolu merkezin (kaynak) elinde 17 – 7 = 10 birim kalacak ve varış merkezine de 7 birim yüklenerek 8 + 7 = 15 birim mal gönderilmiş olacaktır. Aynı zamanda 1 – 3 yolunun akış kapasitesi sıfıra düşerken 3 – 4 yolunun kapasitesi ise 3 birime düşecektir. Şimdi kaynaktan varış merkezine malların pozitif akış yolu olarak 1 – 2 – 4 yolu ve 1 – 2 – 3 – 4 yolu kalmıştır. 1 – 2 – 4 yolu ile merkez 1’ den merkez 4’e yüklenebilecek maksimum mal miktarı 2 – 4 yolunun kapasitesi nedeniyle 4 birimdir. Öte yandan 1 – 2 – 3 – 4 yolu üzerindeki 3 – 4 yolunun akış kapasitesi 3 birim olduğundan kaynaktan ancak 3 birim malı varış merkezine gönderebiliriz. Söz konusu yollar ile önce 4 birim ve sonra da 3 birim mal gönderdiğimizde, kaynak yani merkez 1’ den varış merkezi 4’e gönderebileceğimiz maksimum mal miktarı 22 birim olur.

Kukla (Dummy) faliyetler: CPM yönteminde sık sık görülür. Herhangi bir faaliyetin veya olayın belirli olarak açıklanması için bazen kukla faaliyetler yaratılır. Kukla faaliyetler, faaliyet zamanı gerektirmeyen faaliyetlerin sırasını gösterir. Örneğin K ve L gibi iki faaliyeti ele alalım ve bu iki faaliyetten hemen önce ve hemen sonra gelen faaliyetler aynı olsun. Bu durumda mantıki olarak aşağıdaki şekli çizebiliriz.

Kritik yol 1 2 4 5 7 8 dir. Aslında kritik yol üzerindeki faaliyetlerde kritik faaliyetlerdir. Bu noktada aslında kritik yolun uzunluğunu belirledik. Kritik yolun uzunluğu tüm faaliyetlerin maksimum en erken bitirilme süresi; yani 25 haftadır. Bunu şebeke diyagramı üzerinde gösterirsek kritik yolu daha kolay belirleyebiliriz. Bu noktada aslında kritik yolun uzunluğunu belirledik. Kritik yolun uzunluğu tüm faaliyetlerin maksimum en erken bitirilme süresi; yani 25 haftadır. Bunu şebeke diyagramı üzerinde gösterirsek kritik yolu daha kolay belirleyebiliriz. 

Analitik Hiyerarşi Süreci (AHS), sonlu sayıda seçeneğin ve hem nitel hem de nicel ölçütlerin yer aldığı karar problemlerinde seçeneklerin değerlendirilmesi için kullanılan çok ölçütlü bir karar verme tekniğidir.Analitik Hiyerarşi Süreci (AHS), karar problemlerini hiyerarşik bir yapıda ele alır ve ikili karşılaştırma mantığına dayanır. İkili karşılaştırma, ilgilenilen iki karakteristiğin hangisinin kaç kat daha önemli, tercih edilir, baskın olduğunun değerlendirilmesidir. İnsan beyninin pek çok ölçütle de karşılaşsa bunları ikili ikili karşılaştırdığı ve bir sıraya koyduğu gösterilmiştir.

Hiyerarşinin en üst seviyesinde amaç, ara seviyelerinde ölçütler ve varsa alt ölçütler, en alt seviyede ise seçenekler yer alır. En basit AHS yapısı alt ölçütlerin olmaması durumunda, 3 seviyeli bir hiyerarşiden oluşur: Amaç, ölçütler ve seçenekler. Eğer bir veya birden fazla ölçütün alt ölçütleri varsa bu durumda seviye sayısı, kaç kat derinliğe inilerek alt ölçütler tanımlanmışsa buna göre belirlenir.

Hiyerarşik yapıda amaç, ölçütlere bağlıdır. Bir başka deyişle, amacın gerçekleşmesi, tanımlanan ölçütler açısından değerlendirilmektedir. Ölçütler ise seçeneklerin ne derece tercih edilir olduğunun belirlenmesinde esas alınır. Yaklaşım, önce ölçütlerin birbirlerine göre, daha sonra seçeneklerin her bir ölçüt açısından göreli önem derecelerinin bulunması şeklindedir. Bir seçeneğin her bir ölçüte göre göreli önem derecesi ile ilgili ölçütün kendi önem derecesi çarpılarak bulunan değerlerin toplamı, o seçeneğin genel önem derecesini, ağırlığını, verir. En yüksek değere sahip seçenek eniyi seçenektir. AHS uygulamalarında eniyinin dışında, diğer seçenekler için de birer değer elde edildiğinden bir anlamda bir önem sırası da elde edilmiş olunur.

AHS sürecinde işlemler, sırasıyla aşağıdaki adımlardan oluşmaktadır:
1. Karara etki eden ölçütler, uzman görüşleri yardımıyla belirlenir.
2. İkili karşılaştırmalar ile ölçütlerin ağırlıkları hesaplanır.
3. Seçenekler her bir ölçüt açısından yine ikili karşılaştırmalar yardımıyla değerlendirilir.
4. Eniyi seçenek belirlenir, seçenekler sıralanır.

İlk aşama ikili karşılaştırma işlemleri ile ölçütlerin göreli önem değerlerinin bulunmasıdır. Tablo, ölçütler arası ikili karşılaştırma değerlerinin yer aldığı matrisi göstermektedir.

0,23*0,16 + 0,13*0,25 + 0,36*0,57 + 0,15*0,64 + 0,13*0,24 = 0,40

0,23*0,54 + 0,13*0,50 + 0,36*0,14 + 0,15*0,17 + 0,13*0,67 = 0,35

Bu durumda, servis kalitesi ölçütünün problemin bütünü içerisindeki ağırlığı

0.5*0.4 =0.2’dir. Buna bütünsel ağırlık denir.

Motor kalitesi ölçütünün bütünsel ağırlığı 0.5*0.6 = 0.3 olmaktadır.

Seçeneklerin bir ölçüt açısından değerinin bilindiği durumda, gerçek değerlerin kullanılabilmesi hatta kullanılması gerektiği yaygın bir kanıdır. Öte yandan bu bir zorunluluk veya tercih sebebi olmak durumunda değildir. Bazı durumlarda gerçek değerin bilinmesine rağmen, farklı değerlere ihtiyaç olabilir.

Analitik Hiyerarşi Süreci (AHS), sonlu sayıda seçeneğin ve hem nitel hem de nicel ölçütlerin yer
aldığı karar problemlerinde seçeneklerin değerlendirilmesi için kullanılan çok ölçütlü bir karar verme
tekniğidir. Bu ünitede yöntem, yüzeysel olarak tanıtılmakta, bu tür problemlerle karşılaşıldığında
başvurulabilecek bu tekniği basit düzeyde kullanabilecek bilgiyi vermeyi amaçlamaktadır.

Yöneylem Araştırması kapsamında, bir faaliyete etki eden faktörler ve bunlarla ilgili sağlanması
istenen koşullar gözönünde bulundurularak, gerçekleştirilebilecek eylem biçimlerini belirlemek ve
bunların içinden eniyi olanını seçmek amaçlanmaktadır.

Problemlerin çözümü için geliştirilebilecek olan karar modelleri,
doğrusal yapıda iseler, kısıtları sağlayan tüm noktaların oluşturduğu uygun çözüm alanı araştırılır ve eğer
bu alan boş küme değilse, amaç fonksiyonu değerine göre, eniyi çözüm bir uç noktada bulunabilir.

Analitik Hiyerarşi Süreci (AHS), karar problemlerini hiyerarşik bir yapıda ele alır ve ikili karşılaştırma
mantığına dayanır.

Lojistik firması seçim probleminde;
seçimde gözönünde bulundurulacak ölçütler lojistik firmasının filo büyüklüğü, araçlarının kalitesi, birim
taşıma maliyeti ve firmanın imajı olarak belirlenmişti. Bu ölçütler için; filo büyüklüğü mü, araç kalitesi
mi; filo büyüklüğü mü, birim taşıma maliyeti mi daha önemli ve kaç kat şeklinde, olabilir tüm ikili
kombinasyonlar için sorular yanıtlanır. Bu işlemler sırasında kullanılan, ileride açıklanacak olan sayısal
bir ölçeğe temel ölçek (fundamental scale) denir.