YÖNETİMDE GÜNCEL YAKLAŞIMLAR

Yönetimin bilim olarak kabul edilmesi ve yeni teknikler ile çeşitlendirilmesinin altında örgütlere fayda sağlama isteği yatmaktadır. Dünyadaki değişim ve gelişim insanların olduğu kadar yönetim biliminin de yakından ilgilendiği ve ayak uydurma zorunluluğu hissettiği bir süreçtir. Bu değişim teknolojik, ekonomik, politik veya daha başka şe- killerde olabilmektedir. Ne şekilde olursa olsun değişimler, yönetim biliminde yeni bazı yaklaşımların ortaya çıkmasına sebep olmaktadır. Özellikle örgütler arasındaki rekabet, beklentilerdeki artış, et- kinlik ve verimlilik gibi kavramlara verilen önemin artması ve çevresel değişkenler, yönetim bilimcileri bu kavramları kontrol edebilecek yeni yönetim anlayışları geliştirmeye yönlendirmiştir.

Örgüt için var olma sebebi olan misyon, örgütün ne için var olduğunu anlatır. “Örgütünüz olmasa dünyada ne eksik kalır?” sorusunun cevabıdır. Temelinde vizyon vardır ve ikisi birlikte stratejik amaçların oluşmasını sağlar.

Tüm tanımlar incelendiğinde yönetimin bazı temel özelliklerinin olduğu çıkarımı yapılabilir. Bu temel özelliklerini şu şekilde özetlenebilir:

• Yönetim, birden fazla kişinin yer aldığı bir grup içinde söz konusu olmaktadır.

• Bir süreç olarak yönetim, planlama, örgüt- leme, gerekli kaynakları sağlama ve düzenleme, yönlendirme, koordinasyon ve denetim gibi faaliyet ya da ögelerden meydana gelir.

• Yönetim, biçimsel örgütlerde hiyerarşik bir düzen içinde meydana gelir.

• Yönetim, düzenli faaliyetlerden meydana gelen bir olgudur.

• Yönetim faaliyetleri, belirli bir amacın veya amaçların gerçekleştirilmesine yöneltir.

Yönetim kavramı özel yönetim ve kamu yönetimi olmak üzere iki alanda uygulanan bir süreçtir. Özel yönetim ile kamu yönetiminin benzerlikleri olduğu kadar farklılıkları da mevcuttur. Yönetim fonksiyonları temelinde benzerlik gösteren bu iki yönetim bugün daha fazla iç içe girmiş ve ortak faaliyetler ve hizmetler yürütür hâle gelmiştir. Hangi alanda olursa olsun yönetimin fonksiyonları olan planlama, örgütleme, yöneltme, koordinasyon ve denetim sürecin olmazsa olmaz unsurlarıdır.

Klasik yönetim yaklaşımı insana ve örgüte özgü varsayımlar geliştirmiştir. Bu varsayımlardan insana ilişkin varsayımlar şunlardır:

İnsanlar hemen her zaman rasyonel davranırlar. İnsanlar için önemli olan ekonomik çıkarlarıdır.

Her insan doğuştan tembeldir ve çalışmayı sevmez. Bu nedenle sıkı bir kontrol sistemi yoksa verimlilik artırılamaz.

İnsanların ekonomik çıkarlarını ön planda tutmasının sonucu olarak onları teşvik etmek için maddi çıkarlarını gözetmek gerekir.

Ortalama bir insan yöneltilmeden ve bir kontrol mekanizması olmadan diğer çalışanlarla uyumlu bir hâlde çalışamaz.

İş gören için iş güvenliği büyük önem taşır.

Klasik yönetim, belirlediği bu varsayımlardan hareketle birtakım ilkeler de geliştirmiştir. Klasik yönetim yaklaşımının temel ilkeleri şunlardır;

1. Örgütsel Amaç Birliği İlkesi

2. Bölümlere Ayırma, İş Birliği ve Uzmanlaşma İlkesi

3. Kontrol Alanı ve Hiyerarşik Yapı İlkesi

4. Emir ve Komuta Birliği İlkesi

5. Yetki ve Sorumluluk Denkliği İlkesi

6. Yetki Devri İlkesi

Elton Mayo, Kurt Lewin, Douglas McGregor ve George V. Homans neo-klasik yönetim yaklaşımı ile ilgili çalışmalar yapmıştır. Henry L. Gantt ise, Gantt çizelgesi olarak bilinen ve günümüzde halen kullanılan şemaları hakkındaki fikirleri ve ödeme sistemleri üzerine yaptığı çalışmaları ile yönetime katkıda bulunmuştur. Gantt, Taylor’un savunduğu ‘’özendirici sistem’’ üzerinde durmuş, ‘’ayrıcalıklı oran sistemi’’nin teşvik özelliğinin az olduğunu düşünerek yeni bir sistem üzerinde çalışmıştır. Gannt’ın şemalarında planlama, zamanlama ve kontrol grafikleri yer alırken, savunduğu ücret teşvik sisteminde işçiler verilen zaman limitinde istenilen standartlara ulaşırsa ek ödeme yapılması ve işçiyi yetiştiren ustanın da işçiyi istenen standarda getirdiği için ödüllendirilmesi prensibi ile hareket edilmiştir.

Kurt Lewin’in yaptığı önderlik araştırmasına göre organizasyonda sürükleyici ve engelleyici olmak üzere birbirine zıt iki güç mevcuttur. Sürükleyici güçler üst yönetimin alt yönetim üzerindeki etkileridir. Engelleyici güçler ise işletmenin daha verimli çalışmasını sınırlayan faktörlerdir. Örgütte ödüllendirmeye ve takdire dayalı bir motivasyon sistemi, yetki devri, katılımcı yönetim gibi faktörler mevcut olursa organizasyonun gelişimini sınırlayan engelleyici faktörler ortadan kalkar. Kısaca bu araştırma organizasyon kültürü ve yapısının çalışanlar üzerindeki etkilerini ortaya koymaktadır. 

Bu araştırmada Lewin, önderlikleri sınıflandırmış ve liderliklerin insan ilişkilerini ve insan davranışla- rını etkilediğini savunmuştur. Lewin’e göre üç çeşit önder tipi vardır. Bunlardan ilki astlarına otoriter davranan, iş ve görevleri kendisi belirleyen ve yaptıran yöneticidir. İkinci tip önder ise çalışanları serbest bırakarak isteyenin istediği işi istediği gibi yapmasına müsaade etmiştir. Üçüncü tür önder ise katılımcı bir yönetim anlayışı izlemiştir. Çalışanlara yol göstermekle kalmamış onların fikirlerini almış ve iş birliği sağlamayı başarmıştır.

Yönetimde sistem yaklaşımını benimsemenin yararları şöyle sıralanabilir:

• Klasik Yönetim Yaklaşımının kabul ettiği katılık ve kapalılık aşılarak örgütte esneklik ve genişlik sağlanmaktadır.

• Neo-Klasik Yönetim Yaklaşımına ait bul- guların daha etkin uygulanmasına olanak tanımaktadır.

• Yönetici, sadece örgüt içine odaklanmak ye- rine kendisine ait sistemin diğer alt sistem- lerle olan ilişkilerine ve dış çevreye önem vermeye yönelmektedir.

• Alt sistem yöneticileri sistemlerine ait amaçları kendini oluşturan sistemin amaçları ile ilişkilendirmekte, sistem yöneticileri ise alt sistemlerin amaçları ile uyumlu organizasyon yapısı geliştirmektedir.

• Alt sistemlerin sisteme yaptıkları katkı be- lirlenebilmektedir.

• Yöneticilerin odağı alt sistemlerin iç dinamiğinden alt sistemler arası ilişkilere kay- maktadır.

• Sisteme etki eden dış çevrenin bu etkilerine olan farkındalık artmaktadır.

Durumsallık yaklaşımı, modern kuramcılara göre açık sistem yaklaşımı ile eş anlamlı kabul edilmiş ve sistem yaklaşımının tamamlayıcısı olarak görülmüştür. Bazı yazarlar ise bu yaklaşımı koşul- sallık ya da koşula bağımlılık şeklinde tanımlayarak farklılığını savunmuştur. Bu yaklaşımın temelinde her zaman her yerde kabul edilebilecek bir örgüt yapısının bulunmayacağı ve örgütün tüm unsurla- rının koşullara göre farklılık göstereceği savunulmaktadır.

Durumsallık yaklaşımı, sistem yaklaşımı gibi örgütü bir sistem olarak ele almakta ve örgütün hem iç hem de dış çevresi ile olan ilişkisini incelemektedir. Klasik ve Neo-Klasik Yönetim anlayışla- rının savunduğu “en verimli örgüt yapısı” kavramını kabul etmeyen bu yaklaşım, “tek ve en iyi örgüt yapısı yoktur” anlayışını benimsemektedir. Yaklaşıma göre örgüt, yapacağı analizler ile kendisine en uygun yapıyı ve yönetim tarzını belirlemelidir. Çünkü her örgütün amacı, kültürü, faaliyet gösterdiği sektörü yani iç çevre ve dış çevre unsurları birbirinden farklıdır.

Yönetim kavramı 1800’lü yıllarda bir bilim haline gelmiştir.

Misyon, örgütün ne için var olduğunu anlatır. “Örgütünüz olmasa dünyada ne eksik kalır?” sorusunun cevabıdır. Temelinde vizyon vardır ve ikisi birlikte stratejik amaçların oluşmasını sağlar.

Hem özel sektör hem de kamu sektöründe başarı için ihtiyaç duyulan temel unsurlardan olan yönetim kavramı 1800’lü yıllarda önemli bir bilimsel alan hâline gelmiştir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Örgüt için var olma sebebidir. Misyon, örgütün ne için var olduğunu anlatır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Yönetim birden fazla kişinin yer aldığı bir grup için söz konusudur. Yönetim sürecinin özelliklerinden biri de iş birliği gerektiren bir süreç olmasıdır. Dolayısıyla bireyselliğe dayalı bir süreç değildir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Klasik yönetim teorilerinden, bilimsel yönetim yaklaşımının öncüsü Frederick Taylor’dır. Doğru cevap B seçeneğidir.

1916 yılında Henri Fayol tarafından yayımlanan “Sanayi ve Genel Faaliyetlerde Yönetim” kitabı Yönetim Süreci Yaklaşımının başlangıcı kabul edilir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Düzen Fayol’un belirlediği yönetim ilkelerinden sonuçsal ilkeler içerisinde yer alır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Klasik yaklaşımların üçüncüsü olan Bürokrasi Yaklaşımı Max Weber tarafından geliştirilmiştir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Yukarıda verilen bilgilerin hepsi Weber’in belirlediği bürokratik organizasyonun taşıması gereken ayırt edici özellikler arasındadır. Doğru cevap E seçeneğidir.