ÖRGÜT KÜLTÜRÜ

Örgütsel düzeyde kültür konusuna ilişkin açıklamalara geçmeden önce kültür konusunun genel olarak üzerinde durulması, konunun kolay anlaşılabilmesi için önemli bir gerekliliktir. Sosyolojik anlamda kültür toplumda yaşayan insanların bütün öğrendiklerini ve paylaştıklarını kapsayan bir kavramdır. İnsan neleri öğrenerek toplumsal bir varlık haline gelmektedir?

Kültür konusundaki çeşitli teorik yaklaşımlar incelendiğinde, kültür olgusunun genel olarak bazı özelliklere sahip olduğu belirtilmektedir. Kültür rasyonel ve analitik bir olgu değildir. O zaman nasıl ve hangi yönü ağır basan bir olgudur?

Kültür konusundaki çeşitli teorik yaklaşımlar incelendiğinde, kültür olgusunun genel olarak bazı özelliklere sahip olduğu belirtilmektedir.  Kültür nelerle yakından ilişkili bir kavramıdır?

‘Örgüt içinde paylaşılan ve örgüte yeni katılanlara öğretilen değer ve normlar şeklinde tanımlanmaktadır’ tarifi bize neyi anlatmaktadır?

Örgüt kültürü olgusuna ilişkin çeşitli konularda açıklamaların doğru bir şekilde anlaşılabilmesi ise örgüt kültürüne ilişkin bazı temel kavramların doğru bir şekilde bilinmesini gerekli kılmaktadır. Bu nedenle değinilmesi gereken bu kavramlar nelerdir?

Örgüt kültürü olgusuna ilişkin çeşitli konularda açıklamaların doğru bir şekilde anlaşılabilmesi ise örgüt kültürüne ilişkin bazı temel kavramların doğru bir şekilde bilinmesini gerekli kılmaktadır. ‘Örgüt kültürünün güçlü olduğu durumlarda örgütün temel değerlerinin çoğunlukla benimsendiği görülmektedir. Kültürün etkisinin güçlü bir şekilde hissedildiği örgütlerde, iş gücü devir hızı düşecek, denetim maliyetleri azalacak ve örgütsel uyum düzeyi yükselecektir’ tanımı bize hangi örgüt kültürünü anlatmaktadır?

Örgütsel kararların tümünde örgüt kültürünün etkisinin varlığı yadsınamaz bir gerçektir. Örgüt için bu denli önemli olan örgüt kültürü, oluşum sürecinde bazı faktörlerden etkilenmektedir. ‘Örgütün kuruluş amacı, kuruluş yolu, örgütün yaşı, felsefesi, kurucuların ve ilk nesil yöneticilerin değerleri örgüt kültürünün yapısı üzerinde belirleyici bir etkiye sahiptir. Örgütün büyüme ve gelişme evresinde örgütsel tarih örgüt kültürünün korunmasında ve yayılmasında etkili bir role sahiptir’ Bu tanım bize bu faktörlerden hangisini anlatmaktadır?

Örgütsel kararların tümünde örgüt kültürünün etkisinin varlığı yadsınamaz bir gerçektir. Örgüt için bu denli önemli olan örgüt kültürü, oluşum sürecinde bazı faktörlerden etkilenmektedir. ‘Örgüt kültürünün oluşumunu etkileyen en önemli faktör örgütün kurucusudur. Kurucular örgüt kültürünün mimarları olarak görülmelidir. Kurucuların değerleri ve vizyonları örgüt kültürünün oluşumunu derinden etkilemektedir. Kurucular yanında, bir de örgüte önemli başarılar kazandırmış yöneticiler de örgüt kültürü üzerinde yoğun bir etkiye sahiptirler’ Bu tanım bize bu faktörlerden hangisini anlatmaktadır?

‘Örgüt kültürünün en dış katmanını oluşturmaktadır. Bu kültüre ilişkin nesnel, görülebilen bileşenlerdir. Örneğin örgüt içinde faaliyet gösteren bireylerin özellikleri, örgütsel gelenekler, törenler, seremoniler, kullanılan teknoloji, mimari, logo, örgütsel kahramanlar, hikâyeler, mitler bu seviyede yer almaktadır’ tanımı bize Örgüt Kültürünün Temel Seviyelerinin hangisini anlatmaktadır?

‘Semboller ve davranış kalıplarının altında yer almaktadır. Değerler hangi toplumsal davranışların iyi, doğru ve arzulanan olduğunu belirten, paylaşılan ölçüt ve fikirlerdir (Özkalp, 1998: 98-99). Değerler biz ne yapıyoruz ve biz bu işi neden yapıyoruz gibi sorulara cevap verilebilmesini sağlamakta, doğrunun ne olduğunu tarif etmektedir’ tanımı bize Örgüt Kültürünün Temel Seviyelerinin hangisini anlatmaktadır?

‘ Örgüt kültürünün en iç katmanında yer alıp örgüt kültürünün temelini teşkil etmektedir. Bu varsayımların görülebilmesi neredeyse imkânsızdır. Bilinçaltında yer alan ve sorgulanmadan kabul edilen olgulardır. Örgütün dünyaya ilişkin görüşü, örgütün çevre ile olan ilişkisi, örgütün gerçekliğe ilişkin bakış açısı, örgütün insan doğasına ve insan faaliyetlerine ilişkin düşünceleri bu varsayımlar seviyesinde yer almaktadır’ tanımı bize Örgüt Kültürünün Temel Seviyelerinin hangisini anlatmaktadır?                       

Örgüt kültürü konusu hem akademisyenler hem de uygulamacılar tarafından kabul görmüş nadir konulardan birisidir. Bu durum örgüt kültürü konusunda çeşitli modellerin geliştirilmesi ve önerilmesi sonucunu doğurmuştur. Önerilen modeller incelendiğinde, bu modellerin örgüt kültürüne ilişkin iki temel bakış açısı çerçevesinde şekillendiği görülmektedir. Önerilen modellerin bir bölümü her örgütte geçerli olduğuna inanılan, en iyi ‘mükemmel’ örgüt kültürüne ilişkin ipuçları içermektedir. Bu alanda en öne çıkan eserler William G. Ouchi’nin Z Tipi Örgüt Modeli ve Tom J. Peters ve Thomas H. Waterman Jr.’ın Mükemmeli Arayış adlı eserleridir. Örgüt kültürüne ilişkin diğer akımda ise örgüt kültürü olgusunun ne yaklaşımı altında inceleme konusu yapıldığı görülmektedir?

Mükemmel örgüt kültürü arayışını amaçlayan örgüt kültürü modelleri tüm örgütlerde geçerli olan ve örgütleri başarıya götürmesi beklenen reçeteler ortaya koymaktadır. Bu konuda öne çıkan iki Modelden biri ‘Ouchi’nin Z Tipi Örgüt Modeli’ olarak anılır. William Ouchi’nin Theory Z (1981) isimli eseri örgüt kültürüne vurgu yapan öncül çalışmalardandır. Ouchi eserinde üç farklı örgüt tipi tarif etmektedir. Bu üç farklı örgüt tipi nelerdir ve ne şeklinde sıralanmaktadır?

McKinsey & Co isimli uluslararası bir danışmanlık firmasında görevli iki danışman olan Thomas J. Peters ve Robert H. Waterman Jr. (Peters ve Waterman) yönetsel uygulamalarla yönetim bilgisi arasında ilişki kuran bir bakış açısı sunarak örgüt kültürü konusuna yeni bir açılım getirmişlerdir. ‘Peters ve Waterman’ın Mükemmellik Modeli’ olarak anılırlar. Bu iki danışmana göre neyin varlığı bir örgütü mükemmel kılacaktır?

Peters ve Waterman’a a göre başarılı işletmelerin örgüt kültürlerine ilişkin 8 temel özelliğin varlığından söz edilebilmektedir. Bu sekiz temel özellik bu işletmeleri farklı ve başarılı kılmaktadır. ‘Herşeyi detaylı bir şekilde tartışmaktan veya planlamaktan ziyade, harekete geçip, işi gerçekleştirmeye çalışmak gerekmektedir. Örgütsel başarı yolunda deneme yanılma metodu kullanılabilir’ tanımı bize bu 8 temel özelliklerden hangisini anlatmaktadır?

‘Müşteri ihtiyaç ve istekleri dikkatli bir şekilde izlenmeli ve analiz edilmelidir. İş süreçleri bu istekleri karşılayacak şekilde yeniden tasarlanmalıdır’ tanımı bize bu 8 temel özelliklerden hangisini anlatmaktadır?

Örgüt kültürü bir örgüt içinde var olan ortak değer ve normlar olarak tanımlanmaktadır. Örgüt kültürü örgütsel faaliyetlerin yürütülmesinde referans noktası olarak kabul edilen kollektif bir bilinçtir. Bu bilincin örgütün geneline yayılması ve örgütsel faaliyetlerle birlikte varlığının sürdürülmesinin sağlanması oldukça önemlidir. İşte bu noktada örgüt kültürüne ilişkin çeşitli bileşenler devreye girmektedir. Bu bileşenler örgüt kültürüne ilişkin ortak bilincin yayılmasında ve sürdürülebilir kılınmasında önemli bir rol oynamaktadırlar. Bu bileşenlerin en önemlilerinden üç tanesi nedir?

Örgütsel sosyalizasyon süreci örgüt içinde bireylerin hangi konulara önem vermeleri gerektiğini, hangi konulara daha az önem verebileceklerini anlamaya başladıkları bir süreçtir. Sosyalizasyon ekip normlarının, bölüm ve örgütsel değerlerin, prosedürlerin, sosyal ve iş ilişkilerin öğrenildiği ve örgüt içinde etkili bir şekilde faaliyet gösterilebilmesinin ön koşulu olarak nitelendirebileceğimiz bir süreçtir. Örgütsel sosyalizasyon süreci genel olarak kaç adımda gerçekleştirilen bir süreçtir?

Örgüt kültürünün değişimi oldukça güç bir süreçtir. Bu güçlüğün nedenleri üç ana etkene bağlanmaktadır. Öncelikle kültürün örgüt üyelerinin kimliğinin önemli bir bileşeni olduğu unutulmamalıdır. İkincisi, örgüt kültürü örgütsel yaşama istikrar getiren bir olgudur. Üçüncü olarak yerleşik örgüt kültürü çalışanların faaliyetlerinin denetimini kolaylaştırmaktadır. Her ne kadar çeşitli sınırlılıkları ve zorlukları olsa da, örgüt kültürünün de gerektiğinde değiştirilebileceği unutulmamalıdır. Hangi hallerde örgüt kültürünün değişimi kaçınılmaz olarak görülmektedir?

Örgüt kültürünün örgütsel performansı (başarıyı), bireysel tatmin düzeyini, iş yapış tarzını belirleme konusunda oldukça önemli bir etkiye sahip olduğu açıktır. Örgüt kültürü ile örgütün çevresi arasında bir uyumsuzluk ortaya çıkarsa, örgütsel performans düşüş gösterebilir. Örgütsel performans ve örgüt kültürü arasında kesin bir ilişkinin varlığı açıktır fakat bu ilişkinin karakterini açıklayabilmek kolay değildir. Örgüt kültürüne ilişkin birçok bileşen ile ne arasındaki ilişki zaman içerisinde değişim gösterebilmektedir?