YÖNETİM SİSTEMLERİ VE RİSK YÖNETİMİ

Risk standartları, potansiyel risklerin bir sistem içinde değerlendirilerek, muhtemel zararların etkisini düşürücü yönde, verilere dayanan karar verme imkânı ortaya koyan bir sistemdir.

Bir organizasyon mevcut risklerini yönetirken birbirinden tamamen farklı olan iki
tür yol izleyebilir. Birincisi, mevcut risklerini birer birer ele alıp yönetmek; ikincisi ise tüm risklerini sistemin bir parçası olarak görüp, onları bir risk yönetimi programı çerçevesinde bütün olarak yönetmektir. İkinci yöntem genel olarak kurumsal risk yönetimi olarak adlandırılır

Sistemin genel çerçevesinin tanımlandığı dördüncü maddede, genel kuralların yanında, emir ve bağlılık, risk yönetimi için çerçeve tasarımı, risk yönetim politikası oluşturma, sorumluluk, örgütsel süreçlerle bütünleşme, kaynaklar, iç haberleşme ve dış haberleşme raporlama mekanizmalarını oluşturma, risk yönetimi sürecini yürürlüğe koyma, sistemi izleme ve gözden geçirme ve sistemin sürekli iyileştirilmesi ilgili açıklamalar yer almaktadır.

“Olasılık, gerçekleşmesi olası olayların toplam sayılarının, daha sübjektif olaylara karşı meydana gelme oranı olarak ifade edilmektedir.

Risk, çoğu zaman istenmeyen bir olayın oluşma olasılığına ilişkin istatistiksel
verilere bağlı, ölçülebilen, objektif bir kavram olmasına karşın belirsizlik istatistiksel verilerin olmadığı durumlarda kullanılan, ölçülemeyen, sübjektif bir kavramdır.

İş güvenliği proseslerinin başında yer alan ve düzgün işleyen bir sistemin tasarlanabilmesi için önem arz eden uygulamalardan birisi, risk analizi
ve değerlendirme süreçleridir.

Riskten kaçınan kişiler, daha kesin sonuçları tercih eder ve belirsizlikten hoşlanmazlar; fakat risk almamaya çalışarak yarar elde etmeye çalışma durumunda, yarar belli bir noktadan sonra gittikçe azalarak artmaya devam eder. Risk almayı seven kişiler belirsizlikten hoşlanır ve potansiyel kayıpları da göze alarak riskleri kabul ederler. Böylece risk alma eğilimi arttıkça, hem alınan risk hem kazançlar artabilir (Görçün, 2020).”

Değişkenlik, riskleri belirleyen en önemli faktörlerden birisidir.

Tanımlanmış Risk: Çeşitli analiz teknikleri kullanılarak tespit edilen riskler tanımlanmış risk olarak ifade edilmektedir.

Bir kuruluşun risk yönetimi yaklaşımını geliştirmek için atılması gereken ilk adım, kuruluşun elindekilerini belirleyen, hangi süreç ve sistemlerin mevcut bulunduğunu değerlendiren bir mevcut boşluk analizi (Durum Analizi, İngilizce; GAP Analysis) yapmaktır.

Bir kuruluşta risk yönetimi uygulanıyorsa, bilinen risklerin ve gelecekte olması muhtemel risklerin analizi yapılıyor, riskleri değerlendiriyor ve bu risklerin meydana gelmesi durumunda zararların boyutları bugünden öngörülüyor ve bu risklerin etkilerini ortadan kaldırmaya ya da etkilerini en aza indirmeye çalışılıyor amacı taşıdığının göstergesi demektir. Riskleri, tehlikeyi kaynağında yok etmek veya tehlikelerin ortaya çıkmasını sistematik bir şekilde önlemeye çalışmak risk yönetiminin temelini oluşturmaktadır.

Yönetim tarafından kuruluşun içerisinde kalmasına kesinlikle göz yumulmayan risklerdir. Ortadan kaldırılması veya kontrol altında tutulması gereken tanımlanmış riskin bir alt unsurudur.

Dikey entegrasyon aşağıdakileri içerir:

“(a) Risk Yönetiminin bir kurumsal stratejik planını diğer operasyonel planlarına bağlayan bir çerçeve temin edilmesi suretiyle kurumun / kuruluşun bütün seviyelerindeki hedefler ile entegre edilmesi;

(b) Risklerin ve riskleri iyileştirme stratejilerinin izlenmesini, analiz edilmesini, gözden geçirilmesini ve güncellenmesini temin etmek amacıyla Risk Yönetiminin değerlendirme ve raporlama mekanizmaları ile entegre edilmesi;

(c) Risk Yönetimi bileşenlerinin mevcut stratejik ve operasyonel planlama süreçlerinin bünyesine yerleştirilmesi;

(d) Yönetici kadrosu veya yönetim kurulu tarafından kabul edilebilir risk seviyelerine ilişkin olarak alınan kararların duyurulması;

(e) Bir riskin gözden geçirildiği ve kabul edilebilir risk iştahı ve tolerans seviyelerinin üzerinde olduğu durumlarda izlenecek olan eskalasyon süreçlerinin tesis edilmesi; ve

(f) Kontrol, yönetişim ve sorumluluk sistemlerinin ve süreçlerinin, Risk Yönetimini ve potansiyel risklerin değerlendirilmesinden elde edilen sonuçları göz önünde bulunduracak şekilde geliştirilmesi / iyileştirilmesi.

Yatay entegrasyon, risk Yönetiminin kurumun / kuruluşun her seviyesinde kurumsal sistemler, süreçler, uygulamalar ve özellikle de planlama ve karar verme süreçlerine entegre edilmesidir. “Risk Yönetiminin stratejik ve operasyonel planlama ve düzenli raporlama döngülerine entegre edilmesi durumunda, elde edilen ilave Risk Yönetimi bilgileri, kurumlar / kuruluşlar arası ve Devletin bütün seviyelerinde daha bilinçli planlama ve karar verme süreçlerine imkân tanımalıdır. Risklerin tanımlanması ve ele alınması için eş güdümlü / düzenli bir yaklaşım uygulanmasını sağlamak amacıyla bilgiler, kurum / kuruluş genelinde (dikey yönetim seviyelerinde ve operasyonlar arasında) paylaşılmalıdır. Risk göz önünde bulundurularak, iş kolları, riski iyileştirmenin diğer iş kolları üzerindeki potansiyel etkisini de dikkate almalı ve en iyi uygulamaların ve öğrenilen derslerin paylaşılmasını teşvik etmelidir.

Genel anlamda risk, herhangi bir tehlikenin meydana gelme olasılığı ile bu tehlike ile meydana gelen sonuçların bileşkesi şeklinde ifade edilmektedir. Diğer bir deyişle olası risk derecesinin, tehlikenin büyüklüğü ve tehlikeden etkilenenlerin savunmasızlığı ile orantılı olduğu anlaşılmaktadır.

Tehlike kavramı; doğal süreç içerisinde gerçekleşen veya insan tarafından da meydana getirilebilen bir olayın öncelikle insanların hayatını, yaşadığı çevreyi, sosyal ve ekonomik durumunu, mal ve hizmetlerini tehdit edici olayları ve bu olayların meydana gelme olasılığını içermektedir. Tehlike; hasar, kayıp veya olayın olumsuz sonuçlanmasına neden olabilecek durumlar, koşullar ve aktiviteler olarak tanımlanmaktadır.

İş güvenliği proseslerinin başında yer alan ve düzgün işleyen bir sistemin tasarlanabilmesi için önem arz eden uygulamalardan birisi, risk analizi ve değerlendirme süreçleridir. “Risk analizi ve risk değerlendirme; risklerin belirlenmesi ve kontrol altına alınabilmesi için gerçekleştirilen risk tanım- lama yaklaşımlarının genel adı olarak ifade edilebilmektedir.

Antropolojik-Sosyolojik Yaklaşım: Bu yaklaşım risk algısının sosyal kurumlar tarafından oluşturulup desteklendiği varsayımına dayanır. Bu görüşe göre algılar sosyal olarak kurumlar, kültürel değerler ve yaşam şekilleri tarafından oluşturulur.

Boşluk analizinde kullanılan bu standart, risk kültürü ve risk olgunluğu başlığı altında da bahsedilen altı insani [ İ1 Risk Tavrı (‘kendini önemsemek’), İ2 Düşünme ve Saygı (‘Başkalarını Önemsemek’), İ3 Yönetim Katılımı ve Taahhüdü, İ4 Risk Yükümlülüğü (Roller ve Sorumluluklar), İ5 İşgücü Katılımı ve İstişare, İ6 Koçluk ve Rehberlik ] ve

onyedi sistem bileşenleri [ S1 Risk Yönetimi Uygulaması, S2 Stratejik Planlamaya Risk Entegrasyonu, S3 Proje, Proses ve Tasarım Yönetimi, S4 Büyük Tehlikeler / Büyük Sonuçlu Risk Tanımı & Yönetimi, S5 Değişim Yönetimi, S6 Rutin ve Rutin Olmayan Faaliyetler / Görev Planlama, S7 Tehlike Tanımı, Raporlama ve Kontrol, S8 Eğitim ve Yeterlilik, S9 İletişim (çift yönlü), S10 Bilgi Yönetimi, S11 Varlık Bakımı, S12 Tedarik / Satın Alma, S13 Yüklenici / Alt Yüklenici Yönetimi, S14 Olay/Kaza Araştırma ve Analizi, S15 Acil Durumlara Hazırlık ve Müdahale, S16 Etkinlik Ölçümü (Kalite, Miktar ve Kapasite), S17 İç ve Dış Denetim / İzleme ] olmak üzere toplam 23 unsuru içeren bir ölçüm, taramasının yapılmasıdır.

Boşluk analizinde kullanılan bu standart, risk kültürü ve risk olgunluğu başlığı altında da bahsedilen altı insani [ İ1 Risk Tavrı (‘kendini önemsemek’), İ2 Düşünme ve Saygı (‘Başkalarını Önemsemek’), İ3 Yönetim Katılımı ve Taahhüdü, İ4 Risk Yükümlülüğü (Roller ve Sorumluluklar), İ5 İşgücü Katılımı ve İstişare, İ6 Koçluk ve Rehberlik ] ve

onyedi sistem bileşenleri [ S1 Risk Yönetimi Uygulaması, S2 Stratejik Planlamaya Risk Entegrasyonu, S3 Proje, Proses ve Tasarım Yönetimi, S4 Büyük Tehlikeler / Büyük Sonuçlu Risk Tanımı & Yönetimi, S5 Değişim Yönetimi, S6 Rutin ve Rutin Olmayan Faaliyetler / Görev Planlama, S7 Tehlike Tanımı, Raporlama ve Kontrol, S8 Eğitim ve Yeterlilik, S9 İletişim (çift yönlü), S10 Bilgi Yönetimi, S11 Varlık Bakımı, S12 Tedarik / Satın Alma, S13 Yüklenici / Alt Yüklenici Yönetimi, S14 Olay/Kaza Araştırma ve Analizi, S15 Acil Durumlara Hazırlık ve Müdahale, S16 Etkinlik Ölçümü (Kalite, Miktar ve Kapasite), S17 İç ve Dış Denetim / İzleme ] olmak üzere toplam 23 unsuru içeren bir ölçüm, taramasının yapılmasıdır.