YÖNETİM SİSTEMLERİ VE RİSK YÖNETİMİ

Sivil Toplum Kuruluşlarının varlığı

Toplumsal değerlerle uyumu

Yerel Yönetimler

Ürünün fiyatına müdahale hakkı

Bozmayacak ve koruyacak

Kuruluşun kullandığı kaynakları ile sosyal sorumluluk ile ilgili hedeflerine ne kadar ulaşabildiği üzerine yapılan sistematik analize sosyal denetim denir.

Duyarlılık

Sosyal sorumluluk kavramı ile ilgili geliştirilmiş dört temel yaklaşım öne sürülmektedir. Bunlar; “(1) Savunmacılık, (2) Tepkisellik, (3) Uyum sağlayıcılık,(4) Proaktif yaklaşım.

Kültürel Etik

Kavramsal olarak Kurumsal Sosyal Sorumluluk ilk kez 1953’te yayımlanan H. Bowen’in ‘İşadamlarının Sosyal Sorumlulukları’ (Social Responsibilities of the Businessman) adlı kitabında yer aldı.

Kuruluşlar açısından bakıldığında; Sosyal sorumluluk, kuruluşun genel ve çalışma etik kurallarını, çalışanların ve kurumların beklentilerini ve mevzuat gerekliliklerini dikkate alması ve faaliyetlerinin top- lumdaki etkisini ciddi bir şekilde değerlendirmesi ve neticede sağlıklı bir toplum oluşması için katkı ve yardımlarda bulunmasıdır. Sosyal sorumluluğun diğer bir önemli önemli unsuru da kurumun çalı- şanlarının haklarını korumasıdır.

Kuruluşlar için sorumluluk kavramı çevre, çalışma ortamı, çalışanlar, toplum ve pazar piyasası gibi farklı alanları kapsamaktadır. Kuruluşlar, bu alanlardaki sorumluluklarına göre faaliyetlerini sürdürmektedirler. Çalışanlarını güçlendiren, onların özel yaşantıları ile iş yaşamları arasındaki dengeye saygılı olan, adil davranan kuruluşlar, çalışanlarına karşı sorumluluklarını yerine getirmektedirler. Ekonomik faaliyetlerini toplumun refahını sağlamak için yapan kuruluşlar; toplumsal sorumluluklarını, çevreye karşı duyarlı hareket eden kuruluşlar, çevresel sorumluluklarını; tedarikçileri veya tüm paydaşlarıyla ilişkilerinde dürüst olan ve böylece itibarını arttıran kuruluşlar ise içinde bulundukları pazar piyasasına karşı sorumluluklarını yerine getirmektedirler.

“Kurumsal sosyal sorumluluk kavramı ilk kez Amerikalı iktisatçı Howard Bowen’ın 1953 tarihli Social Responsibilities of the Businessmen (İşadamının Sosyal Sorumlulukları) adlı kitabında yer almıştır. Bu kitapta Bowen işletmelerin, toplumun değerleriyle örtüşen politikaları izlemeleri gerektiğini vurgulamaktadır.

Kurumsal sosyal sorumluluğun kuruluş ve işletmeler açısından önemli hâle gelmesinde en büyük etken yoğun rekabet olgusu olmasına karşın, bilinçlenen tüketici, bilgi iletişim teknolojilerinde yaşanan gelişmeler, sivil toplum kuruluşlarının artan toplumsal istekleri de sorumluluğu etkileyen faktörler olmuştur.

Kurumsal sosyal sorumluluklarını yerine getiren işletmeler, bu uygulamalarından birtakım faydalar elde etmektedirler. Elde edilen faydalar ise:

(1) Şirketlerin marka değerleri ve dolayısıyla piyasa değerleri artmaktadır.

(2) Daha nitelikli personeli cezbetme, motive etme ve elde tutma imkânı doğmaktadır.

(3) Kurumsal öğrenme ve yaratıcılık potansiyeli artmaktadır.

(4) Özellikle bu konularda hassas yatırımcılara ulaşma imkânı oluştuğundan, hisse değerleri artmakta ve borçlanma maliyetleri düşmektedir.

(5) Yeni pazarlara girmekte ve müşteri sadakati sağlamada önemli avantajlar elde edilmektedir.

(6) Verimlilik ve kalite artışları yaşanmaktadır.

(7) Risk yönetimi daha etkin hâle gelmektedir.

(8) Toplumun ve kural koyucuların şirketin görüşlerine önem vermesi sağlanmaktadır

Kurumsal sosyal sorumluluk kapsamı alanın- daki konuların farklı kaynaklarda benzer başlıklar altında toplandığı görülmektedir. “Literatürde en çok karşılaşılan kurumsal sosyal sorumluluk alanları;

(1) Çalışanlar ile İlişkilerde Sosyal Sorumluluk: İşletmelerin çalışanları ile ilgili sosyal yükümlülüklerini yerine getirmeleridir.

(2) Tüketicilere Karşı Sorumluluklar: Tüketicilerin ihtiyacına uygun ürün ve hizmeti sağlamak, kaliteli ürün sunmak, yeterli ve düzenli mal akışı, makul fiyatlandırma, doğru bilgilendirme, saygılı hizmet, tüketici şikayetleri ile hemen ve nezaketle ilgilenme vb. konuları kapsamaktadır.

(3) Hissedarlara / Sahiplere / Yatırımcılara Karşı Sorumluluklar: Kurumun işle- yişi ve finansal durumu hakkında güncel, doğru ve düzenli bilgilendirme, sermayenin korunması, planlı büyüme, kaynakların optimum kullanımı, makul kazanç, aidatların zamanında ödenmesi vb. konuları kapsamaktadır.

(4) Çalışanlara Karşı Sorumluluklar: İş güvenliği, iyi çalışma koşulları, iş memnuniyeti, kişisel gelişim ve terfi fırsatı, adil ve eşit muamele, bireysel farklılıklara saygılı olma, çalışanların yönetime katılımı, sosyal güvenlik çözümünde ve yeni endüstri alanlarının kurulmasında devlete yardım etme, ekonomik güç ve tekelleşme- ye olan eğilimlerin önüne geçme, adil ticari uygulamaları teşvik etme, vergileri zamanında ve dürüstçe ödeme, yasalara uygun hareket etme, ülkenin vatandaşlarına ve ülkedeki topluluklara saygılı davranma vb. konuları kapsamaktadır.

(5) Tedarikçilere Karşı Sorumluluklar: Mal için tedarikçilere adil bir ücret ödeme, ödemeleri düzenli yapma, tüketicilerin tercihleri konusunda onları bilgilendirme vb. konuları kapsamaktadır.

(6) Rakiplere Karşı Sorumluluklar: Karşılıklı iş birliği içinde olma, sağlıklı bir rekabet ortamının sağlanması, haksız rekabetin önlenmesi, piyasa rekabet kurallarına saygılı hareket etme, maddi ve fikri mülkiyet haklarına saygılı olma vb. konuları kapsamaktadır.

(7) Çevreye Karşı Sorumluluklar: İş faaliyetlerinin çevreye zarar vermeyecek şekilde yürütülmesi, atık üretimin asgari düzeye indirilmesi ve atıkların yeniden kullanımı, doğal kaynakların tahrip edilmemesi, hayvan ve bitki türlerinin korunması, çevre kirliliğinin önlenmesi, ortaya çıkabilecek çevresel sorunlara karşı önlem alınması, çevre bilincinin oluşmasına yönelik faaliyetlerde bulunma vb. konuları kapsamaktadır.

Uyum sağlayıcılık uzun vadeli benimsenmiş bir stratejidir, bu yaklaşıma göre hareket eden işletme toplumda sosyal konular ile il- gili olan herhangi bir değişimi görür ve o değişime göre uzun vadeli bir politika belirler, tepkisellik ise kısa sürede yaşanan, toplumun o an ilgisini çeken bir olaya karşı işletmenin uzun süreli olmayan ve kurumsallaşmamış bir faaliyette bulunması hâlidir. Uyum sağlayıcılık yaklaşımı, işletmenin sosyal konular ile ilgili yol gösterici olması, ortaya koyduğu çözümler ve hareket tarzı ile öncü rol oynaması anlamına gelmektedir.

Sosyal sorumluluk standartlarından ilki literatürde de yaygın bir şekilde kullanılan SA 8000 sosyal sorumluluk standartlarıdır. Bu standartların bazı kaynaklarda sosyal hesap verebilirlik standardı olarak da ifade edildiği görülmektedir. Sivil Top- lum Kuruluşları artık, yatırım analistleri ve çalışanlar da dahil diğer hissedarlar, paydaşlar bir kurulu- şun adil ve eşitlikçi bir kurum, yeri olup olmadığını ve şeffaf uygulamalara olan taahhüdünü daha çok dikkate almakta ve değerlendirmektedir.

Faaliyet alanı sosyal politika olan SA 8000 standardının temel misyonu, tüm dünyada çalışanların insan haklarını geliştirmektir. İş yaşamında çalışanların hak ve çıkarlarını korumak, işletmelerin en temel sorumlulukları arasındadır. İşletmeler bu sorumlulukları yerine getirmekle bir yandan top- lum gözünde iyi bir itibara sahip olma ve bu itibarı koruma amacını gerçekleştirirken diğer yandan da çalışanlarının örgüte bağlılıklarını ve performanslarını arttırmaktadır.

AA 1000 standartlarının, kurum ve paydaşları için sağlayabileceği faydaların bazıları:

• Ölçme: Çekirdek performans göstergelerinin paydaşlara danışarak tanımlandığı bir süreç sunar.

• Kalite Yönetimi: Sosyal ve etik performansın ölçülmesi, bildirilmesi ve bu konuda geri bildirim alınması, kurumun paydaşlarının ihtiyaçlarını daha iyi anlamasına ve bu beklentilere de hitap eden hedefler belirlemesine yardımcı olur.

• Dış Paydaşlarla İş Birliği: Bir kurumun dış paydaşlarıyla ilişki kurmasında köprü işlevi görür. Bu, kurumun karar alma sürecine temel oluşturacak doğru bilgiye ulaşmasını ve bu kararları uygulama aşamasında gerekli olan güven ortamının oluşmasını sağlar.

• Ortaklık: Bir kurumun tedarik zincirinde ve diğer ortaklık süreçlerinde değer tabanlı ilişkilerin güçlenmesini sağlar.

• Risk Yönetimi: Bir kurumun kendi etkilerinin ve paydaşlarla ilişkilerinin yarattığı riskleri tanımlamasına, değerlendirmesine ve daha iyi yönetmesine yardımcı olur. Bu risklerden bazıları; kurum itibarının ve markanın zedelenmesi, müşteri ve çalışanların güvenilirliğine ilişkin sorunlar vb. dir.

• Yatırımcılar: Kurumun sosyal ve çevresel performansına, paydaşların algılama bi- çimlerine ve beklentilerine ilişkin açık ve doğrulanabilir bilgi sunar. Bu durum yatırımcıların kurumun yönetim kalitesine ve pazardaki konumuna ilişkin değerlendirmelerinde önemli bir rol oynar.

• Yönetişim: Kurumun değerleri ve stratejisiyle davranış ve davranışlarından doğan sonuçlar arasında tutarlılık sağlar. Böylelikle kurumun kontrol süreçlerini daha etkili hale getirir.

• Devlet ve Öz Denetim İlişkileri: Özel sektör kurumlarının AA 1000 çerçevesini benimseyerek hesap sorulabilirliklerini ve performanslarını arttırmaları, devlet kurumlarının da öz denetim süreçlerine yönelmelerini sağlayabilir.

• Eğitim: Kalifiye ve deneyimli hizmet sağlayıcıların tanımlanması ve eğitimi aşamalarında yardımcı olur.

Korumacılık