YÖNETİM VE ORGANİZASYON - Deneme Sınavı - 7

Matris yapı fonksiyonel ve bölümlendirilmiş örgütlenmelerin bileşimidir. Bu tip örgütlenmede yatay düzeyde iletişim ve bilgi paylaşımı kolaylaşır. Ürün-fonksiyon ya da ürün-bölge matrisi biçiminde de matris yapı oluşturulabilir. Bu durumda cevap D’dir.

Sanal örgüt yapısı fiziksel olarak yaygın veya farklı coğrafik alanlara yayılmış üretim, pazarlama ve diğer faaliyet birimlerinin ya da işletmelerin, bilişim teknolojilerinden yararlanılarak tek bir merkezden yönetilmesi ve koordinasyonudur. Bu durumda cevap C’dir.

İçsel ve dışsal sınırları minimize etmek veya ortadan kaldırmak için sınırları olmayan yapılar kullanmaktadır. Sanal örgüt yapısı ile yığışım örgüt yapısının  temel fikri aynıdır: Daha esnek olan daha hızlı karar alınabilen, sabit masrafı azalmış ve küçülmüş bir örgüt yapısı için, temel ve yardımcı fonksiyonlarla ilgili işletme bünyesinde yürütülen iş ve faaliyetleri mümkün olduğu ölçüde işletme dışındaki başka işletmelerden sağlamak, bu şekilde hem outsourcing yapmak hem de hiyerarşik kademeleri azaltmak ve yalın hâle getirmektir. Bu durumda doğru cevap C’dir.

Örgütleme, bir işletmenin hedeflerine ulaşabilmesi için gerekli yetki ve sorumlukların dağıtılması sürecidir. Doğru cevap B'dir.

Örgütsel yapılanmanın görsel bir ifadesi olan örgüt şemaları birçok amaca hizmet eder. Örgüt şemaları bir işletme içerisindeki pozisyonları, yetki ilişkilerini, yönetim alanını ve faaliyet biçimini kolaylıkla görmemizi sağlar. Doğru cevap A'dır.

İş bölümü, amaçlara ulaşmak için yerine getirilmesi gereken işlerin alt işlere bölünme derecesini gösterir. Doğru cevap C'dir.

Yetki, yöneticilerin görev alanlarında karar alma, emir verme ve kaynakları dağıtmaya ilişkin resmî ve meşru haklarıdır. Doğru cevap E'dir.

Komuta yetkisi, bir yöneticinin bir işin yapılması ya da yapılmaması konusunda astlarına doğrudan emir verme ve karşılığında itaat bekleme hakkını ifade eder. Doğru cevap D'dir.

Karar alma yetkisi çeştili unsurların etkisiyle üst basamaklarda toplanabilir veya alt basamaklara doğru yayılabilir. Yöneticilerin yaklaşımı, örgütün genişliği, faaliyet türü gibi unsurlar karar almanın merkezini belirler. Merkezleşme-merkezleşmeme örgütte karar verme yetkisinin nasıl dağıtıldığına ilişkin kavramlardır. Yetkinin üst yönetimde toplandığı yapılar merkezleşmiş, yetkinin tek elde toplanmayarak alt kademelere göçerildiği yapılar merkezleşmemiş örgüt yapısını ifade etmektedir. Doğru cevap A'dır.

Gruplandırılmış, aynı kategoride toplanmış işlere bölümlendirme denir. Doğru cevap C'dir.

Örgütsel yapılanmayı etkileyen durumsal unsurlar; örgüt stratejileri, büyüklük, teknoloji ve çevrenin belirsizliği olarak gruplandırılabilir. Doğru cevap E'dir.

Matris yapı fonksiyonel ve bölümlendirilmiş örgütlenmelerin bileşimidir. Doğru cevap C'dir.

Sanal örgüt yapısı, farklı fiziksel olarak yaygın veya coğrafik alanlara yayılmış üretim, pazarlama ve diğer faaliyet birimlerinin ya da işletmelerin, bilişim teknolojilerinden yararlanılarak tek merkezden yönetilmesi ve koordinasyonudur. Çağrı merkezleri sanla örgüt yapısında çalışmaktadır. Büyük firmaların, örneğin hava yolu şirketlerinin, müşterilerle iletişim alanını genişletmek ve erişimi kolaylaştırma amacına yönelik yaygın bir uygulama olan çağrı merkezleri çoklukla, bu konuda uzmanlaşan Hindistan’da ve son yıllarda Filipinler gibi ülkelerde yer almaktadır. Doğru cevap D'dir.

Örgütleme, bir işletmenin hedeflerine ulaşabilmesi için gerekli kaynakların dağıtılması
sürecidir. Örgüt bir yapıyı, örgütleme ise bir eylemi ifade etmektedir. Örgütleme;
• Amaçlar doğrultusunda yapılacak işlerin belirlenmesi ve gruplandırılması,
• Yer amaç ve yöntemlerin belirlenmesi,
• İşleri yapacak insan kaynağının belirlenmesi ve yetkilendirilmesinden oluşan bir
süreçtir.

Yönetim süreci amaçların belirlendiği planlama fonksiyonu ile başlar. Planlar nelerin uygulamaya konulacağını vurgularken örgütleme uygulamanın nasıl ve ne tür bir ortamda geçekleştirileceğini belirler. Örgütleme sonucunda yöneltme ya da diğer adıyla liderlik etme fonksiyonun en etkili biçimde başlatılacağı yapısal koşulların oluşturulması kritik önemdedir. Yöneltmenin ardından ise denetim fonksiyonu gelmektedir.

Komuta yetkisi, bir yöneticinin bir işin yapılması ya da yapılmaması konusunda astlarına doğrudan emir verme ve karşılığında itaat bekleme hakkını ifade eder. Ast üst ilişkisini ve hiyerarşiyi tanımlar. Komuta yetkisi bir hat biçiminde yukarıdan aşağıya doğru akar. Bu hat içinde her üst kendisinden sonra gelen ast yada astlarına doğrudan, daha alt basamaklardaki astlarına da kendi altındaki ast kanalıyla emir verme yetkisine sahiptir.

Kurmay yetki, danışmanlık yapma, görüş bildirme ve önerilerde bulunma işlevini ifade eder. Bu yetki türü komuta yetkisine göre daha dar kapsamlıdır ve bu tür yetkiye sahip kişilerin herhangi bir birim üzerinde emir verme hakkı yoktur. Kurmay yetkinin akışı yukarıya doğrudur ve genellikle üst yönetim basamaklarında gerçekleşir. Kaynağı uzmanlık bilgi ve deneyimdir.

Fonksiyonel yetki, belirli bir grup faaliyet veya bir faaliyetin bazı yönlerine ilişkin olarak bir yöneticinin başka bölümlerdeki personel üzerinde emir verme hakkını ifade eder. Bu yetki türü, uzmanlık gerektiren belirli faaliyetlere ilişkin olarak gereksinim duyulduğunda kullanılır ve çapraz yetki ilişkilerini ifade eder.

Formelleşme derecesi bir örgütte, işler görülürken önceden tanımlanmış belirgin ilke ve yöntemlerin izlenmesi konusuna verilen ağırlığı ifade eder. Neyin ne zaman, nerede 
nasıl, kim tarafından yapılacağı önceden ayrıntılı olarak belirlenmiş ve bunlara uyulması
zorunlu hâle getirilmiş ise formelleşme derecesi yüksek bir örgütten bahsediliyordur.

Örgütler aynı yapıda olamazlar. Her işletme veya kurum farklı amaçlarla değişik sektör, kültür, yasal ve benzeri çevresel koşullarda faaliyet gösterir. Faaliyet gösterilen ortamla uygun bir yapılanmada olmak rekabet gücü kazandırır ve yönetsel süreçleri kolaylaştırır. Örneğin, dinamik ve değişken bir faaliyet çevresi esnek, takım tabanlı ve yenilikleri kolaylaştıran bir yapılanmayı
zorunlu kılar. Örgütsel yapılanmayı etkileyen durumsal unsurları örgüt stratejileri, büyüklük, teknoloji ve çevrenin belirsizliği olarak gruplandırabiliriz:

Strateji

Büyüklük

Teknoloji

Çevre