YÖNEYLEM ARAŞTIRMASI I - Deneme Sınavı - 15

Amaç fonksiyonu satırında temel değişkenler yerine, temel olmayan değişkenler cinsinden, kısıtların çözümü ile bulunan eşdeğerleri yazıldığından, temel değişkenlere karşı gelen katsayılar sıfır olup, bu satır, amaç fonksiyonunun temel olmayan değişkenler cinsinden ifadesidir. Temelde olmayan değişkenlerin katsayılarına göre de temele girecek değişkenin olup olmadığı değerlendirilir. Buna göre Simpleks Algoritmasının herhangi bir çözümü için x0 satırında, temel ve temel dışı değişkenlerin amaç fonksiyonunda karşı gelen katsayıları kontrol edilir. En küçükleme probleminde temele girecek değişken varsa, xo'da en büyük negatif katkı sağlayacak pozitif değere karşı gelen değişkendir. Buna göre 5, 1, 7 değerlerinden en büyük negatif katkıyı sağlayacak olan pozitif 7 değerine karşı gelen değişken 5. değişken temele girecektir.

Amaç fonksiyonu satırında temel değişkenler yerine, temel olmayan değişkenler cinsinden, kısıtların çözümü ile bulunan eşdeğerleri yazıldığından, temel değişkenlere karşı gelen katsayılar sıfır olup, bu satır, amaç fonksiyonunun temel olmayan değişkenler cinsinden ifadesidir. Temelde olmayan değişkenlerin katsayılarına göre de temele girecek değişkenin olup olmadığı değerlendirilir. Buna göre Simpleks Algoritmasının herhangi bir çözümü için x0 satırında, temel ve temel dışı değişkenlerin amaç fonksiyonunda karşı gelen katsayıları kontrol edilir. En büyükleme probleminde temele girecek değişken varsa, xo'da en büyük pozitif katkı sağlayacak negatif değere karşı gelen değişkendir. Buna göre -3, -1 ve -8 değerlerinden en büyük pozitif katkıyı sağlayacak olan -8 değerine karşı gelen değişken 3. değişken temele girecektir.

Bir temel çözümde, tüm değişkenler
>=0
olmakla birlikte, temelde olduğu halde sıfır değerini alan bir değişken var ise, elde edilen çözüme dejenere (bozulmuş) çözüm denir. temelde olan x2 ve x4 değişkenlerinden x4 pozitif değer almışken ,x2 sıfır değerini aldığın çözüm dejeneredir.

Yöneylem Araştırması’nın doğuşu II. Dünya Savaşı yıllarındaki askeri uygulamalara dayandırılmakla birlikte, 1911’lerde Frederick Taylor’un yayınladığı Bilimsel Yöntemin İlkeleri çalışmasının da aslında bu bilim dalının köklerini oluşturduğu söylenebilir.

II. Dünya Savaşı yıllarında, İngiliz askeri birimlerinde radarların etkili kullanımı, denizaltıların yerlerinin belirlenmesi gibi problemlerin çözümünde farklı bilim dallarından oluşan ekiplerle çalışılmıştır. İzleyen yıllarda Amerika Birleşik Devletleri’nde Amerikan ekonomisi için geliştirilen bir endüstriler arası girdi-çıktı modeli de yine birden fazla araştırmacıdan oluşan bir ekiple ele alınmıştır. Bu ekipte yer alan George B. Dantzig bu tür problemlerde, tanımlanan bir amaç fonksiyonu ile eniyi programların yapılabileceği düşüncesini savunmuş ve ayrıca doğrusal programlama problemleri için bilinen Simpleks Algoritması’nı geliştirmiştir

Bilimsel yöntem, basitce, problemlerin çözümünde bilimsel bir yaklaşımın izlenmesini ifade eder. Bu anlamda bilimsel yöntem; incelenen problem veya olayla ilgili önce gözlem yapılmasını, sonra bir hipotezin geliştirilmesini, ardından bu hipotezin deneylerle sınanmasını ve son adım olarak da genellenmesini içerir. Ardından geri bildirimler ve gerekliyse kontrollerle sistem üzerinde geliştirmeler
devam edebilir.

Bütünleşik yaklaşım, ele alınan problemin, içerisinde yer aldığı sistem ile birlikte tüm bileşenleri ve boyutlarıyla incelenmesidir. Birden fazla ve karşılıklı ilişki içinde bulunan ve belirli bir amaca yönelik olarak bir arada bulunan oluşumlar (sistemler) ile karşılaşıldığından, bu özellik sistem yaklaşımı olarak da ifade edilebilmektedir.

Yöneylem Araştırması, problemleri, yukarıda belirtildiği gibi, disiplinlerarası bir ekiple, bilimsel bir yöntemi izleyerek ve sistemi bütünüyle ele alarak çözer. Bu temel özellikleri kullanan, aynı zamanda Yöneylem Araştırması Yaklaşımı da denen problem çözme aşamaları aşağıdaki gibi özetlenebilir:
a. Problemin belirlenmesi
b. Gerekli verilerin elde edilmesi ve sistemin analiz edilmesi
c. Modelin geliştirilmesi
d. Modelden çözüm elde edilmesi, modelin geçerliliğinin sınanması
e. Modelin uygulanması ve karar

Model, bir sistemin kendisi yerine onun gibi davranan eşdeğerine denir. Modeller farklı şekillerde gruplanabilirler.  Uçak simulatörleri, maket inşaat projeleri uyuşum modellerine birer örnektir. Bu tür modeller gerçek sistemin küçültülmüş birer örneğidirler. Çeşitli diyagramlar, grafikler benzeşim modelleri arasındadırlar. Gerçek sistem görünümünde olmayıp, sistemdeki ilişkileri temsil ederler. Bu örnekler üzerinde düşünüldüğünde, bir uçak simülatörü yardımıyla, sözkonusu uçağın, belirli koşullarda hangi davranış biçimlerini ortaya koyacağı test edilebilir. Bu sayede insan hayatını tehlikeye atmadan ve doğabilecek büyük bir maliyeti de önceden engelleyerek simülatör üzerinde istenen testler yapılır. Benzer düşünceyle, bir bilgisayar programı da bir çeşit model sayılır.

Problemin çözümü için birden fazla seçeneğin olması durumunda ortaya çıkar. Öte yandan çoğu durumda seçenekleri belirlemek de oldukça zordur. Böyle durumlarda problemin gereklilikleri ve değişkenler arası ilişkilerin matematiksel fonksiyonlarla ifade edildiği; bulunan çözümlerden hangisinin seçileceği kararının ise bir başka
fonksiyonda yine bu seçenek çözümlerin aldığı değerler ile belirlendiği, bütünleşik bir yapı oluşturulur. Bu yapıda değişkenler arası ilişkilerin gösterildiği fonksiyonlara kısıt fonksiyonu denir

Değişkenler arası ilişkilerin gösterildiği fonksiyonlara kısıt, kısıtları sağlayan çözümlerin en iyisinin seçimi için kullanıldığı belirtilen fonksiyona ise amaç fonksiyonu denir. Kısıtlar ve amaç fonksiyonundan oluşan bu tür yapılara karar modeli denir.