YÖNEYLEM ARAŞTIRMASI II - Deneme Sınavı - 1

Uygulamada çoğu karar problemleri, karmaşık olduğu gibi aşamalı veya sıralı karar vermeyi gerektirir. Karar tablosu, aşamalı karar vermede yeterli olmadığı gibi karmaşık seçeneklerin elemanlarını da anlamlı bir düzenlemesini sağlayamaz. Bu kısımda ele alacağımız karar ağacı çizelgesi, bir karar problemimin karar tablosu dışında görsel analizini sağlarken çok aşamalı ve karmaşık problemlerin çözümüne olanak verir.

Birçok dalları ile karar ağacı her olanaklı faaliyeti tanımladığı gibi her olanaklı getiriyi de gösterir. Bir karar ağacı, karar düğümleri, olay (doğa durumu, şans) düğümleri, dallar ve getiriler olmak üzere dört elemandan oluştuğunu görürüz.

Karar ağacı çizimi soldan sağa oluşturulur fakat değerlendirme ise sağdan sola doğru yapılır.

Karar analizi karar verme işlemini dört adımda yürütür. Bunlar;
• Problemi tanımlama veya yapılandırma
• Problemi çözmek için birden fazla çözüm yolu tasarlama
• Tasarlanan çözüm yollarının olanaklı çözümlerini tahmin etme
• Tahmin edilen sonuçları kendi aralarında kıyaslayarak en iyisini veya en ekonomik olanını
seçmektir.

Karar verme elemanları aşağıda verilmiştir:

Amaçlar: Her bir karar problemi bir veya daha fazla amaçları içerir. Bu amaçlar, gelir, kar, maliyet,
fayda, süre, uzaklık, pazar payı, rahatlık, algılama gibi terimlerde ifade edilebilir. İstenilen bu amaçlara en
ekonomik şekilde ulaşılmasıdır. Bu amaçlar bir bakıma karar verenin seçiminde kullanıldığı ölçüttür.

Karar Seçenekleri: Genellikle bir problemin amaçlarına ulaşmak için farklı seçimlerin olması
doğaldır. Seçimler yöneticiler tarafından yapıldığından, karar seçenekleri kontrol edilebilir girdilerdir.
Dolayısıyla bunlar yöneticilerin seçebileceği farklı alternatif faaliyetlerdir. Birçok durumlarda bir
problem sınırsız sayıda karar seçeneği içerdiği gibi bazen karar seçenekleri nitel terimlerde de ifade
edilebilir.

Doğa Durumları: Her karar seçeneğinin etkinliği gelecekteki durumlara veya beklenen koşullara
bağlıdır. Böyle koşullar, yöneticilerin kontrolü dışındadır. Matematiksel modellerde doğa durumları
kontrol edilemeyen girdilerdir ve karar analizinde bunlara olaylar, beklenen durumlar veya doğa
durumları denir.

Karar verici olanaklı doğa durumunu belirleyebilirken olayın gerçekleşme olasılıkları
hakkında hiçbir bilgi veya yeterli bilgiye sahip değildir. İşte böyle bir durum belirsizlik olarak bilinir. Bu
durum istenmediği halde çoğu zaman kaçınılmaz olmaktadır. 1973 enerji krizi, yeni bir teknolojinin
geliştirilmesi gibi yenilikçi durumlar belirsizliğe birer örnek teşkil eder

Herhangi bir doğa durumunun diğerine göre daha yüksek olasılığa sahip olabileceğine ilişkin bir dayanak yoksa her bir doğa durumunun eşit olasılıkla meydana geleceği düşünüldüğü ilkeye "Eşit Olabilirlik (Laplace) Kriteri" adı verilir.

Karar vericinin en büyük olasılıklı doğa durumunun gerçekten meydana geleceğini kabul ettiği ve bu doğa durumuna ilişkin en iyi getiriyi veren karar seçeneğini seçtiği işleme "Maksimum Olabilirlik Kriteri" adı verilir.

Verilen tüm talep olasılıkların toplanıp ve sonra her bir doğa durumu (talep) olasılığı bu toplam değerle bölünmesi ile hesaplanan değere "Subjektif olasılıklar" adı verilir.