YÖNEYLEM ARAŞTIRMASI I

Hedef programlamanın temel kavramları analiz edildiğinde, bu münasebetin c) şıkkında verilen sistem kısıdı olduğu görülmektedir.

Birden fazla amacın aynı anda ele alındığı bu tür karar problemlerinin çözümünde,  doğrusal programlama yöntemi yetersiz kalmaktadır. Doğrusal programlama modelleri ile yıllık sipariş verme maliyetlerinin en küçüklenmesi, yıllık karın enbüyüklenmesi gibi sadece tek bir amacın eniyilenmeye çalışıldığı problemler ele alınabilmektedir. Birden fazla amacın eniyilenmeye çalışıldığı problemlerin çözümünde ise çok amaçlı karar verme yöntemlerine ihtiyaç duyulur. Bu yöntemlerden biri de Hedef Programlama yöntemidir.

Birden fazla amacı aynı anda gerçekleştirme esasına dayanan Hedef Programlama, üretim planlamadan iş gücü planlamasına, ulaştırmadan finansal planlamaya birçok alanda uygulanan bir yöntemdir. Her bir amaç bir hedefi oluşturmaktadır. Bu da, amaçlar için sayısal hedeflerin belirlenmesi ile gerçekleşir. Bu yöntem ile tüm sistem kısıtlarının sağlandığı ve mümkün olduğunca tüm hedeflere ulaşan bir çözüm elde edilir.

Hedef programlamayı doğrusal programlamadan ayıran en önemli özellik birden fazla amacın eniyilenmeye çalışılmasıdır. Bu nedenle, en iyi çözüm yerine etkin bir çözüm elde edilmektedir.

Sistem Kısıtları: Tam olarak sağlanması gereken ve sapmaya izin verilmeyen kısıtlardır. Bu kısıtlar, eldeki kıt kaynakları ifade eder ve doğrusal programlama problemlerindeki kısıtlara karşı gelirler. Doğrusal programlamadaki gibi formüle edilirler ve öncelikle bu kısıtların gerçekleştirilmesi gerekir

Doğrusal programlamada amaç fonksiyonu enbüyükleme ya da enküçükleme şeklinde iken, hedef programlamada amaç fonksiyonu sadece enküçükleme şeklindedir.

Hedeflerdeki sapma değişkenlerinin önem derecelerinin birbirinden farklı olması halinde sapma değişkenlerine  ağırlık değerleri verilebilir. Bu ağırlıklar, her bir sapma değişkeninin diğerine oranla göreceli olarak önemini gösterir. Amaç  fonksiyonu, sapma değişkenlerinin ağırlıklandırılmış toplamının enküçüklenmesi şeklinde oluşturulur. Bu yaklaşım genellikle eşit ağırlıklı çok hedefli problemlerin sapma değişkenlerinin boyutları/ölçü birimleri farklı olduğunda tercih edilir

Ele alınan problemde birden fazla hedef eniyilenmeye çalışılıyorsa ve hedef ile sapma değişkenlerinin herhangi bir önceliğinin bulunmaması halinde ortaya çıkan programlama türü, eşit ağırlıklı çok hedefli programlamadır. Amaç fonksiyonu istenmeyen sapma değişkenlerinin toplamı şeklinde kurulur.

Grafik yöntemin son aşamasında, uygun çözüm alanı ile hedef kısıtlarının kesişim noktalarında istenmeyen sapma değişkenlerinin aldığı değerler belirlenir. İstenmeyen sapma değişkenlerinin toplamının en küçük değer aldığı nokta problemin en uygun çözüm noktasıdır.

Hedef Kısıtları: Karar vericinin ulaşmayı istediği veya gerekli gördüğü hedefler, hedef programlama modeline hedef kısıtları olarak aktarılır. Hedef kısıtları çok katı olamayıp hedeflenen değerlerden (sağ taraf değerleri) sapmaların açıklanmasıyla ortaya çıkan esnek kısıt fonksiyonlarıdır. Hedef kısıtlarının sağlanması sistem kısıtlarının gerçekleştirilmesinden sonra gelir

Amaçların ağırlıklandırılması varsayımı: Doğrusal hedef programlama modelindeki sapmaların önem dereceleri birbirinden farklı olabilir. Bu durumda sapmalara ağırlık değerleri verilebilir. Bu ağırlıklar, her bir sapmanın diğerlerine oranla göreceli olarak önemini gösterir. Modelin amaç fonksiyonu, hedeflerini temsil eden sapmaların ağırlıklandırılmış toplamı haline getirilir.

Cevap "A"