YÖNETİM VE ORGANİZASYON - Deneme Sınavı - 8

Geleneksel olarak bir yöneticiye bağlanması gereken ast sayısı 6 - 7  olmalıdır.

Formalleşme örgütsel yapılanmayı etkileyen durumsal unsurlardan biri değildir.

Fonksiyonel ve bölümlendirilmiş örgütlenmelerin bileşimine matris yapı denir.

Biçimsel yapı, işletmenin hedeflerine ulaşması için gerekli alt yapıyı hazırlar. Birimlerin oluşturulması, yönetim kadrolarının hazırlaması, yetki ve sorumluluk ilişkilerinin belirlenmesi, faaliyetlerin sürdürülmesi için gereken iletişim kanallarının işletilmesi, kısaca emir komuta düzeninin kurulması biçimsel örgütü ifade etmektedir. Biçimsel olmayan yapı ise, işletmelerde temel unsurlarından biri olan insanı esas alır. Her biçimsel örgüt içinde, biçimsel olmayan yapıların varlığından söz edilebilir. Doğru cevap D’dir.

Yönetim süreci amaçların belirlendiği planlama fonksiyonu ile başlar. Planlar nelerin uygulamaya konulacağını vurgularken örgütleme uygulamanın nasıl ve ne tür bir ortamda geçekleştirileceğini belirler. Örgütleme sonucunda yöneltme ya da diğer adıyla liderlik etme fonksiyonun en etkili biçimde başlatılacağı yapısal koşulların oluşturulması kritik önemdedir. Yöneltmenin ardından ise denetim fonksiyonu gelmektedir. Doğru cevap B’dir.

Örgütsel yapılanmanın görsel bir ifadesi olan örgüt şemaları birçok amaca hizmet eder. Örgüt şemaları bir işletme içerisindeki pozisyonları, yetki ilişkilerini, yönetim alanını ve faaliyet biçimini kolaylıkla görmemizi sağlar. Doğru cevap B’dir.

Emir komuta zinciri, yetki ilişkileri bağlamında en üst seviyeden en düşük seviyeye kadar kimin kime rapor vereceğini açıklar. Yöneticiler işi örgütlerken emir komuta zincirini göz önünde bulundurmalıdır. Emir komuta zincirini anlamak için yetki, sorumluluk ve emir komuta birliği kavramlarını bilmek önemlidir. Doğru cevap E’dir.

Komuta yetkisi, bir yöneticinin bir işin yapılması ya da yapılmaması konusunda astlarına doğrudan emir verme ve karşılığında itaat bekleme hakkını ifade eder. Ast üst ilişkisini ve hiyerarşiyi tanımlar. Komuta yetkisi bir hat biçiminde yukarıdan aşağıya doğru akar. Bu hat içinde her üst kendisinden sonra gelen ast ya da astlarına doğrudan, daha alt basamaklardaki astlarına da kendi altındaki ast kanalıyla emir verme yetkisine sahiptir. Astlar komuta yetkisine itaat etmek durumundadır. Komuta yetkisinin kaynağı örgüt içindeki hiyerarşik pozisyondur. Komuta yetkisine sahip yöneticilere komuta yöneticisi adı verilir, bu yönetici tarafından yönetilen birimler komuta birimleridir. Örgütün ana hedeflerini gerçekleştirmek için oluşturulan birimler komuta birimleridir. CEO, rektör, genel müdür ya da şef bulundukları örgütsel pozisyondan kaynaklanarak komuta yetkisine sahiptirler. Doğru cevap C’dir.

Formelleşme derecesi bir örgütte, işler görülürken önceden tanımlanmış belirgin ilke ve yöntemlerin izlenmesi konusuna verilen ağırlığı ifade eder. Neyin ne zaman, nerede nasıl, kim tarafından yapılacağı önceden ayrıntılı olarak belirlenmiş ve bunlara uyulması zorunlu hâle getirilmiş ise formelleşme derecesi yüksek bir örgütten bahsediliyordur. Bir başka ifade ile formelleşme örgüt işlerinin nasıl standardize edileceğini ve çalışan davranışlarının kurallar ve prosedürler ile ölçüleceğini, derecelendirileceğini ifade eder. Doğru cevap A’dır.

Her işletme veya kurum farklı amaçlarla değişik sektör, kültür, yasal ve benzeri çevresel koşullarda faaliyet gösterir. Faaliyet gösterilen ortamla uygun bir yapılanmada olmak rekabet gücü kazandırır ve yönetsel süreçleri kolaylaştırır. Örgütsel yapılanmayı etkileyen durumsal unsurları örgüt stratejileri, büyüklük, teknoloji ve çevrenin belirsizliği olarak gruplandırabiliriz. Doğru cevap C’dir.

Bölümlendirilmiş yapılanmada örgütün ana birimleri farklı birer işletme gibi yönetilir. Bu tip bir yapıda her bölüm kendi içerisinde bir yetkilendirmeye sahip olmakla birlikte her bölümün başında o bölümün performansından sorumlu bir yönetici bulunmaktadır. Bölümlendirilmiş yapı; coğrafi, ürün, müşteri temeline göre farklılaşabilir. Müşteri temelli bölümlendirmiş yapı, birbirinden farklı özellik ve beklentiye sahip müşterilerin bulunduğu durumlarda bu müşteri gruplarının birer bölüm olarak oluşturulmasını esas alan yapıdır. Doğru cevap D’dir.

Takım yapısı örgütün yapması gereken tüm işlerin takımlar tarafından yerine getirildiği bir yapıdır. Bu yapıda çalışanların güçlendirilmesi büyük önem taşımaktadır. Yönetsel yetkiyi yukarıdan aşağıya taşıyan bir hat yapısı bulunmamaktadır. Buna rağmen çalışanların oluşturduğu takımlar en iyiyi planlayarak işlerini yapmaktadırlar. İlgili oldukları alanda iş performansından sorumludurlar. Çok net bir yetki zinciri olmaması ve takımlar üzerinde performans baskısının yüksek olması en önde gelen sakıncalarıdır. Takımlar, bir bölümlendirme şekli olarak kurulmayıp işlerin ya da bir sorunun çözümü için geçici olarak kurulabilirler. İş birimlerine göre kurulmuş takımlar tıpkı fonksiyonel bölümlendirmedeki gibi takımın amacını gerçekleştirmek için çalışırlar. Doğru cevap C’dir.

Sanal örgüt yapısı, fiziksel olarak yaygın veya farklı coğrafik alanlara yayılmış üretim, pazarlama ve diğer faaliyet birimlerinin ya da işletmelerin, bilişim teknolojilerinden yararlanılarak tek bir merkezden yönetilmesi ve koordinasyonudur. İşletmeler temel yeteneklerine odaklanarak daha az etkili ve görece yüksek maliyetli olduğu sonucuna varılan faaliyetleri başka işletmelere devretme yoluna giderler. Dış kaynaklardan yararlanma (outsourcing) olarak açıkladığımız, özellikle düşük iş gücü maliyetlerinden ve uzmanlıktan yararlanmak amacıyla başka işletmeler ya da taşeronlarla yürütülen bu uygulamada dağınık faaliyetlerin tek merkezden etkili süreçlerle koordine edilebilmesi önemlidir. Doğru cevap E’dir.

Örgüt şemaları bir işletme içerisindeki pozisyonları, yetki ilişkilerini, yönetim alanını ve faaliyet biçimini kolaylıkla görmemizi sağlar. Örgüt şeması, çalışanlar ve kaynaklar arasındaki biçimsel (formel) ilişkileri görüntüler. Ancak örgüt şemalarında bireysel ilişkiler gibi çeşitli unsurlardan kaynaklanarak oluşan biçimsel olmayan (informel) ilişkileri görmek ve gösterebilmek mümkün değildir. Bu durumda cevap C’dir.

Emir komuta zinciri, yetki ilişkileri bağlamında en üst seviyeden en düşük seviyeye kadar kimin kime rapor vereceğini açıklar. Bu durumda doğru cevap B’dir

Fonksiyonel yetki, belirli bir grup faaliyet veya bir faaliyetin bazı yönlerine ilişkin olarak bir yöneticinin başka bölümlerdeki personel üzerinde emir verme hakkını ifade eder. Bu durumda doğru cevap D’dir.

Kontrol alanı, bir yöneticinin kaç çalışanı verimli ve etkili bir biçimde yönetebileceğiyle ilişkili bir kavramdır. Yöneticinin ‘doğrudan’ kontrol edebileceği ast sayısı kontrol alanı olarak ifade edilmektedir. Bu durumda doğru cevap A’dır.

Hangi iş ve görevlerin kimler tarafından yapılacağına karar verdikten sonra, ortak çalışma aktivitesini içeren gruplaşma gerekir bu yüzden işler koordineli ve entegre bir biçimde yürütülmelidir. Gruplandırılmış, aynı kategoride toplanmış işlere bölümlendirme denir. Bölümlendirme işletmeye ait faaliyetleri sınıflandırarak kümelere ayırma yoluyla amaçlara daha kolay ulaşılmasını sağlama faaliyetidir. Bu durumda doğru cevap B’dir.

Fonksiyonel yapı, örgüt içerisindeki benzer veya ilişkili işlerin bir araya getirildiği bölümlerden oluşan bir yapılanma tipidir. Bu tip bir yapılanmayı fonksiyonel bölümlerin örgütün geneline uygulanması olarak değerlendirebiliriz. Bu durumda doğru cevap A’dır.

Bölümlendirilmiş yapı; coğrafi, ürün, müşteri ve süreç temeline göre farklılaşabilir. Şebeke örgüt yapıları ise sınırları olmayan, çağdaş örgüt yapılarıdır. Bu durumda doğru cevap C’dir.