YÖNETİM VE ORGANİZASYON I - Deneme Sınavı - 4

Davranışsal liderlik teorisi temel olarak iki tür liderlik davranışının bulunduğunu varsaymaktadır. Bu davranışlar görev yönelimli davranışlar ve birey yönelimli davranışlardır. Otoriter liderlik, destekleyici liderlik, katılımcı liderlik ve başarı yönelimli liderlik davranışları ise, durumsal liderlik teorilerinden amaç-yol teorisine göre liderlerin benimseyebilecekleri davranışlardır.

Endüstri Devrimi gerçekleşmeden önce 17. yüzyılda, ev ekonomisi denilen üretim sistemi uygulanıyordu. Bu üretim sisteminde; işler işçilerin evlerinde, onların istediği gibi yapılıyor ve bağımsız tüccarlar parça başına ücret ödüyordu. Bu nedenle, I’inci ifade Endüstri Devrimi’nden önceki dönemi anlatmaktadır. Buhar makinelerinin geliştirilmesiyle fabrikalarda yığın üretiminin başlaması Endüstri Devrimi’nin en büyük özelliğidir. Ayrıca, Endüstri Devrimi’yle birlikte tarım-köy hayatı yerini sanayi-ticaret toplumuna bırakmaya başlamıştır. Bundan dolayı, Endüstri Devrimi’ne ilişkin II’nci ve III’üncü ifadeler doğrudur.

Klasik Yönetim öncesinde örgütlerde insan kaynakları üzerinde duran ilk kişilerden biri, İngiliz reformcu ve işletmeci olan Robert Owen’dur. Robert Owen’dan önce, çalışanlara makine gibi bakan işletme sahipleri söz konusuydu.

Taylor bilimsel yönetim hareketinde sistematik kaytarma sorununu, bilimsel yönteme dayalı iş görme usulleriyle çözmeye çalışmıştır şıkkı doğrudur: Midvale Çelik İşletmesi ve Bethelem Çelik İşletmesi’nde çalışmış olan Taylor,verimsiz bir çalışma düzeninin olduğunu, bunun ise büyük israflar yarattığını gözlemlemişti. En büyük sorunlardan biri, sistematik kaytarmaydı. Taylor, sistematik kaytarma ve diğer sorunların çözümünde, bilimsel metotları kullanmayı savunmuştu.Fayol’un geliştirdiği 14 ilke yönetim süreci yaklaşımının, yönetim bilimine yaptığı en önemli katkılardandır. Weber bürokrasi yaklaşımında, keyfilikten ve şahsilikten uzak durmayı savunmuştur. Bundan ötürü, işle ilgili kararları ve faaliyetleri, biçimsel olarak saptanmış ve yazılı hale getirilmiş yöntemlerle yürütmeyi önermiştir.Bilimsel yönetim hareketinde, işçilerin seçimi bilimsel metotlarla yapılmalıdır; bürokrasi yaklaşımında ise, personel işin gerektirdiği teknik bilgi ve yeteneği ölçen sınav sonuçlarına göre seçilmeli ve yükseltilmelidir.Bürokrasi yaklaşımı, yönetimin sorumluluğunda olması gereken bazı işlerin işçilerden alınması gerektiğini ileri sürmüştür şıkkı ise yanlıştır. Çünkü, yönetimin sorumluluğunda olması gereken bazı işlerin işçilerden alınması gerektiğini ileri süren yaklaşım, bürokrasi yaklaşımı değildir; bilimsel yönetim hareketidir.

Weber, üç tür yetkiyi şöyle tanımlamıştır: Geleneksel yetki, kişisel özelliğe sahiptir; geleneksel bir mevkide olana diğerlerinin itaat etmesidir. Karizmatik yetkide de, kişisellik söz konusudur; belli bir kişinin olağanüstü kutsallığına, kahramanlığına, örnek olacak özelliklerine ve onun koyduğu kurallara bağlı olmaya dayanır. Ussal yetki ise, kuralların yasallığı ilkesine dayanır. Bu yetki kişisel değildir. Ussal yetki, hiyerarşik yapı içinde açık seçik belirlenmiştir. Bu uygulama, bireylerdeki farklılıklardan doğan işle ilgili belirsizliklerin en aza indirilmesi esasına dayanır. Ussal yetki örgütteki yetkilerin; yasalar, yönetmelikler, yönergeler ve kurallar doğrultusunda belirlenmesidir. Sonuç olarak, Weber bürokrasi yaklaşımının ilkesi olarak ussal yetkiyi önermektedir.

Neoklasik yönetim temelde klasik yönetimin görüş ve ilkelerine dayanır; ancak bunlara yenileri eklenmiş ve özellikle insan unsuru öne çıkartılmıştır. Ayrıca, insanın örgüt içinde nasıl davrandığı, davranışlarının nedenleri ve örgüt yapısı ile davranışlar arasındaki ilişkiler incelenmiştir. İşletme, klasik yönetim tarafından teknik bir sistem olarak ele alınıp incelenir. Oysa, neoklasik yönetim işletmeyi sosyal bir sistem olarak ele alıp incelemiştir. Sosyal sistem modelinin iki ana unsuru, teknik örgüt ve beşeri örgüttür. “Akılcı ekonomik” insan modeli klasik yönetimin temel dayanağıdır. Halbuki, bu görüşün geçerli olmayabileceği, Hawthorne araştırmalarıyla kanıtlanmıştır. Son olarak da, neoklasik yönetim yaklaşımında biçimsel olmayan örgütün önemi keşfedilmiştir. Sonuç olarak, neoklasik yönetim klasik yönetimin görüş ve ilkelerini reddetmez ve insan unsuru ile ilgili eksikliklerini tamamlar.

Birlik ve beraberlik ruhu ile disiplin, yönetim süreci yaklaşımında Henri Fayol’un 14 yönetim ilkesinden ikisidir. Hawthorne araştırmalarıyla ilgili değildir. Genel
anlamda akılcı ekonomik insan modeli ve faydacı düşünce, “her birey kendi çıkar maksimizasyonu için çalışır” görüşünü anlatır. Oysa, Hawhorne araştırmaları insan ilişkilerinin ve grup davranışlarının daha önemli olabileceğini saptamıştır. Sonuç olarak, verilen tanım Hawthorne etkisinin tanımıdır.

Bilimsel yönetim hareketi, yönetim süreci yaklaşımı ve bürokrasi yaklaşımı klasik yönetim teorileridir. Neoklasik yönetim, insan ilişkileri yaklaşımı olarak da adlandırılır. Modern yönetim teorileri ise, sistem yaklaşımını ve durumsallık yaklaşımını kapsar.

Bir sistem çok sayıda bireyi (insanı) ve bu bireylerin etkileşimini kapsıyorsa sosyal bir sistemdir. Seçenekler arasında sosyal sistem özelliğini bir tek işletme taşımaktadır.

I’inci ifade doğrudur. Durumsallık yaklaşımında sistem yaklaşımının uygulanması ile örgüt alt sistemlere ayrılmakta ve alt sistemler de daha alt sistemlere ayrılabilmektedir. II’nci ifade de doğrudur. Durumsallık yaklaşımı bir alt birimin diğer bir alt birimle olan çevresel ilişkisine bağlı olduğu bir yaklaşımdır. III’üncü ifade de doğrudur. Kullanılan teknoloji değiştikçe teknolojiye paralel olarak örgütte önemli farklılaşma görülür. Ayrıca örgütlerin etkin ve verimli çalışmaları kullandıkları teknoloji ile yakından ilgilidir. Woodward’ın araştırması, Thompson’un çalışmaları ve Tavistock Enstitüsü çalışmaları örgüt ile teknoloji arasındaki ilişkileri inceleyen araştırmalardır.

öneticilerin karşılaştığı sorunlardan biri de doymuş iç pazarın yanından ülke dışı pazarlara yönelmek, ülke dışına mal satmaktır. Global güçlerin etkisiyle yöneticiler; kaliteyi artırmak, verimliliği artırmak, maliyetleri düşürmek ve fiyat politikasını ülke dışına göre ayarlamak zorundadırlar. Yani İlk üç açıklama doğrudur.

Sosyal güçler, politik güçler, ekonomik güçler ve teknolojik güçler en etkili yönetim teorisini belirleyen güçler arasında yer alırken lokal güçler bunlara dahil değildir.

İşbölümü ve yönetim birliği “yapısal ilkeler” girişim ve düzen ve istikrar “sonuçlarla ilgili ilkeler”dir. Disiplin ise “süreçle ilgili ilkelerdendir”.

XIX. Yüzyılın başlarında geliştirdiği bürokrasi yaklaşımı ile önemli bir çıkış yapan düşünür Max Weber’dir.

İnsan ilişkileri yaklaşımı sosyal sistem modeline dayanır “sosyal sistem” modelini oluşturan kavramlar; teknik örgüt, beşeri örgüt, birey, sosyal örgüt, biçimsel ve biçimsel olmayan örgüt. “Grup” bunlar arasında yer almamaktadır.

Sistemin özellikleri incelendiğinde “her sistemde bir amaç ve amaçlar vardır” özelliği görülecektir. Burada ise sistemlerin sadece bir amacı olması gerektiği vurgulanmıştır. II. Özellik yanlıştır.

Yukarıda verilen traktör üretimi örneği “bağlı teknoloji” alnına bir örnektir. Bu tür teknoloji daha çok yoğun üretim ile otomobil endüstrisi ve alet üreten işletmelerde görülmektedir.

Neoklasik yönetim diğer bir deyişle insan ilişkileri yaklaşım klasik teoriyi reddetmeden eksik yönlerini tamamlamaya çalışmıştır. İnsanın öneminin ortaya çıkarıldığı bir teori olmuştur. “Toplumsal davranışlar” neoklasik yönetim ile ilgili değildir.

Weber’in bürokrasi tanımına göre örgütlerin bürokrasiden yarar sağlayabilmesi için sahip olması gereken özellikler ilk üç maddede doğru olarak verilirken IV. Maddedeki “Personel görevini gayri şahsi bir şekilde yapmalıdır” açıklaması “Personel görevini bilimsel olarak ve gayri şahsi bir şekilde yapmalıdır” olarak düzeltilmesi gerekmektedir.

Yönetim teorisinin gelişmesindeki en itici güç endüstri devrimiydi.