YÖNETİM BİLİMİ II - Deneme Sınavı - 12

Önleme (koruma) maliyeti: Düşük kaliteli üretimin ortaya çıkmasını engellemek için önceden yapılan tüm faaliyet, yatırım ve harcamaları içeren maliyettir. Kalite planlaması, kalite standardı yatırımları için yapılan sermaye harcamaları, ürün ve süreç tasarımı, müşteri beklentileri hakkında bilgi toplama, çalışanların eğitimi, kaliteyle ilgili kayıt tutma, veri depolama bu maliyetler içerisine dahildir. Kalite denetimleri ölçme ve değerlendirme maliyetlerine dahildir. Doğru cevap B'dir.

1947’de pek çok Japon istatistikçiyle iyi arkadaş olan Deming; 1950’de zirvedeki Japon şirketlerinin yöneticilerine ve teknik ekibine istatistiki süreç kontrol seminerleri vermek üzere Japon Bilim Adamları ve Mühendisler Birliği (JUSE) tarafından Japonya’ya davet edilmiştir. Bundan sonra neredeyse her yaz Japonya’ya giden Deming, kalitenin neredeyse ‘kutsallaşacak’ fikriyatını anlatmıştır ve ‘Japonlara kaliteyi öğreten adam’ olarak tarihe geçmiştir. Toplam Kalite Yönetimi felsefesinin ve tekniğinin gelişmesinde birinci derecede rol oynayan Deming hem kavramsal hem de pratik katkılarıyla literatürde önemli bir yer işgal etmektedir. 1986 yılında yazdığı ve örgütlerde değişim fikrini işlediği Krizden Çıkış isimli kitabında ünlü 14 ilkeyi ortaya koymuştur. Doğru cevap C'dir.

Philip B. Crosby, “bir işi ilk seferinde doğru yap” anlayışı- nı geliştirmiştir. Herhangi bir hata düzeyinin kabul edilemeyeceğini “sıfır hatalı üretim” olması gerektiği fikrini geliştirmiştir. 1979 yılında Quality is Free (Kalite Bedavadır) adlı bir kitap yayımlamıştır. Doğru cevap A'dır.

Müşteri memnuniyetini temin etmek için müşterinin mal ve hizmet kalitesinden memnun olmasını sağlayacak çalışmalara kalite güvencesi denmektedir. Mal ve hizmetlerin kalite standartlarına uygun üretilerek müşteri beklentilerini ve yeterli güveni sağlaması için yapılması gereken sistematik çalışmalar bütününe kalite güvence sistemi denir. Doğru cevap C'dir.

Sebep-Sonuç Diyagramları: Balık kılçığı olarak da bilinen bu diyagramlar kaliteyi olumsuz etkileyen durumların ana ve tali sebeplerini tanımlamak amacıyla kullanılır. Diyagramın en sağ ucu, yani ‘balığın başı’, kalite sorununu temsil eder. Sorun; müşteri şikayeti, hatalı üretim, gecikmeli dağıtım olabilir. ‘Balığın omurgası’ balığın başını, yani sorunu, çeşitli ana ve tali sebeplere bağlar. ‘Kılçıklar’ ise sorunun sebepleridir. Sebepler, insan kaynağı eğitimsizliği, girdi kalitesi düşüklüğü, teçhizat kalibrasyon sorunları, eski teknoloji, yavaş karar verme vb. olabilir. Bir bütün olarak ve sistematik bir şekilde ana sorunları ve ana sorunları etkileyen tali sorunları görmeyi ve onlar üzerine eğilmeyi kolaylaştıran bir yöntemdir. En yaygın olarak kalite kontrol ekipleri tarafından kullanılır. Doğru cevap A'dır.

ISO 14000 serisi standartlar, ISO tarafından 1996 yılında çıkartılmıştır ve bir örgütün çevre sorumluluklarını yerine getirip getirmediğini değerlendirmekte kullanılan standartlardır. Doğru cevap E'dir.

Kalite uygulamalarına bakıldığında çok başarılı sonuçların alındığı örneklerin varlığının yanında oldukça başarısız olarak nitelenen pek çok uygulamaya da rastlanmaktadır. Başarısızlık sebepleri şunlardır:

Doğru cevap B'dir.

Matematiğin ve bilimsel yöntemin askerî operasyonlara (işlemlere) birlikte uygulanması yöneylem araştırması olarak isimlendirilmiştir. Yöneylem araştırması terim olarak her ne kadar İkinci Dünya Savaşı sırasında 1930’larda kullanılsa da köklerinin çok daha öncesine dayandığını söylemek mümkündür. Yöneylem araştırmasının izlerine organizasyonların yönetiminde bilimsel yaklaşımın kullanılmasının başlamasıyla rastlıyoruz.

1890’lar; Frederick W. Taylor, üretimde işlemleri geliştirmede bilimsel yaklaşımları uygulayarak “Bilimsel Yönetimi” geliştirmiştir. Taylor sonraki yıllarda “Bilimsel Yönetimin İlkeleri” adlı eseri yayımlamıştır. •1900’ler; Henry Gantt, makine iş tamamlama sürelerini minimum kılmak amacıyla bir kontrol şeması geliştirmiştir. Andrey A. Markov, sistemlerin zaman içerisinde nasıl değiştiğini çalışmıştır (Markov Süreçleri). Yine aynı dönemde genel atama yaklaşımı geliştirilmiştir. •1910’lar; F.W. Harris, optimum sipariş miktarını belirlemek amacıyla yaklaşımlar geliştirmiştir (Envanter Teorisi). A. K. Erlang, 1917 yılında çalıştığı telefon firmasında ortaya çıkan yığılma probleminin çözümüne yönelik elde ettiği araştırma sonuçlarını yayımlamıştır (Kuyruk Teorisi). Erlang, telefon görüşmeleri arasında geçen bekleme süresi ortalamasını belirlemek için bir formül geliştirmiştir. •1920’ler; William Shewhart, kontrol grafiklerini ortaya koymuş. H. Dodge ve H. Roming kabul örneklemesi yöntemini (üretimde malların kabul edilmesi için küçük örneklerin alınıp incelenmesi) geliştirmiştir. •1930’lar; Jon von Neuman ve Oscar      Morgenstern, oyun teorisi alanına değerli katkılar yapmıştır. •1940’lar; İkinci Dünya Savaşı sırasında askerî problemlerin çözümünde matematiksel modellerin kullanılması söz konusu olmuştur. George B. Dantzig ve Kantorovich, doğrusal programlama (doğrusal amaç ve kısıtlayıcılara sahip problemler) için genel çözümler üretmiştir. Doğrusal programlama yöneylem araştırmasının en yaygın kullanıldığı alan olma özelliğine taşır. Dantzig, doğrusal programlama problemlerinin çözümü için simpleks yöntemini geliştirmiştir.

1890’lar; Frederick W. Taylor, üretimde işlemleri geliştirmede bilimsel yaklaşımları uygulayarak “Bilimsel Yönetimi” geliştirmiştir. Taylor sonraki yıllarda “Bilimsel Yönetimin İlkeleri” adlı eseri yayımlamıştır. •1900’ler; Henry Gantt, makine iş tamamlama sürelerini minimum kılmak amacıyla bir kontrol şeması geliştirmiştir. Andrey A. Markov, sistemlerin zaman içerisinde nasıl değiştiğini çalışmıştır (Markov Süreçleri). Yine aynı dönemde genel atama yaklaşımı geliştirilmiştir. •1910’lar; F.W. Harris, optimum sipariş miktarını belirlemek amacıyla yaklaşımlar geliştirmiştir (Envanter Teorisi). A. K. Erlang, 1917 yılında çalıştığı telefon firmasında ortaya çıkan yığılma probleminin çözümüne yönelik elde ettiği araştırma sonuçlarını yayımlamıştır (Kuyruk Teorisi). Erlang, telefon görüşmeleri arasında geçen bekleme süresi ortalamasını belirlemek için bir formül geliştirmiştir. •1920’ler; William Shewhart, kontrol grafiklerini ortaya koymuş. H. Dodge ve H. Roming kabul örneklemesi yöntemini (üretimde malların kabul edilmesi için küçük örneklerin alınıp incelenmesi) geliştirmiştir. •1930’lar; Jon von Neuman ve Oscar            Morgenstern, oyun teorisi alanına değerli katkılar yapmıştır. •1940’lar; İkinci Dünya Savaşı sırasında askerî problemlerin çözümünde matematiksel modellerin kullanılması söz konusu olmuştur. George B. Dantzig ve Kantorovich, doğrusal programlama (doğrusal amaç ve kısıtlayıcılara sahip problemler) için genel çözümler üretmiştir. Doğrusal programlama yöneylem araştırmasının en yaygın kullanıldığı alan olma özelliğine taşır. Dantzig, doğrusal programlama problemlerinin çözümü için simpleks yöntemini geliştirmiştir.

1940’lar; İkinci Dünya Savaşı sırasında askerî problemlerin çözümünde matematiksel modellerin kullanılması söz konusu olmuştur. George B. Dantzig ve Kantorovich, doğrusal programlama (doğrusal amaç ve kısıtlayıcılara sahip problemler) için genel çözümler üretmiştir. Doğrusal programlama yöneylem araştırmasının en yaygın kullanıldığı alan olma özelliğine taşır. Dantzig, doğrusal programlama problemlerinin çözümü için simpleks yöntemini geliştirmiştir.

Ülkemizde yöneylem araştırmasına ilişkin çalışmalar incelendiğinde yöneylem araştırmasıyla ilgili çalışmalarının savunma alanında başladığı görülür. İlk yöneylem araştırması birimi Genel Kurmay Başkanlığında 1960’lı yıllarda kurulmuştur. Savunma alanı dışında ilk yöneylem araştırma takımı ise 1965’te Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumunda (TÜBİTAK) kurulmuştur. Yükseköğretimde yöneylem araştırması konularına, ilk kez İstanbul Teknik Üniversitesinde yer verilmiştir (Kara,1979: 24). Sonraki yıllarda ise yöneylem araştırması pek çok yükseköğretim kurumunda temel ders olarak verilmeye başlanmıştır. Bu gelişmeleri ülkemizde konuya ilişkin yayınların yapılması, 1975 yılında Yöneylem Araştırması Derneği kuruluşu izlemiştir.

Yükseköğretimde yöneylem araştırması konularına, ilk kez İstanbul Teknik Üniversitesinde yer verilmiştir (Kara,1979: 24). Sonraki yıllarda ise yöneylem araştırması pek çok yükseköğretim kurumunda temel ders olarak verilmeye başlanmıştır. Bu gelişmeleri ülkemizde konuya ilişkin yayınların yapılması, 1975 yılında Yöneylem Araştırması Derneği kuruluşu izlemiştir.

Yöneylem araştırmasının bugüne kadar bu alanda çalışan pek çok araştırmacı tarafından farklı tanımlarının yapıldığı görülür. Bu tanımlardan bazılarına aşağıda yer verilmiştir (Öztürk, 2011: 6): •Yöneylem araştırması karar vermeye bilimsel bir yaklaşımdır. •Gerçek hayat sistemleri için sayısal araçların kullanımıdır. •Bilimsel karar vermedir. •Yöneylem araştırması yönetim bilimidir. •Yöneylem araştırması bir karar analizidir. •Yöneylem araştırması bir tasarım analizidir. •Yöneylem araştırması rakama dökülmüş bir sağduyudur. •Yöneylem araştırması faaliyetlerin sistemli bir şekilde araştırılmasıdır. •Yöneylem araştırması problem çözme bilimidir. •Yöneyle araştırması, özel ve kamu olmak üzere tüm üretim veya hizmet işletmelerinin karşılaştığı problemlere, bilimsel yaklaşım içinde takım çalışmasıyla en iyi çözümü araştıran bir bilim dalıdır. •Örgütlerin tasarım, kuruluş ve işletiminde karşılaşılan sorunların bilimsel olarak araştırılarak belirlenmesi, tanımlanması, modellenmesi ve çözümlenmesinde kullanılan uygulamalı bir bilim dalıdır.

Sistem: Sistem, belirli bir amacı gerçekleştirmek üzere birbirine bağlı parçalar topluluğu olarak ifade edilebilir. Sistemi oluşturan parçalar (ögeler) birden fazladır ve birbirleri ile ilişkilidir. Disiplinlerarası Yaklaşım: Yöneylem araştırmasının uğraşı alanı dikkate alındığında tek bir kişinin, yöneylem araştırmasının tüm konularında veya ele alınan sorunların çözümünde uzman olması beklenmemelidir (Öztürk, 2011: 5). Ele alınan sorunlara yönelik yöneylem araştırması çalışması takım çalışmasını gerekli kılabilmektedir. Bilimsel Yöntem: Yöneylem araştırmasının problemin tanımlanması, sistemin gözlenmesi, sorunun matematiksel modelinin kurulması, modelin doğrulanması, modelin çözümü ve uygun bir seçeneğin seçilmesi, sonuçların karar vericiye sunumu ve önerinin uygulanması ve izlenmesi gibi bir dizi işlem gerçekleştirilir.

Takım Üyesi  

Uzmanlık Alanı

Kimya Mühendisi 

Ürün karışım gereksinimlerinin belirlenmesi

Ekonomist 

Petrol ürünlerinin fiyatlarının öngörüsü

Pazarlama uzmanı 

Benzin talebinin öngörüsü

Finansman uzmanı

Nakit akışının analizi

Muhasebe uzmanı

Nakit akışı/Vergi gereklilikleri

Üretim yöneticisi 

Üretim kapasitesinin analizi

Lojistik uzmanı 

Rafine edilmiş petrol ürünlerinin dağıtımı

Problem tanımlandıktan sonra problemin yapısına uygun bu sorunu ideal bir şekilde temsil edecek bir matematiksel model geliştirilir. Model gerçek bir nesnenin ya da durumun gösterimidir ve sistemin özellikleri temel alınarak oluşturulur. Modellerin farklı şekillerde sınıflandırılması söz konusudur. Bu bölümde modellerin yapılarına göre sınıflandırılmasına yer verilecektir. Modeller yapılarına göre; fiziki, analog ve matematiksel modeller olmak üzere üç grupta toplanırlar (Öztürk, 2011: 20). Fiziki modeller; gerçek durumun belirli bir ölçeğe göre küçültülmüş durumudur. Bina, uçak ve gemi maketleri fiziksel modellere örnek oluşturur. Fiziki modeller araştırılacak sistemin gerçek görünümünü taşımakla birlikte nicel karar almada kullanılmamaktadır. Analog modeller; gerçek sistem görünümünü taşımayan ancak çalışılan sistemi temsil eden onun gibi hareket eden ve sistemi algılatan modellerdir. Örneğin organizasyon şeması kutular ve oklarla organizasyon yapı, yetki ve sorumluluk ilişkilerini temsil etmektedir. Matematiksel model ise bir sürecin ya da sistemin durumunu açıklayan denklemleri içerir. Başka bir deyişle sorunun matematik modeli sorunun özünü matematik ifadeler ile gösteren denklem sistemidir (Öztürk, 2011: 9). Denklem sisteminde ögelerarası ilişkiler ve sistem-çevre ilişkilerinin ifadesi eşitlikler ve/veya eşitsizliklerden oluşur. Matematiksel modelin oluşturulması ise problemin anlaşılarak ifade edilmesi ve bu kelimelerden oluşan anlatımın matematiksel ifadelere dönüştürülmesi sürecidir.

Performans yönetim modeli ve ölçme araçları, 2. aşama olan performans yönetim sisteminin geliştirilmesi aşamasında belirlenir. Doğru cevap D'dir.

Performans, önceden belirlenen amaçlara ve standartlara uygun olarak bir işin veya faaliyetin yerine getirilmesidir. Doğru cevap C'dir.

Girdi Ölçütleri: olan beşeri, mali ve fiziksel kaynakların toplamıdır. Kullanılacak asfalt miktarı, eğitim verilecek personel sayısı, ihtiyaç duyulan mali kaynak oranı gibi ölçütler girdi ölçütlerine örnek verilebilir.