ÖRGÜTSEL YAPI VE TASARIM

İş yeri, sağlık kuruluşları, bankalar , eğlence merkezleri, AVM (Alışveriş merkezleri) ler, eğitim kurumları ve devlet kuruluşları örgütsel yapıya sahiptir. Örgütler insanlardan oluşur. İki veya daha fazla insanın ortak bir amaç doğrultusunda grubun istediği sonucu almak için çaba harcamalarıdır. İnsanların çoğu bir işde çalışıyorlarsa zamanlarının çoğunu örgütlü faaliyetlerde geçiriyorlardır. İnsanlar örgüt oluştururken ihtiyaçlarını karşılamak, amaçlarına ulaşmak isterler. Örgüte giren kişiler bireysel olarak amaçlarına ulaşırken örgütün amaçlarına hizmet etmek temel fonksiyonların yerine getirilmesi anlamına gelir, bu fonksiyonlar arasında tedarik, üretim, pazarlama, finans vb yer alır. Kişiler örgütlere girmek zorunda olduğundan görev yaparken istediği işi yapmak yerine verilen görevleri yerine getirmek zorundadırlar. Eğitim ve yeteneklerine uygun bölüm veya kısımlarda çalıştırılırlar. Örgüt kişilerin başarılarının türüne yakın bir başarı ve gelişme sağlar. 

• Yetki ilişkilerin açık bir şekilde belirlenmesidir. Çalışanlar işlerine başlama saatinden itibaren ne işler yapacaklarına kendileri karar veremezler. Böyle olduğunda örgütte anarşi dediğimiz yetki ve yetkisizler çatışır duruma gelir. Bunu önlemek için biçimsel yapının uygun hale getirilmesi gerekir.

• Örgütün nereye doğru gittiğinin araştırılması ile örgütün görevlerinin yerine getirilmesi sağlanabilir. Bu sonuç örgütün nedenini açık bir şekilde ortaya koymak konusunda misyon geliştirmeyi sağlar. Örgütün amaçlarının ortaya konmasındaki doğruluk işletmenin başarısını sağlar. Örgütün başarısı süreçlerin gözden geçirilmesi bölümler ve kişiler arası ilişkilerin düzenlenmesi dikey ilişkiler yanında yatay ilişkilerin getirilmesi örgütün başarısının bir fonksiyonu olacaktır.

• İletişimin kolaylaştırılması ve sorunların azaltılması. Küçük işletmelerden uluslararası işletmelere kadar iletişim en önemli bir faaliyet olması nedeniyle işletmenin başarısı iyi bir örgütsel iletişim ile sağlanabilir. Biçimsel iletişim başarılı bir şekilde yapıldığında örgütsel başarı sonucunda ise işletmenin başarısını getirecektir. Bu iletişim tarzındaki eksiklikler iletişimin biçimsel olmayan kanallardan elde edilecek ve mesajların kaynaktan çıktığından çok farklı algılanacaktır. 

Örgütün çalışması ve başarılı olması iyi bir bölümlere ayırma sistemine bağlıdır. Öncelikle iyi bir planlama yapılması işletmenin başarısı için temel faktördür. Planın uygulanması yapılacak işlerin belirlenmesi işlerin kimler tarafından hangi teknikler ve araçlar kullanılarak yapılacağı ve nasıl bir çalışma grupları ortaya konacağı önemlidir. Örgütün başarısı bireylerin görevlerini yerine getirmekle sağlanamaz. İnsanların yeteneklerine, eğitim ve tecrübelerine göre büyük grupların oluşturulması gerekir. İşletmelerde birçok fonksiyonun yerine getirilmesi ve bu fonksiyonların uyum içinde çalışmaları ile sonuç elde edilir. İşletmede tedarik, üretim, pazarlama, finansman, insan kaynakları, halkla ilişkiler, muhasebe vb bölümler ihtiyaca göre kurulur. Başarı işletme içindeki faaliyetlerin ihtiyaca cevap verecek şekilde gruplandırılması gerekir. Bölümlerin kurulması, değiştirilmesi veya kaldırılması büyük zaman kaybı ile büyük giderlere neden olabilir. Bölümlere ayırma işletme içindeki faaliyetlerin nitelik ve nicelik yönünden başarılı bir biçimde gruplandırılmasıyla işletmenin amacına ulaşılmasına yardımcı olur.

• Bölümlerin büyüklüğü

• Bölümlerin diğer bölümlerle ilişkileri

• Bölümlerin senkronizasyonu (zaman açısından uyum sağlanması)

• Bölümlerde çalışacak yöneticilerin fonksiyonlarının özelliklerine göre yetenek ve tecrübelerinin ön plana çıkması söz konusudur.

•Bölümlere ayırmada benzer işlerin dikkate alınması. Birbirine özellik açısınan gruplara ayırarak çeşitli yararlar sağlanabilir. Diğer bir sistem kabul edilmemişse benzerlik bir ilişki sistemi kurabilir. 

• Belirli işleri görecek elemanların ve yöneticilerin bireysel yetenek tecrübe ve eğitimlerindeki benzerlik ele alınır.

• Amaçlardaki benzerliğin temel alınmasıdır. Aynı amaca dönük işler aynı bölüm altında toplanmalıdır. Bazen küçük işletmelerde bu yöntem en büyükten en küçük bölümlere ayırmaya kadar temel teşkil eder. Örnek olarak pazarlama ile ilgili bütün işler pazarlama bölümü altında toplanır.

• Uzmanlaşmadan yararlanma ilkesi. Örgüt içinde çalışanlar başarılı olurlarsa tüm olarak örgüt başarılı olur. Her eleman daha önce bilgi ve beceri kazandığı işte çalıştırılıp diğer bir değile uzmanlaştığı alanda çalıştırılırsa örgüt bu elemanlarda en yüksek verimi alabilir. Fonksiyonel ürünsel ve bölgesel uzmanlaşma örgüt için yararlıdır. Bu fonksiyon alanlarında uzmanlaşan kişilerin aynı bölümde çalışmaları daha iyi sonuçlar alınabilir.

• Denetimi kolaylaştırma ilkesi. Yönetim fonksiyonlarının en önemlilerinden biri planlamadır. Ancak planlama ve diğer fonksiyonların ne derecede başarıldığını ortaya koymak, planlanan konuların ne kadarının gerçekleştiğini belirlemek varsa düzeltmelerin yapılması, denetim fonksiyonu ile ortaya çıkar. Denetim gerek işetme örgütünde çalışan bireyler gerekse diğer faktörler için önemlidir. Çalışanların denetimi dışında sermaye, gelir, maliyetler, satışlar, kalite, stoklar vb. konular denetlenir. 

• Her şeyden önce birbirini denetlemesi gereken mevki ve kişileri birbirinden ayırmalıdır. 

• Bölümler arası karşılaştırmaları kolaylaştırmak için aynı koşul ve özellikleri olan bölümler oluşturmak gerekir.

• İşlerin gerektiği gibi yapılması sorumluluğun saptanması mümkün olacak şekilde bir bölüm ayırımı yapmak gerekir.

• Faaliyetleri gruplarken fiziksel yakınlık bakımından gözetimin daha kolay olduğu durumları dikkate almak gerekir.

• Koordinasyonu kolaylaştırma ilkesi. Her örgütte bir koordinasyon sorunu çıkabilir. Bir işletmenin üst yönetimi başarıyı garanti edebilmek ve ileriye dönük işleri tamamlayabilmek için işletme içi koordinasyonu sağlamak zorundadır. 

• Bölümleri belirlerken ekonomik davranmak gerekir.

• Bölümlere ayırmaya giderken mevcut kadroyu dikkate alma ilkesi İşletmeler bölümleri kurarken veya değişiklikler yaparken yeni bölümler kuracak büyük bir kadroyu işe almak yerine mevcut kadronun özelliklerini de dikkate alarak büyümeyi dengeli bir şekilde sağlamalıdır.

• Önemli işe yüksek mevki verme ilkesi Bölümlere karar verirken işletmenin yaptığı işlerin neler olduğunu ve nasıl bir öncelik sistemi uygulayacağına karar vermesidir. Bir üretim işletmesinde yeni bir ürün yaratılması önemli olduğu için teknik bölümlerin ön planda olması gereklidir. Bu duruma bağlı olarak işletmelerin bütçelerindeki en önemli gider grubu üretim ve teknik faaliyetlerle ilgilidir. Eğer işletme teknoloji yoğun bir işletme ise veya teknolojide büyük gelişmeler istiyorsa yeni yatırımlar ve yeni teknolojiler ve teknolojilerle ilgili bölümler yoksa kurulmak varsa geliştirilmelidir.

• Bir faaliyeti bundan en çok yararlanan bölüme bağlamalıdır. Örgütlerde bir faaliyet hangi bölüme bağlanırsa daha yararlı olacaksa bu faaliyetin o bölüme bağlanması yararlı olacaktır. Örnek olarak bir kuruluşta bilgisayar uygulamaları tümüyle muhasebe ve bordro faaliyetleri yürütmeye dönükse bilgisayar kısmı muhasebe bölümüne bağlanmalıdır.

İşletmelerde bölümler kendi görevlerini yerine getirirler. Bağımsız bölümlerden söz etmekteyiz. Tedarik bölümü zamanında girdileri sağlamak ve üretilen mal için gerekli kalite standardını ön plana çıkartmak görevini üstlenmiştir. Üretim bölümü girdilerin zamanında üretim faaliyetlerine sokulmasını ve girdilerin iş akışı içinde üretilmiş mallara dönüşmesini sağlamakla görevlidir. Pazarlama bölümü üretilen malları tüketicinin tercihine uygun hale geldiğini denetler ve tüketicinin eline geçmesini sağlar ve üretilen malların doğrudan veya aracılar ile (mağaza, bayi, toptancı, perakendeci vb.) tüketicilerin eline geçmesini sağlar. Ancak her bölümün görevini yapması yeterli değildir. Üretim bölümü tedarik edilen girdileri kullanacaktır. Pazarlama bölümü üretilen malları pazarlamaya çalışacaktır. Müşterinin tercih etmediği malların üretimi başarısızlığı başta getirecektir. Burada önemli olan koordinasyonun sadece bir yönetim fonksiyonu olmadığı fonksiyonlar arası bağlaç görevi görmesidir. Her örgütte bir koordinasyon sorunu çıkabilir. Bir işletmenin üst yönetimi başarıyı garanti edebilmek ve ileriye dönük işleri tamamlayabilmek için işletme içi koordinasyonu sağlamak zorundadır. Bölümlerarası koordinasyon sağlamak zorunluluktur ancak çoğunlukla koordinasyonsuzluk ile karşılaşılır. İşletme içinde ana fonksiyonların yanında ikincil fonksiyonların ihmal edilmesi söz konusu olabilir. Bazı işler değişik bölümler tarafından yürütülmektedir. Burada koordinasyon sağlanması gerekir ancak bu yeterli değildir, zaman açısından da koordinasyon yapılması diğer bir deyişle zaman açısından da koordinasyon sağlanması gerekir. Pazarlamanın söz verdiği tarihte malların müşteriye ulaştırılamaması örgütsel itibarın yara almasına neden olur.

Birbirine özellik açısınan gruplara ayırarak çeşitli yararlar sağlanabilir. Diğer bir sistem kabul edilmemişse benzerlik bir ilişki sistemi kurabilir. Birbirine benzer işler bir birim altında toplamak suretiyle faaliyetlerin daha başarılı bir şekilde yürütülmesi sağlanır. Bir üretim işletmesinde hammadde tedarik edilmesi, alet ve diğer araçların sağlanması (satın alınması veya kiralanması) her türlü bakım işleri ve servis gruplarının oluşturulması, üretim tekniklerinin seçimi ve fabrika içindeki her türlü aracın gözden geçirilmesi uygundur. Örnek olarak böyle özellikleri olan bir işletmede yukarıda sayılan işler üretim bölümü altında toplanabilir. Bölümlemeye giderken işletmenin temel örgüt sorunlarına çözüm bulunulmalıdır. Öncelikle bölümlere ayırma büyük işletmelerin temel sorunlarından biridir. Ülke çapında ve uluslararası alanda faaliyet gösteren işletmeler için bölümlere ayırma temel bir görevdir. Yönetim amaçlarına ulaşmak için sorumluluk saptanması gerekli olduğu gibi sorumluluğun saptanması konusunda izlenecek yol da önemlidir. İşletme amacına en iyi bir şekilde hangi bölümlere ayırma biçimi ile ulaşacaktır bunun bilinmesinde yarar vardır. Bölümlere ayırmada benzerlik dikkate alınırken bazı faktörlere önem verilir.

Örgütler çalışırken en önemli amaçlarından biri belki de en önemlisi kar arttırmaktır. Kâr arttırmak için temelde lüzumsuz maliyetlerden kaçınmak esastır. Bölümleri belirlerken çok dikkatli olmak gerekir. Bölüm, kısımlar belirlenirken ve buralarda çalışacak elemanların nitelik ve niceliği ortaya konurken konuya yeterlilik açısından bakılması yanında işletmeye maliyeti de düşünülmelidir. İşletmeler faaliyetlerini yürütürken çeşitli işler yaparlar. Bu işleri yaparken işletmeye gelir elde ederken gerekli giderleri de yapmak zorundadırlar. Hammadde, yardımcı madde, işçilik (kalifiye ve kalifiye olmayan) nakliye, kira, lojistik ve benzeri giderler yapılırken diğer yandan satılan mal ve hizmetlerden elde edilen gelirler toplanır. Gelir-gider farkının olumlu olması ve bu farkın artması istenilen durumdur. Örgüt yapısı seçilirken ve bölümlere ayırmaya giderken rasyonel ilkesine dikkat etmek gerekir. İşletme büyüdükçe bölüm kısım ve şubelerin sayısı artacak ve bunlar işletmeye yeni giderler yaratacaktır. Örgüt içinde teknik bölüme bağlı bir araştırma geliştirme kısmı kurulması, halkla ilişkiler bölümü, hukuk işleri kısmı, ihracat bölümü veya kalite kısmı kurulması yeni giderleri getirecek ve işletmenin gelir gider dengesini olumsuz etkileyecektir.

• Fonksiyonlara Göre Bölümlere Ayırma
• Coğrafik Temele Dayanan Bölümlere Ayırma
• Ürün Temele Dayanan Bölümlere Ayırma
• Müşteri Temeline Göre Bölümlere Ayırma
• Süreç veya Araca Göre Bölümlendirme
• Karma Örgüt Yapısı

Küçük bir işletmede yapılan işler nitelik ve nicelik yönünden dar kapsamlı olduğundan, bütün fonksiyonlar bir yardımcı tarafından yürütülebilir. İşler büyüdükçe işlerin yürütülmesi için yeni personele gerek duyulur. Belli görevlerin değişik birey ve grupların yardımıyla yerine getirilmesi işletme içinde bazı bölümlerin oluşturulmasıyla sağlanır. Çok fazla sayıda mal üretmeyen ve çok dağılmış bölgede faaliyet göstermeyen işletmeler için yararlı olan ve geniş çapta kullanılan, bir bölümleme sistemidir. Bu sistemde faaliyet ve hizmetler nitelik yönünden gruplandırılır. Böyle bir yola giderken işletmede çalışan personel sayısı, işletmenin büyüklüğü, yapılan işlerin niteliği, uzmanlık derecesi ve personelin niteliği gibi faktörler dikkate alınır. Faaliyetlerin belirli fonksiyonlar itibariyle gruplandırılması en çok uygulanan yöntemlerden biridir. Bir işletmenin örgüt yapısını oluştururken işlerin ve personelin yatay olarak farklılaştırılması, “departmanlaşma” veya “bölümlere ayırma” olarak adlandırılır. Çeşitli örgütlere göre yapılan bu farklılaşma ile personelin belirli işlerde uzmanlaşması sağlanır. Dikey farklılaşma ise personelin yetki açısından farklılaşmasıdır. 

Fonksiyonel bölümlere ayırmada faaliyetler gruplandırılırken yapılan işler, önem sırasına göre temel ve ikincil faaliyet gruplarına ayrılır. Finansman, satış üretim faaliyeti temel fonksiyondur. Birbirinin aynı olan veya çok benzer olan işler biraraya getirilir ve fonksiyonlar oluşturulur. Bu bölümler geniş çapta, bütçe, personel sahibi olan bölümlerdir veya işletmenin yaşaması için gerekli bölümlerdir. Temel fonksiyonel bölümler herhangi bir örgüt yapısında özellik arzeden faaliyetleri temsil eder. İstisnasız her işletmede mal veya hizmet açısından bir değer yaratılır. Bu elde edilen değer satın alma gücünü ifade eder; fiyatla değiştirilir ve faaliyetler için parma akışı yönetilir. Bu demektir ki, her işletmede üretim, satış ve finansman faaliyeti vardır.

• Birbirine yakın kişiler ve işler kolayca başarılabilir.

• Bazı işlerde kolayca uzmanlaşma sağlanır. Küçük bir market de kasada oturan veya meyveleri tartan kişi uzmanlık kazanabilir.

• İşlerin planlaması, strateji belirlenmesi ve koordinasyon sağlanması kısa zamanda yüz yüze ilişkilerle sağlanır.

• Bilgi akışı çok daha seri ve iletişim hatalarına neden olmadan sağlanabilir.

• Çok tecrübe edildiğinden örgütlere uydurulması kolaylaşır. Böylece zaman kazanmayı kolaylaştırır.
• İşletmede temel fonksiyonların güç ve prestijinin üst yönetim tarafından korunmasının en iyi yoludur. Böylece yöneticiler işletmenin aksıyan taraflarını iyi bir biçimde görebilirler. Bu bölümlendirme sisteminde iş bölümü ve uzmanlaşma kolaylaşır.
• İşgücü en iyi bir şekilde kullanılabilir. Fonksiyonel esasına dayanan örgüt yapısı, klasik ve neoklasik yönetim ve örgüt teorilerinin öne sürdükleri “işbölümü ve uzmanlaşma” ilkesinin bir uygulamasıdır.
• Bu sistem bölümlerden birinde devamlı olarak aynı görevi yapan kişiler uzmanlaşmaya başlarlar. Özellikle mesleki uzmanlaşmaya başlarlar. Özellikle mesleki uzmanlaşma güçlenir. Böyle bir durumda personelden en yüksek verim elde etme imkȃnı doğar.
• Örgütün geliştirilmesi ile kişisel becerilerin artması ve daha kaliteli daha başarılı olabilir. Grupların genişletilmesi, yeteneklerin çeşitlendirilmesi ancak fonksiyonel örgüt ile sağlanabilir. 
• Diğer taraftan fonksiyonel örgüt rekabet etme gücü sağlar. Elindeki imkȃnları ve kaynakları bir konuda uzmanlaşmak için ayıran bir işletme veya bir uzmanlaşmış malın mühendislik, üretim ve satışıyla ilgilenen bir işletme büyük bir rakip işletmeyle miktar, teslim ve fiyat konusunda rekabet edebilir.
• Fonksiyonlara göre bölümlere ayırmada daha ekonomiktir. ürünler bir yönetim birimi tarafından üretildiğinde mevcut makine, vasıta ve diğer aletlerin en yüksek düzeyde kullanılması imkȃnı sağlanabilir. Sermaye ve yönetim harcamaları en az düzeye inebilir.
• Fonksiyonlara göre bölümlere ayırmada örgütle her fonksiyonun sorumluluk alanının saptanması kolay olur. Böyle olunca üst ve orta yönetim arasında haberleşme kolaylaşır.
• Koordinasyon kolaylaşır. İşletmelerin faaliyetlerinin daha verimli bir biçimde yürütülmesi bölümler arasındaki koordinasyon ile sağlanır. Yetkiler üst yönetimde toplandığından, üst yöneticiler koordinasyon yapılan işlerde yeknesaklık sağlar. Fonksiyonel üretim bölümünü bir faaliyetinde kalite standartları geliştirilmiş üretim bölümünü bir faaliyetinde kalite standartları geliştirilmiş ise diğerlerinde de yüksek olabilir.

• Fonksiyonel bölümlere ayırma faaliyetlerine göre uzmanlaşma sonucu verdiğinden, teşekkülün tam olarak amacının gözden kaçırılmasına ve bölümler arsında düzenleştirmenin güçlükle sağlanmasına yol açar. Yöneticiler bütün dikkatlerini kendi işlerine toplarlar, böylece örgütün tümüne ilişkin konularda önemli işlerin gözden kaçırılması sonucu doğar.

• Fonksiyonlara göre bölümlere ayırma koordine karar vermeyi gerektirir. Bu durumda aşırı merkeziyetçi bir durum ortaya çıkar. Bu örgüt tipinde bütün sorunların üst düzeyde çözümlenmesi sorunu doğar.

• Fonksiyonlara göre bölümlere ayırmada denetim zorlaşır. Sonuçları ölçmek ve değerlemek zor olduğu gibi bir bölümün başarısızlığı diğer bir bölümden gelebilir. Örneğin planlanan miktarda mal satamayan pazarlama bölümü yeterli olmadığı için bu duruma düşmüş olabilir.

• Büyük işletmelerde özellikle uluslararası alanda faaliyet gösterenler, özellikleri birbirinden farklı mal üretmektedirler. Sayısız mal çeşidi olduğundan fonksiyonlar itibariyle yapılan örgütte başarı sağlanmayabilir.

Bölgesel çalışmanın daha yararlı olduğu durumlarda bu bölümlere ayırma biçimi tercih edilir. İşletmenin faaliyetleri ve satış ve üretim üniteleri geniş bir alanda yayılmışsa, bu faaliyetleri bir merkezden yönetmek zordur. Yetkililer işlerin yürütüldüğü yerlerde toplanırsa bölge yöneticileri daha başarılı olabilirler. İşletme içindeki işleri bölgeler olarak ayırırsak her bölge bir yönetim birimi olur. Bu sistemde faaliyetler, görevlerin ve faaliyetlerin yürütüleceği yerlere göre düzenlenir. Benzer ve benzemez bir coğrafik bölge esas alınarak gruplandırılır. Büyüyen veya büyük işletmelerde merkezleşmenin sakıncalı olduğu durumlarda bölgesel örgüte gidilebilir. Büyük bir işletme sedece bir bölgede faaliyet gösteriyorsa, bu yola gitme gerekmeyebilir; ancak büyük bir işletme çok değişik ve farklı bölgelerde faaliyet gösteriyorsa, bölgesel örgüt daha yararlı olur. İşletmenin faaliyetlerinin çok yaygın ve dağınık olduğu hallerde bölgesel yönetim daha başarılı olur. Ürettiği malları çok bölge ve kentte dağıtan işletmeler, bölgeler veya kentler itibariyle satış örgütleri kurarlar. Çeşitli fabrikaları olan bir işletme her fabrika için ayrı bir bölgesel örgüt kurabilir. Ulusal özelliği olan büyük işletmeler ile uluslararası işletmelerde uygulanan bir örgüt biçimidir. Demiryollarının ulaşım örgütünün oluşturulmasında ve sigorta şirketlerinde başarılı bir uygulama görülebilir. 

• Pazarın, müşterilerin, yerel otoritelerin (belediyeler) ve rakiplerin derinlemesine araştırılması sağlanır ayrıca bölgesel rakipler araştırılır.

• Çeşitli beklenilen veya beklenilmeyen değişimlere (devlet uygulamaları, pazar değişimi, yeni rakiplerin pazara girmesi, müşterilerin gelirlerindeki farklılaşmalar vb.) uymak kolaylaşır.

• Bölgeler itibariyle yönetim seçildiği için yetki göçermek kolaylaşır. Bölgeler kendi kâr sorumluluğunu taşıdığı için belli ölçüde yetkilendirilmiştir.

• Karar vermek yerel faaliyetlerde bazı üstünlükler sağlar.

• Coğrafik temele dayanan bölümlere ayırmada ekonomi sağlanabilir. Yerel birimlerin yerel talebi, koşulları ve gereksinimleri daha iyi ve yakından izlenebilir.

• Ürünün üretim tekniği yönünden ülkelere göre büyük farklılıklar görülebilir Bazı malların üretiminde kullanılan hammadde, yardımcı madde ve diğer üretim faktörlerinin maliyeti bölgelere göre farklılık gösterebilir. Ürünün tazeliğinin önemli olduğu hallerde (pasta ürünleri, şeker vb.) bölge temeline dayanan örgütleri kurmak büyük yararlar sağlar.

• Haberleşme ve ulaştırma konusunda büyük gelişmeler sağlanmışsa da alışkanlıklar adetler ve ürün tercihinin farklı olması işletmeleri bölgesel örgütlemeye gitmeye teşvik etmektedir. Merkezde çalışan üst yöneticiler bölge yöneticilerini dinlemek ve onlarla yakın ilişkiler kurmak suretiyle bölgelerin özelliklerini daha iyi bilmektedirler.

• Satış elemanları belli bir bölgede çalışırsa zamanlarının çoğunu diğer bölgelerde gezmekle değil, satış yapacakları kişilerle yüz yüze temasla geçirirler. Böylece tüketiciye daha yakın olurlar ve onların isteklerini ve tercihlerindeki gelişmeleri yakından izlerler. Pazara yakın olmak pazarın özelliklerini ve pazar stratejisini yakından bilmek demektir.

• Denetim alanı, bazı durumlarda önemli hale gelir. Faaliyetleri küçük alan esasına göre ayırmak bine yakın küçük alan seçmek demektir ve böylece bu bölge yöneticileri doğrudan genel satış yönetimine rapor vermeyecektir.

Çok çeşitli ürünler üreten işletmelerde geçerli olan bir sistemdir. Bazı işletmeler özellikleri gereği bu sisteme gitmek olumlu sonuçlar getirir. Sağlık kuruluşlarında sağlıkla ilgili bölümler ürün temeline göre belirlenir. Üretilen ürünler veya ürün grupları bakımından bölümlere ayırmaya gitmek gerekiyorsa ve bazı ürünlerde ileri derecede uzmanlaşma gerekiyorsa bu sistem yararlı olduğu kadar kaçınılmazdır. Bu modelde üretilen aynı ya da benzer mallar için bir birim kurulur. Çok çeşitli mal üreten ve büyük işletmelerde tecih edilen bir bölümleme sistemidir. Genellikle fonksiyonel bölümlere ayırma sistemine giden işletmeler büyümeye başlayınca fonksiyonel örgütleme yetersiz kalabilir. Bir ürün üreten bir işletme için fonksiyonlara göre yeterli olabilir. İşletme ürün çeşidini arttırdığında bölümleme sistemini değiştirmek durumunda kalır. Örneğin bir ürün üreten ve kolonya üzerine çalışan bir işletmede fonksiyonel örgütleme yeterli olabilir. Bu işletme ürettiği malların çeşidini arttırıp şampuan, ruj, far, krem vb.mallar üretimine geçtiği zaman fonksiyonel örgütleme yeterli olmayacaktır. 

• Ürün temeline dayanan bölümleme sisteminde işletme örgütü daha küçük birimlere bölündüğü için daha küçük örgüt birimleri büyümenin ortaya çıkardığı sorunlardan kurtulur.

• Ürünlerin performansı değerlendirmeli (başarılı veya başarısız olduğunu ortaya koymak) kolayca saptanabilir.

• Çeşitli bölgelerde ve çeşitli fonksiyon alanlarındaki örgüt elemanları ürünler ve müşteri grupları ve değişimleri kolayca izleyebilirler müşteri azalması ve artması varsa veya rakiplerin ürün politikaları ile yaptıkları hareketleri belirleyip bu durumu üstlerine bildirebilirler.

• Ürün temeline dayanan bölümlere ayırma ile yönetici ve teknik personelden en yüksek verim alınabilir.

• Bu sistemde ürün bölümü yöneticilerine yetkiler göçerilir. Bunun sonucu olarak bir ürün grubu içinde bir yöneticinin yönetiminde üretim, satış, hizmet ve diğer işler yürütülebilir.

• Tek veya özel amaçlı makine ve aletlerin kullanılmasını teşvik eder.

• Ürün temeline göre bölümlere ayırmada teknoloji izlenmesi ürün temelinde yapıldığında pazar kayıplarının önüne geçildiği gibi pazarı ürün temeline genişletmek sağlanır.

• Ürün temeline göre bölümlendirme de ürün temeli ön plana çıktığından her ürün kȃr merkezi haline gelebilir.

• Çalışanlar ilişkide bulundukları insan gruplarını ve kuruluşları daha iyi tanıyabilirler. Bu şekilde işletmelerin başarı şansı artar.

• Çeşitli ürün veya ürün gruplarının geliştirilmesini sağlar.

• Aynı ürünün üretimi için çalışanlar arasında koordinasyon sağlar.

• İşletme karar verirken veya sorunlara çözüm bulurken en üst yönetim basamaklarına çıkmadan sorunlar çözülebilir.

• Küçük veya yan markalar ve ürünler büyüklerin yanında ihmal edilmezler. Her ürüne gerektiği kadar ilgi gösterilmesi sağlanabilir.

• Denetim kolaydır.

Bazı işletmelerde müşterilere satılacak mallar özellik arz ederse müşteri temeline göre bölümlendirmeye gidilebilir. İşletmelerde bazen müşteri temeline göre bölümlendirmeye gidilir. Bu sistemde değişik müşteri gruplarına hizmet etmek için yollar denenir. Özellikle satış faaliyetleri müşteri temeline göre ayrılır. Büyük mağazalarda perakende, toptan gibi veya bayanlara, erkeklere, çocuklara satış yapan kısımlar bulunabilir. Diğer taraftan müşteriler gelir gruplarına göre ayrılabilir. Aynı mal için çeşitli fiyatla satış yapmak söz konusu olabilir. En çok satış işlerinde karşılaşılan bir gruplandırma şekli, bazen bütün örgüte yaygın hale gelir.  Müşterilere göre bölümlere ayırmada çalışanlar ve işletmenin örgütlemesi müşterilerin özelliklerine göre yapılır. Burada işletmenin öngördüğü sistemden çok müşteri ve müşteri gruplarının istekleri ve müşteri grubunun ihtiyacını tatmin edecek mal ve hizmetlerin ortaya konmasıdır.

Endüstri ve ticaret işletmelerinin çoğu karma örgüt yapısını tercih ederler. İşletmenin büyümesi, ve çeşitlilik söz konusu olduğu zaman tek bir bölümleme sistemi ile işletmenin amaçlarına hizmet etmek zorlaşır. Bölümlendirme sistemlerinin her birinin kendine göre iyi ve kötü yanları vardır. Karma örgüt yapısı ile her bölümleme sisteminin en iyi yanları alınır. “Satışları yıllık bir milyar doları aşan Interco işletmesi üç ana konuda çalışmaktadır. Elbise üretimi, genel perakende mal grubu ve ayakkabı fabrikası, mağazaları ve ayakkabı bölümleri. Genel perakende mal grupları 4 ana bölümden oluşmaktadır. Bu dört bölümün 569 mağazası bulunmaktadır. Bu 4 bölüm Central Hardware Company, Eayle Discoond Stares, P.N. Itirsch and Company ve Sam Shainhery Company’dir. Central Hardware Company bölümü Misıri, Indiana ve Californiya’da 21 büyük kereste ve bina malzemesi satan mağaza açmıştır. Interco’nun ayakkabı fabrikaları Florsheim Ayakkabı İşletmesini de kapsayan 12 fabrikaya rakiptir. Her fabrika belirli tip erkek, kadın ve çocuk ayakkabıları üretir. "