YÖNETİM BİLİMİ II

Kültür, bireylerin yaşadıkları dünyayı anlamlandırmak için farkında olmadan kullandıkları paylaşılmış anlam ve anlayış kalıplarının dil, semboller ve çeşitli eserler aracılığıyla aktarıldığı bütüncül bir yapıyı temsil etmektedir.

Semboliklik: Kültür olgusu mitlerle, ritüellerle ve sembolik etkileşimle yaratılır, yaşatılır ve geliştirilir.

Kuruluş aşamasındaki daha küçük çaplı örgütlerde tek ve geniş bir mutabakatla paylaşılan örgüt kültürünün varlığından söz edilebilir. Fakat örgüt büyüdükçe hem bölümlendirme ihtiyacı doğmakta hem de ilişki yapıları karmaşıklaşmaktadır. Bu tür durumlarda örgüt içinde faaliyet gösteren çeşitli birimlerde veya meslek gruplarında örgüt genelinde yaygın olan kültürden farklı bir kültürel yapının oluşmaya başladığı görülmektedir. Bu yapı alt kültür olarak adlandırılmaktadır.

Örgüt bünyesinde var olan alt kültürler arasında örgütün genel kültürü ile çelişen kültürler karşıt kültür olarak tanımlanmaktadır. Karşıt kültür örgütsel yaşamda oldukça önemli bir işlev üstlenmekte ve örgütün genel değerlerine eleştirel bir bakış getirmektedir. Bu eleştirel duruş örgütü değişime zorlamaktadır.

Örgütlerin kullandığı akılda kalan ve çarpıcı mesajları düşünüp, bunları sadece reklam amaçlı mesajlar olarak değerlendirmek, bu mesajların gerçek değerlerini tam olarak anlaşılmadığı şeklinde yorumlanabilir. Birçok slogan örgüt kültürüne ilişkin önemli mesajlar içermektedir. Bu mesajlar hem dış paydaşları hem de iç paydaşları etkilemektedir. Bir Fransız markası olan Citroén kendisini teknoloji kullanımındaki yaratıcılığa ve Fransız orijinine vurgu yapmaktadır. Bunun yanında Volkswagen ve Opel gibi Alman markalarında yoğun bir şekilde “Alman Otomobili” vurgusunun hâkim olduğu görülmektedir. Otomobil sektörüne diğer rakiplerine göre daha geç giren Güney Koreli Hyundai ise markasını “Yeni Düşünüş, Yeni Olasılıklar” şeklinde sloganlaştırmakta diğerlerinden farklı ve yenilikçi bir marka olduğu üzerinde durmaktadır.

Örgütsel faaliyetler sürdürüldükçe örgüt bünyesine katılan bireylerin yapısı ile örgüt içinde var olan bireylerin yapısıyla önemli farklılıklar göstermeye başlayacaktır. Bu farklılıklar örgüt kültürünü değişim yönünde etkileyecektir. Örgüt üyeleri farklı alt yapılarla örgüte katılmakta ve örgüt içinde farklı davranış kalıpları geliştirmektedirler. Bu durumda zaman içinde örgüt içinde giyim, zamanlama, saygı veya yemek yeme alışkanlıkları konusunda farklı davranışlar ortaya çıkabilecektir. Bireyler arasında farklı görüşler ortaya çıktığında kültürel normların zorlanması söz konusu olacaktır. Bu olursa örgüt kültürünün değişimi de kaçınılmaz olarak ortaya çıkacaktır. Önemle üzerinde durmak gerekir ki, bu tür etkiler aracığıyla değişim oldukça yavaş bir şekilde gerçekleşmektedir. Bireyler bu değişimden etkilenmekte fakat değişim çok yavaş olduğu için değiştiklerini fark edememektedirler. Bu tür değişimlerin örgütün temel değerlerini değiştirmesi oldukça zordur. Eğer temel değerlerde bir değişim gerekiyorsa o zaman, üst yönetimin devreye girmesi gerekmektedir

Kimlik mikro, mezo ve makro düzeylerde analize imkân veren bir kavramdır. Bir başka deyişle kimlik kavramı aracılığıyla birey, grup, örgüt veya sektör düzeyinde analizler gerçekleştirilebilir.

Birçok kaynağa göre örgütsel kimlik kavramının ortaya çıkışı Albert ve Whetten (1985)’in “Organizational Identity” isimli çalışmalarına dayandırılmaktadır. Kavramın kapsamlı olarak ilk ele alındığı makale olması itibarıyla Stuart Albert ve David A. Whetten (1985)’in “Research in Organizational Behavior” dergisinde yayınlanan çalışmaları konunun teorik alt yapısının gelişmesi açısından oldukça önemlidir.

Kurumsal imaj dış paydaşların gözünde örgütün nasıl algılandığını ifade eden bir kavramdır. Örgütün kendisini ifade etmek adına giriştiği iletişim çabalarının sonucu oluşan imaj örgütün kurumsal imajıdır. Bu bağlamda kurumsal imajın örgütsel gerçeklerden farklı olması doğal karşılanmalıdır. Çünkü kurumsal imaj, etkili halkla ilişkiler ve reklam çabalarının bir sonucu olarak ortaya çıkmaktadır. Kurumsal imajın etkili bir şekilde yönetilmesi örgüte ilişkin kültür ve kimliğin doğru bir şekilde anlaşılmasıyla sağlanacağı göz ardı edilmemelidir.

Örgütün iç ve dış paydaşlarının örgütün gelecekte varmak istediği hedefe ilişkin sahip oldukları algıya arzulanan gelecek imajı adı verilir.

Kültür konusunu örgütsel bağlamda ele alan ilk çalışmalardan birisi Rothlisberger ve Dickson’ın Hawthorne Üretim Tesisleri’nde verimlilik ile ortamdaki fiziksel değişkenler arasındaki ilişkiyi araştırdıkları çalışmalar dizisidir. Söz konusu araştırmalar neticesinde, fiziksel faktörlerin değil de sosyal faktörlerin verimlilik üzerindeki etkisinin ortaya çıkması örgütsel bağlamda insanın sosyal bir varlık olarak algılanmasını sağlayan önemli bir gelişmedir. Hawthorne çalışmaları, örgütlerde grup kültürünün varlığına işaret etmesi açısından oldukça önemlidir.

Örgüt kültürü belli bir örgüt bünyesinde çalışanların tavır ve davranışlarını şekillendiren kurallar, normlar ve değerleri kapsayan paylaşılmış sosyal bilgi  birikimidir. Bu tanımda dikkat çeken noktalardan biri, kültürün örgüt bünyesindeki belli ve arzu edilen tavır ve davranışların oluşumuna ön ayak olması ve bu şekilde örgüt üyeleri üzerinde bir denetim mekanizması işlevi görmesidir. Soru kökünde verilen örnek olayda da kültürün davranışlar üzerinde denetim mekanizması olarak işlev göstermesine vurgu yapılmaktadır. Doğru yanıt A'dır.

Örgüt kültürü tanımlarının ortak noktası paylaşılan anlam, değer ve normlardır. Örgüt kültürü tanımları incelendiğinde, dikkat çeken özelliklerden biri örgüt kültürünün  atalet eğilimidir. Buna göre kültür değişmeme eğilimindedir. Bir başka ifadeyle kültür değiştirilmesi zor bir olgudur. Bireyler fikirlerini, değerlerini ve geleneklerini kolay kolay değiştirmezler. Soru kökünde verilen örnek olayda da kültürün bu özelliği vurgulanmaktadır.

Smircich (1983) örgüt kültürü alanında yapılan araştırmaları iki grupta ele almaktadır. Bir grup araştırmada kültür bir değişken gibi değerlendirilmekte, diğer bir grup araştırmada ise kültür bir çeşit kök-metafor olarak yorumlanmaktadır. Kültürü bir değişken olarak ele alan araştırma geleneğinde örgüt kültürü örgütün sahip olduğu bir varlık olarak düşünülmektedir. Kök-metafor yaklaşımında ise örgüt zaten kültürün kendisidir. doğru yanıt C'dir.

Baskın kültür, örgütü ve tüm alt kültürleri kapsayan bir yapı olarak tanımlanmaktadır. Baskın kültür örgütün temel değerlerini ve örgüt içindeki yaygın algıları içermektedir. Birçok alt kültür üyesi genellikle örgüte ilişkin temel değerleri de paylaşmaktadır. Bu nedenle alt kültür tamamen örgütten kopuk bir olgu olarak değerlendirilmemeli, bunun yerine baskın kültür içinde var olan daha küçük çaplı örgüt kültürleri olarak düşünülmelidir. Bu bağlamda soru kökünde yer alan müşteri odaklılık baskın kültürün bir ögesi olarak nitelendirilir.

Örgüt kültürünün güçlü olduğu örgütlerde yapılacak işler ve nasıl yapılacağına ilişkin yaygın bir mutabakat söz konusudur. Güçlü örgüt kültürü; örgütü diğer örgütlerden farklı kılar, örgüt genelinde istikrar sağlar, çevresel uyumu zorlaştırır ve örgüt üyelerinin davranışlarında bir atalet yaratabilir. Araştırmalar örgütlerin kültürün gücü bağlamında oldukça ilginç bir şekilde farklılaştığını ortaya koymaktadır. Örneğin yeni ve daha az çalışanı olan örgütlerin kültürleri daha güçlüdür. Buna göre güçlü kültürler hakkında I, II ve III numaralı öncüllerde verilen bilgiler doğrudur. Doğru yanıt A'Dır.

Kültür genellikle kullanılan dil, hikâyeler, mitler, ritüeller, seremoniler, semboller gibi çeşitli fiziksel yollarla ifade edilir. Semboller örgüt genelinde her yerde bulunabilir. Örgütün kurumsal logosundan web sitesinde yer alan fotoğraflara kadar her imge bir sembol olarak değerlendirilebilir. Fiziksel yapıların, iç ve dış mimarinin de örgüt kültürü konusunda taşıdıkları mesaj oldukça önemlidir. Açık ofis uygulaması var mı, üst yönetim farklı bir binada mı yoksa tüm çalışanlarla aynı binada mı faaliyet gösteriyor, iş yeri ortamı kişiselleştirilebiliyor mu, yoksa kişiselleştirmeye izin verilmiyor mu gibi sorulara verilen cevaplar örgüt kültürünün anlaşılmasını kolaylaştırabilir. Buna göre örnek olayda Emre'nin yaptığı gözlemler semboller kapsamında değerlendirilir. Doğru yanıt C'dir.

Albert ve Whetten (1985)’e göre örgüte ilişkin herhangi bir özelliğin örgütsel kimlik özelliği olarak ele alınabilmesi için aşağıda yer alan üç temel ölçütü sağlaması gerekmektedir. Buna göre:
• Örgüt üyelerince örgütün temelini (ing. central) oluşturduğuna inanılan,
• Örgütü diğer örgütlerden ayırt eden (ing. distinctive),
• Örgütün geçmişiyle geleceği arasında bağ kuran, bir başka deyişle süregelen (ing. enduring) özellikler, örgütsel kimlik özellikleri olarak değerlendirilebilir. 

Buna göre II, II ve V numaralı öncüller bu ölçütleri içermektedir.

Hacth ve Schultz (2005:25)’e göre örgütsel kimliğe ilişkin algılar, kültüre ilişkin algılara göre daha üst bir bilinç düzeyinde oluşmaktadır. Hatch ve Schultz (2000:24)’un örgüt kültürü ve örgütsel kimlik kavramlarının birbirlerinden farklı yönlerinin ortaya konması konusunda yaptıkları üç boyutlu ayırım örgüt kuramcıları tarafından oldukça önemli bulunmaktadır. Bu ayrıma göre örgüt kültürü örgütsel kimliğe göre daha bağlamsal, zimni ve kendiliğinden ortaya çıkan bir yapıyı ifade ederken; örgütsel kimlik daha içeriksel, açık ve kasten ortaya çıkarılan bir yapıdır. Doğru yanıt A'dır.

Örgüt üyelerinin dışarıdan nasıl algılandıklarına ilişkin sahip oldukları algı, çıkarsanan dışsal imajı tanımlamaktadır. Doğru yanıt B'dir.