YÖNETİM BİLİMİ II

Son 30 yılda dünya çapında etkili olan, farklı nedenlerden kaynaklanan çeşitli krizler meydana gelmiştir. Bu krizler nedenlerine ve aldıkları isme göre aşağıdaki başlıklar altında özetlenebilir (Smith and Smith, 2016: 932; Akdeniz, 2013: 74-87):
• Sosyo-teknik kazalar (Three Mile Island, Bhopal, Chernobyl, Challenger, Columbia);
• Çevre sorunları ve doğal afetler (Katrina ve Sandy Kasırgaları, Deepwater Horizon,
Exxon Valdez ve Meksika Körfezi petrol sızıntıları, Endonezya ve Japonya tsunamileri);
• Tıbbi ve sağlık ile ilgili sorunlar (delidana hastalığı, sars virüsü, H1N1 (domuz gribi) salgını, el-ayak-ağız hastalığı, sahte doktorlar ve tıbbi ihmaller gibi skandallar);
• Kritik milli altyapıda aksaklıklar;
• Uluslararası örgütlü suçlar (terörist saldırılar, örneğin 11 Eylül, küçük ve büyük
çaplı dolandırıcılık, profesyonel ve kurumsal bağlamda yapılan ihmal ve sahtekarlıklar, örneğin World Com ve Enron muhasebe skandalları, Petrobrass yolsuzluk
skandalı);
• Finansal hizmet veren örgütler ve siyasi örgütlerde yaşanan liderlik krizleridir.

Yukarıda atıfta bulunulan yazarların ayrımları dikkate alınarak kriz süreci üç aşamaya ayrılabilir:
1. Krizin gelişme aşaması
2. Kriz dönemi aşaması
3. Çözülme veya çözüm aşaması.

Krizlerin en tehlikeli ortak özelliği, patlak verdikleri andan itibaren sorunun çözümü için çok az bir süre kalmış olmasıdır. Bu sınırlı süre içinde pek çok işin başarılması gerekir, bu da ancak planlı bir çaba ile mümkün olabilir.

Kaynağına göre krizler, örgütler ve işletmeler için iç faktörlerden kaynaklanan krizler ve dış faktörlerden kaynaklan krizler olarak ikiye ayrılabilir

Reaktif Model: Kriz öncesi aşaması, kriz vakasının gerçekleştiği kriz aşaması, krize
karşılık verilmesi ve kriz planlaması faaliyetlerini içeren savunma aşaması, son olarak
kayıpların belirlendiği, gözden geçirme ile beraber personel değişikliklerini ve yeniden
yapılanma sürecini içeren kriz sonrası aşaması.

Başarıya odaklanarak krizden elde edilebilecek tüm faydalara ulaşmak. Zira kriz
yönetimi sadece savunma değil aynı zamanda hücum da demektir.

Yukarıda sıralanan tanımlamalar da dikkate alınarak kriz olgusunun özellikleri şu şekilde sıralanabilir:
• Krizlerin en tehlikeli ortak özelliği, patlak verdikleri andan itibaren sorunun çözümü için çok az bir süre kalmış olmasıdır. Bu sınırlı süre içinde pek çok işin başarılması gerekir, bu da ancak planlı bir çaba ile mümkün olabilir. Oysa genellikle krizi çözme pozisyonunda bulunan yöneticiler böyle durumlarda büyük bir gerilim yaşarlar.
• Kriz durumları genellikle tahmin edilemeyen, öngörülemeyen durumlardır ve bu
özelliklerinden dolayı meydana geldikleri örgütün/toplumun amaçlarını ve varlığını tehdit eder.
• Herhangi bir krizin çözümüne yönelik geliştirilen stratejiler, ileride meydana gelebilecek başka bir kriz durumunda geçerliliğini yitirebilir.
• Kriz, gerek örgütsel gerekse toplumsal hayat için bir tehdit kaynağı olmakla beraber, bu ortamı başarıyla aşabilen örgüt ve toplumlar hem deneyim kazanmakta, hem de daha güçlü ve sağlıklı yapıya kavuşmaktadır.

Uluslararası örgütlü suçlar (terörist saldırılar, örneğin 11 Eylül, küçük ve büyük
çaplı dolandırıcılık, profesyonel ve kurumsal bağlamda yapılan ihmal ve sahtekarlıklar, örneğin World Com ve Enron muhasebe skandalları, Petrobrass yolsuzluk skandalı);

Sosyo-teknik kazalar (Three Mile Island, Bhopal, Chernobyl, Challenger, Columbia);

Uluslararası örgütlü suçlar (terörist saldırılar, örneğin 11 Eylül, küçük ve büyük çaplı dolandırıcılık, profesyonel ve kurumsal bağlamda yapılan ihmal ve sahtekarlıklar, örneğin World Com ve Enron muhasebe skandalları, Petrobrass yolsuzluk skandalı) Doğru cevap A'dır.

Krizin gelişme dönemi aşamasında, örgütün/toplumun amaç ve varlığını tehdit eden durumlar ile ilgili sinyaller ortaya çıkmıştır. Doğru cevap B'dir.

Kriz yönetimi beş aşamalı bir süreçtir:
1. Kriz sinyallerinin alınması
2. Hazırlık ve korunma
3. Krizi denetim altına alma
4. Normal duruma geçiş
5. Öğrenme ve değerlendirme.

Doğru cevap C'dir.

Kriz iletişim planının ve uygulamasının temel prensipleri şöyle sıralanabilir (Akdeniz,
2013: 52-53):
• Öncelikle bir kriz sözcüsü ve yardımcısı belirlenir. Böylelikle medya ile iletişimde
tek seslilik sağlanmış olur. 
• Yeterli donanıma sahip bir kriz iletişim merkezi kurulmalıdır. 
• Kriz iletişim merkezinde tüm gün görev yapacak personel belirlenip eğitilmeli ve merkez sürekli olarak kurum içi bilgi işlem ağı tarafından bilgilendirilmelidir. 
• Kriz iletişim planı dâhilinde mutlaka medyayı yakından takip etmek için bir strateji belirlenmeli ve kriz boyunca bu takip sürdürülmelidir.
• Baskı gruplarını, özellikle medyayı, bilgilendirme işini ertelemeden mümkün olduğunca çabuk gerçekleştirmeye çalışmak gerekir. Medya, açıklamaların gecikmesini kurumun suçlu oluşu, olayı örtbas etmeye çalıştığı, sorumsuzca davrandığı ya da krize karşı yetersiz kaldığı şeklinde yorumlayacaktır. Bilgi paylaşımı yerine medyayı engellemeye çalışmak, onları kurumun yanına almak yerine karşısına almakla sonuçlanır.
• Krizin ortaya çıkışını takip eden ilk saatlerde basın toplantısı, ilk gün içerisinde ise basın konferansı düzenlenmelidir. 
• Özellikle ilk 24 saat içinde medya net bir kaynaktan, düzenli ve karmaşık olmayan bilgi akışına ihtiyaç duyar. Ayrıca mümkün olduğunca görsel materyal de isteyecektir.

Doğru cevap D'dir.

Krizde karar alma sürecini altı temel adımda özetlemek mümkündür:
1. Mevcut sorunun fark edilmesi ve kriz olayının tanımlanması,
2. Yeterli miktarda bilginin toplanması ve yönetimin amaçlarının belirlenmesi,
3. Alternatif çözümler üretilmesi ve bunların olası sonuçlarının tahmin edilmesi,
4. Alternatifler arasından en uygun olanın seçilmesi,
5. Seçilen çözümün uygulanması,
6. Uygulanan çözümün sonuçlarının değerlendirilmesi, gerekirse derhal müdahale edilmesi ve ilgililerle iletişim kurularak açıklanması. 

Doğru cevap E'dir.

Örnek vakaların analizleri ile iyi kriz liderliğinin nasıl olması gerektiğini ortaya koyduğu çalışmasında George (2009), kriz yöneticisinin başarılı olması için yedi temel tavsiyede bulunmaktadır (George, 2009: 11-12). Bu tavsiyerlerden ilki şudur:

Doğru cevap A'dır.

Örnek vakaların analizleri ile iyi kriz liderliğinin nasıl olması gerektiğini ortaya koyduğu
çalışmasında George (2009), kriz yöneticisinin başarılı olması için yedi temel tavsiyede
bulunmaktadır (George, 2009: 11-12):

Doğru cevap B'dir.

Kriz öncesi aşamada kriz yönetimi için etkili bir model geliştiren Elsubbaugh ve arkadaşlarının (2004) “Krize Hazırlık Modeli” üç temel aşamadan meydana gelmektedir. İlk aşama “Genel Hazırlık Aşaması”dır. Bu aşama, stratejik kriz planlaması yani kriz yönetim planı ve kriz yönetim ekibinin hazırlanması, ekibin eğitilmesi gibi faaliyetler ile sağlıklı bir kriz yönetimi kültürünün oluşturulmasından meydana gelir. İkinci aşamada erken uyarı sinyallerinin tespit edilmesi söz konusudur. Üçüncü aşama ise “Özel Hazırlık Aşaması” veya “Yönetim Aşaması” olarak adlandırılır ve üç temel faaliyetle şekillenir. Bu faaliyetler: hızlı kararlar ile müdahale, kaynak seferberliği ve etkin bilgi akışıdır. Bu son üç faaliyet sırayla gerçekleştirilmekten ziyade birbirleri ile etkileşim halinde sürdürülür ve en önemli ve diğerleri ile beslenmesi gereken faaliyet ise hızlı kararlar ile müdahaledir. Doğru cevap C'dir.

Kriz iletişim planının ve uygulamasının temel prensipleri şöyle sıralanabilir (Akdeniz, 2013: 52-53):

 "Hızlı kararlar ile müdahalede bulunulmalıdır" ifade kriz öncesi dönemde yapılması gerekenleri anlatmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Çevre sorunları ve doğal afetler (Katrina ve Sandy Kasırgaları, Deepwater Horizon, Exxon Valdez ve Meksika Körfezi petrol sızıntıları, Endonezya ve Japonya tsunamileri). Doğru cevap E'dir.