YÖNETİM VE ORGANİZASYON I - Deneme Sınavı - 5

Rasyonel güç veya yasal güç, ödüllendirme gücü ve zorlayıcı güç Örgütsel güç türlerinden iken “benzeşim gücü” bireysel güç türlerinden birisidir.

Yöneticilerin güç potansiyellerini artırabilmeleri için başvurabilecekleri “Başkalarına yardım etmek ve onlardan da aynı karşılığın beklenmediğini hissettirmek” taktiği aslında “Başkalarına yardım etmek ve onlardan da aynı karşılığın beklendiğini hissettirmek” şeklindedir.

Evrensel yaklaşım “geleneksel liderlik anlayışı” özelliklerinden birisi iken, diğer özellikler “çağdaş liderlik” anlayışının özelliklerindendir.

Rasyonellik yöneticilik özelliklerinden birisi fakat tutku, yaratıcılık, hayal etme ve esinlendirme liderlik özellikleridir.

Güç kavramı ile kıyaslandığında daha dar kapsamlı bir kavram olarak nitelendirilen yetki kavramı, kişiye örgüt tarafından verilmiş olan başkalarının davranışlarını biçimsel ilişkiler çerçevesinde belirleme hakkıdır.

Kurmay yetki adından anlaşıldığı üzere, danışmaya veya fikir beyan etmeye dayalı bir yetki türüdür

Bireylerin gücü kullanıp kullanmayacaklarına kendilerinin karar vermesi gücün örtüklük özelliği ile ilgilidir.

“Takipçilerinize karşı olumlu tavırlar takının. Övgü işini ciddiye alın. Gerektiğinde kişileri savunmaktan kaçınmayın. Beklenmedik iyilikler yapmaya hazır olun.” önerileri benzeşim gücününü etkili kullanım önerileri arasında yer almaktadır. “Teklifinizin başarılı olacağına ilişkin kanıtlar sunun.” önerisi uzmanlık gücünün etkili kullanım önerileri arasında yer alır.

Hangi tarafta olduğunu açıkça ortaya koymak yerine hangi tarafta olduğunu belli edecek davranışlardan kaçınmak gerekmektedir.

Lider ve yönetici eş anlamlı kavramlar değildir. Her yönetici lider, her lider de yönetici olmayabilir.

Liderin davranışları, çağdaş liderlik anlayışlarındaki üzerinde durulan konulardan biridir. Geleneksel yaklaşımda liderin özellikleri önemliyken çağdaş liderlik anlayışında başarılı liderlerin nasıl davrandıklarına odaklanmak önemlidir.

Vizyoner olma, tutku, hayal etme ve cesaret liderlik özellikleri arasında yer alırken rasyonellik yöneticilik özellikleri arasında yer alır.

Sözleşmeye dayalı durumsal ödüllendirme, kurallara ve standartlara uyumun denetimi, sapma durumunda düzeltme ve sorumluluk almaktan kaçınma işlemsel liderlik ile ilgiliyken bireyselleşmiş ilgi dönüşümsel liderlikle ilgilidir.

Yetki kavramı, kişiye örgüt tarafından verilmiş olan başkalarının davranışlarını biçimsel ilişkiler çerçevesinde belirleme hakkıdır. Dolayısıyla, yetki örgütsel mevkiden kaynaklanır. Örgüt içinde herhangi bir mevkiinin sahip olduğu yetki önceden belirlenmiştir. Bu örgütleme sürecinin bir gereğidir. Bu nedenle, mevkii sahibi kişiler değişse de, mevki aracılığıyla sahip olunan yetki değişmemektedir. Ayrıca, bir yönetici yetkiyle kendisine verilen karar verme ve emir verme haklarını yerinde ve doğru olarak kullanmakla yükümlüdür. Buna bağlı olarak, yönetici verdiği kararların ve emirlerin sonuçlarından sorumludur. Ancak, yetki sahibi olmadığı (yetki kullanamadığı) sonuçlardan da sorumlu tutulmamalıdır. Özetle, yöneticinin yetki ve sorumluluk kapsamı birbiriyle uyumlu olmalıdır. Bu açıklamalar ışığında yukarıdaki ifadeleri değerlendirdiğimizde, II’nci ifadenin yanlış olduğu sonucuna varırız. Diğer ifadeler ise doğrudur.

Emir-komuta birliği ilkesi, her astın yalnızca bir üsten emir alması ve yalnızca bir üste karşı sorumlu olması anlamına gelmektedir. Özellikle komuta yetki ilişkilerinde bu ilkenin gözetilmesi oldukça önemlidir. Hiyerarşik yapı ilkesine göre, örgüt bünyesinde yapılacak işler ve mevkiler hiyerarşik bir yapı içinde düzenlenmeli ve bu işlerin yürütülmesi için gerekli olan emir-komuta ilişkileri ortaya konmalıdır. Kontrol alanı ilkesine göre, üstlere optimum düzeyde denetim sağlayabilecekleri sayıda ast bağlanmalıdır. Bu sayı, verilen emirlerin yerine getirilip getirilmediğinin denetimi açısından oldukça önemlidir. Yetki ve sorumluluk alanı ilkesine göre ise, örgüt içinde belirli işleri yapma sorumluluğunu yüklenenler o işi yapmak için gerekli olan yetki ile donatılmış olmalıdır. Dolayısıyla, bu dört ilkenin her biri yetki kavramıyla doğrudan ilişkilidir. Amaç birliği ilkesine göre ise; bir bütün olarak örgütün amaçları, örgüt çalışanlarının bu amaçlar doğrultusunda iş birliği yapmasıyla başarılabilir. Bu ilke, doğrudan yetki kavramıyla ilgili değildir.

Güç birinin isteklerini başkalarına yaptırma potansiyelidir. Bu potansiyel birçok etkene ve örgütsel seviyeye bağlı olarak ortaya çıkabilir. Bu etkenlerden bazıları bilgi, yetki, kişilik ve kaynaklar üzerinde denetim kabiliyetidir. Dolayısıyla, güç yetki kavramından daha öte ve üst düzeyde bir kavramdır. Bu nedenlerle,Yetki bir güç çeşididir  ve Güç hem biçimsel hem de biçimsel olmayan kaynaklardan beslenebilir şıklarındaki ifadeler doğrudur. Güç algıyla ilgili bir kavramdır.Güç bir bireyin başka bir bireyi kendisine göre daha güçlü olarak algılaması ile ilgili bir kavramdır şıkkındaki ifade doğrudur. Güç konusunda mutlaklık değil, görecelilik söz konusudur. Kimin ne kadar güçlü olduğu sürekli karşısındaki diğer kişilerle karşılaştırmalar yaparak belirlenir    şıkkındaki ifade de doğrudur. Ayrıca güç, dinamiktir. Bireyler sahip oldukları gücü yitirebilir veya daha önceden sahip olmadıkları oranda güçle donatılabilirler. Dolayısıyla,Örgüt içinde güç ilişkileri sabittir; değiştirilemez şıkkındaki ifade yanlıştır.

Örgütlerde gücün kaynakları incelendiğinde gücün bazı durumlarda örgütsel nedenlerden kaynaklandığı, bazı durumlarda da kişisel nedenlerden kaynaklandığı görülür. Rasyonel veya yasal gücün ve ödüllendirme gücünün kaynağını örgütte aramak, uzmanlık ve benzeşim gücünün kaynağını ise bireyde aramak gerekir.

Zorlayıcı güç, korkutmaya ya da cezalandırmaya dayalı bir güçtür. Sorudaki örnekte olumsuz davranışlar göstermiş olan çalışan, işten uzaklaştırılarak cezalandırılmıştır.

Şıkların tümünde, bir liderde olması gereken özellikler bulunmaktadır. Ancak, yönetici ile yetki arasındakine benzer bir ilişki, lider ile güç arasında kurulabilir. Bunu şöyle açıklayabiliriz: Yönetici mevki aracılığıyla sahip olduğu yetkisini kullanarak başkalarının davranışlarını yönlendirebilir. Lider ise, bireysel özelliklerinden kaynaklanan güç ile başkalarının davranışlarını yönlendirebilir.

Özellikler teorisi kapsamında yürütülen çalışmalarda belirlenmiş olan beş temel özellik şunlardır: zekâ, öz güven, kararlılık, dürüstlük ve sosyalleşebilme yeteneği. Ayrıca, otoriterlik liderlik özelliklerinden daha çok yöneticilik özellikleri arasında sayılır.