YÖNETİM BİLİMİ II - Deneme Sınavı - 8

Yöneylem araştırmasının özünü ise üç temel yaklaşım oluşturmaktadır. Yöneylem araştırmasının üç temel özelliği;

Doğru cevap B'dir.

Sistemin Gözlenmesi: Yöneylem araştırmacısının sorunu etkileyen parametrelerin değerini belirleyebilmek amacıyla veri topladığı aşamadır. Bazı durumlarda parametre değerlerine doğrudan ulaşılamaz, bu durumda parametre değerlerinin öngörüsünü yapabilmek için veri toplanır. Bu adımda elde edilen değerler sorunun çözümüne ilişkin sorunu temsil edecek matematik- sel modelin kurulmasında ve modelin değerlendirilmesinde kullanılır. Doğru cevap A'dır.

Fiziki modeller; gerçek durumun belirli bir ölçeğe göre küçültülmüş durumudur. Bina, uçak ve gemi maketleri fiziksel modellere örnek oluşturur. Doğru cevap D'dir.

Karar analiz modelleri: Amaca uygun olarak en iyi seçeneğin belirlenmesinde doğal durum ve olasılıkları, çıktılar ve seçeneklerin kullanıldığı modellerdir. Doğru cevap C'dir.

Envanter modelleri: Satın alma, sipariş ve elde bulundurma maliyetlerini izleme amacıyla tasarlanmış modellerdir. Doğru cevap E'dir.

1930’lu yıllarda yeni bir alan olarak Yöneylem Araştırması, İkinci Dünya Savaşı sırasında askerî problemlerin çözümünde bilimsel yöntemin başarılı uygulamaları ile ortaya çık­mış; son yıllarda da çok hızlı büyüme göstermiştir.

İlk yöneylem araştır­ması birimi Genel Kurmay Başkanlığında 1960’lı yıllarda kurulmuştur. Savunma alanı dışında ilk yöneylem araştırma takımı ise 1965’te Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumunda (TÜBİTAK) kurulmuştur. Yükseköğretimde yöneylem araştırması konula­rına, ilk kez İstanbul Teknik Üniversitesinde yer verilmiştir.

Yöneyle araştırması, özel ve kamu olmak üzere tüm üretim veya hizmet işletme­lerinin karşılaştığı problemlere, bilimsel yaklaşım içinde takım çalışmasıyla en iyi çözümü araştıran bir bilim dalıdır.

Yöneylem araştırmasında sorunlara çözüm aranırken o sorunun ait olduğu örgütün bütün unsurları, çevresi ve di­ğer unsurlarla olan etkileşimi göz önünde tutulur. Başka bir deyişle ele alınan olay, sorun bağlantılı olduğu sistemin tamamı içinde düşünülür. Sorunlar geniş bir bakış açısı ile ele alınır. Bunun nedeni ise örgütün herhangi bir bileşeninde meydana gelecek değişikliğin diğer bileşenleri de etkilemesidir. Yöneylem araştırmasının sorunu bütünleşik yaklaşımla, başka bir deyişle geniş bir bakış açısı ile ele almasıyla örgütün bileşenleri arasındaki amaç­ların çatışmalarının önüne geçerek örgütün tümü için en iyi aranır. Bütünleşik yaklaşım problem çözümünde birimlerin bireysel amaçlardan çok takım çalışması ile örgütün ortak amaca yönelmesini sağlar.

Karmaşık problemlerin çözümünde yöneylem araştırması kullanıldığı zaman aşağıda sıralanan yedi aşama takip edilir;

Problemin tanımlanması

Sistemin gözlenmesi

Sorunun matematiksel modelinin kurulması

Modelin doğrulanması

Modelin çözümü ve uygun bir seçeneğin seçilmesi

Sonuçların karar vericiye sunumu

Önerinin uygulanması ve izlenmesi

Yöneylem araştırması çalışmalarında sistemin performansına etki eden, başka bir deyiş­le sistemin istenen duruma getirilmesi amacıyla değerleri yöneticiler (karar verici) tara­fından belirlenen değişkenler karar değişkenleri olarak isimlendirilir.

Benzetim modelleri: Bir sistemi taklit etmek, bu şekilde sistemle ilgili bir dizi istatis­tiksel sonucu üretmek amacıyla tasarlanırlar. Benzetim modelleriyle aynı zamanda farklı senaryolar test edilerek “...olursa ne olur” (what if) sorularına cevap aranır.

Markov karar modelleri: Tekrarlı denemelerle sistemlerin zaman içerisinde nasıl geli­şeceğine yönelik çalışmalarda kullanılmaktadır.

Avantajlar;

• Probleme en iyi veya iyi çözüm elde edilmesine olanak sağlar.

Sınırlılıklar;

• Değişen çevre koşullarında (özellikle toplumsal sistemlerin dinamik olma özellik­leri göz önünde bulundurulduğunda) tatmin edici olmayan veya şüphe uyandıran sonuçlar verebilir.

1930’lar; Jon von Neuman ve Oscar Morgenstern, oyun teorisi alanına değerli katkılar yapmıştır.

Yöneylem araştırmasının bugüne kadar bu alanda çalışan pek çok araştırmacı tarafından farklı tanımlarının yapıldığı görülür. Bu tanımlardan bazılarına aşağıda yer verilmiştir (Öztürk, 2011: 6):
• Yöneylem araştırması karar vermeye bilimsel bir yaklaşımdır.
• Gerçek hayat sistemleri için sayısal araçların kullanımıdır.
• Bilimsel karar vermedir.
• Yöneylem araştırması yönetim bilimidir.
• Yöneylem araştırması bir karar analizidir.
• Yöneylem araştırması bir tasarım analizidir.
• Yöneylem araştırması rakama dökülmüş bir sağduyudur.
• Yöneylem araştırması faaliyetlerin sistemli bir şekilde araştırılmasıdır.
• Yöneylem araştırması problem çözme bilimidir.
• Yöneyle araştırması, özel ve kamu olmak üzere tüm üretim veya hizmet işletmelerinin karşılaştığı problemlere, bilimsel yaklaşım içinde takım çalışmasıyla en iyi çözümü araştıran bir bilim dalıdır.
• Örgütlerin tasarım, kuruluş ve işletiminde karşılaşılan sorunların bilimsel olarak
araştırılarak belirlenmesi, tanımlanması, modellenmesi ve çözümlenmesinde kullanılan uygulamalı bir bilim dalıdır

Bu ifadelerden oluşan yöneylem araştırmasının özünü ise üç temel yaklaşım oluşturmaktadır.
Yöneylem araştırmasının üç temel özelliği;
• Bütünleşik Yaklaşım
• Disiplinlerarası Yaklaşım
• Bilimsel Yöntemdir.

Karmaşık problemlerin çözümünde yöneylem araştırması kullanıldığı zaman aşağıda sıralanan yedi aşama takip edilir (Winston, 1994: 1-5);
• Problemin tanımlanması
• Sistemin gözlenmesi
• Sorunun matematiksel modelinin kurulması
• Modelin doğrulanması
• Modelin çözümü ve uygun bir seçeneğin seçilmesi
• Sonuçların karar vericiye sunumu
• Önerinin uygulanması ve izlenmesi

Yöneylem araştırması ile çözüm aranan genel yönetim sorunlarına aşağıda çeşitli örnekler verilmiştir.
• Kritik performans hedeflerine ulaşmak için gerekli kaynak sayısı ve miktarı nedir?
• Hangi seçenekler en az maliyet ve çok kârı üretir?
• Sabit (Genel) giderleri en aza indirgeyecek en iyi kaynak programı nedir?
• Hedefe ulaşabilmek için mevcut kapasite ve gerekli kapasite nedir?
• Yeni bir ürünü üretmenin beklenen riskleri nelerdir?