YÖNETİM BİLİMİ I

Klasik yönetim anlayışındaki insan unsurunun ikinci plana atılmasıyla ilgili ilk eleştiriler 1930 yıllarda gerçekleşmiş ve neoklasik yönetim anlayışı doğmuştur.

Warner ve ekibi Florida'nın Yankee kasabasında söz konusu çalışmaları başlatmıştır. Bu nedenle bu araştırma Yankee City araştırması olarak bilinmektedir.

Maslow adıyla özdeşleşen ve iş hayatında insanlardan maksimum alabilmek adına insan ihtiyaçlarını bir tatmin edilme sırasına koyan teori İnsan İhtiyaçları Hiyerarşisidir.

Soruda bireylerin bireylerle, toplumların toplumlarla ve bireylerin toplumlarla olan etkileşimi ele alındığı için doğru cevap sosyal psikolojidir.

Neoklasik yönetim, insanın makine olarak görülmesine tepki olarak doğan ve dolayısıyla insan odaklılık özelliğine sahip olan bir özelliktir.

McGregor'un X ve Y teorisinde insanın çalışmaktan mümkün olduğunca kaçan bir varlık olarak görülmesi X görüşüne dahildir.

İhtiyaçlar hiyerarşisinde insanların sırasıyla fizyolojik, güvenlik, sosyal, saygınlık ve kendini gerçekleştirme ihtiyacını gidermeye motive olduğu belirtilmektedir. Yani son sırada kendini gerçekleştirme ihtiyacı yer almaktadır.

Soruda geçen açıklama motivasyon kavramının bir ifadesidir.

İş ve yöntem konusunda astların fikirsel katılımına kapalı olan liderlik tipi otoriter liderliği ifade etmektedir.

Söz konusu teoride Y görüşü, çalışmanın insanlar için doğal bir ihtiyaç olduğunu savunmaktadır.

Neo-klasik yaklaşımın 1930-1940 arasını kapsayan doğuş döneminde insan ilişkileri yaklaşımının temel fikirleri oluşmaya başlamıştır. Bu dönemde özellikle yönetim felsefecileri olarak bilinen M. P. Follett (grup hâlinde düşünme, yetki, güç, liderlik, çatışma), O. Sheldon (yönetimin sosyal sorumlulukları, yönetim ilkeleri) C. I. Barnard (yönetimin fonksiyonları ve örgüt yapısı, etkenlik ve verimlilik, sistem), H. Munsberg (endüstriyel verimlilik ve insan psikolojisi ilişkisi) ve Hawthorne araştırma ekibi neo-klasik yönetim yaklaşımının gelişmesine yol açan önemli fikir ve görüşler ileri sürmüşlerdir. Ayrıca yine S. Freud (bilinçaltı güdüleme, ihtiyaçların engellenmesi, davranışlarda duyguların rolü), K. Lewin (bireysel davranışlar yoluyla grupların yapı ve davranışlarının açıklanması), J. L. Moreno (sosyometrik araştırma yöntemi) ve C. Rogers’ın (klinik ve yapılandırılmamış mülakat yöntemleri) da insan ilişkileri yaklaşımının gelişmesine önemli katkıları olmuştur. II ve III numaralı öncüllerde yer alan görüş ve çalışmalar bu dönemde yer almaktadır. Doğru yanıt C'dir.

Neo-klaisk yaklaşımın olgunlaşma döneminde örgütsel hümanizm akımı doğmuştur. Bu akım insanları kendilerine saygılı sistemlerde çalışmaya ihtiyaç duyan, kendi kendine motive olmuş sağlıklı bireyler olarak kabul etmiştir. Soru kökünde verilen örnekte araştırmacının elde ettiği sonuçlar bu akımın özellikleri uyumlu bir nitelik göstermektedir. Doğru yanıt A'dır.

Neo-klasik yaklaşımın temelini oluşturan araştırmalar arasında; Hawthorne, Yankee City, Harwood, Tavistock Enstitüsü, Liderlik ve Grup Dinamiği araştırmaları yer almaktadır. Hawthorne araştırmaları kapsamında ışıklandırma deneyleri, röle montaj odası deneyleri, mika yarma test odası deneyi, mülakat programı ve seri bağlama gözlem odası deneyi yapılmıştır.  Işıklandırma deneyleri  sırasında ışığın şiddeti artırıldı ve azaltıldı. Bu deneyler pek çok kez tekrarlandı. Ancak işçilerin verimlilikleri aydınlatmadaki bu değişimlere bağlı olarak artış ya da azalış göstermemişti. Bir başka deyişle, verimlilik düzeyleri ışıktaki değişimlerle ilgisiz olarak değişmişti. Doğru yanıt C'dir.

Hawthorne araştırmalarından elde edilen bu sonuçlar neo-klasik teorinin temelini oluşturan insan ilişkileri yaklaşımı akımına zemin hazırlamıştır. Ayrıca “Hawthorne Etkisi” nin keşfedilmesi, işe ilişkin sosyal faktörler hakkında daha ileri araştırmalara ışık tutmuştur. Bu etki, çalışanların sadece “ekonomik insan” olmadıklarını, bu nedenle de yalnızca iyi maaş ve uygun fiziksel çalışma koşullarına değil, insan olarak fark edilmeye, ilgi görmeye, örgüte fayda sağlayan bir insan olduklarının düşünülmesine de önem verdiklerini, ilgi gördükleri zaman daha verimli çalıştıklarını göstermiştir. Doğru yanıt D'dir.

Klasik yönetimin temelini “Bilimsel Yönetim” oluştururken, neo-klasik yönetimin temelini “İnsan İlişkileri Yaklaşımı” oluşturur. Yönetim literatüründe “İnsan İlişkileri Yaklaşımı” için “Beşeri İlişkiler Yaklaşımı” ya da “Davranışsal Yaklaşım” tanımlamaları da kullanılmaktadır. Bu yaklaşım başlangıçta motivasyon, liderlik, grup davranışı, bireyler arası ilişkiler ve haberleşme gibi mikro konularda gelişme göstermiştir. İlerleyen dönemde biçimsel ve biçimsel olmayan örgüt, sosyal ve teknik sistemler arasındaki etkileşim, birey ve örgüt bütünleşmesi gibi makro konular üzerine eğilerek olgunlaşmıştır. Doğru yanıt B'dir.

Yapılan araştırmalar sonucunda iş bölümünün yorgunluk ve monotonluk meydana getirdiği ve bunun da çalışanlarda pek çok bunalımlara yol açtığı görülmüştür. Daha üst yönetim kademelerindeki aşırı uzmanlaşma ise tek bir konu üzerinde yoğunlaşmayı gerektirmesi nedeniyle, yöneticilerin görüş alanlarını daralttığı, onların problem çözerken işletmenin bütününü görmelerini ve anlamalarını engellediği ve işletmeyi amaçlarına yöneltme konusunda güçsüz kalmalarına neden
olduğu anlaşılmıştır. Bu nedenle neo-klasik teorisyenler işi, monoton ve anlamsız hale getiren aşırı iş bölümünün, çalışanları psikolojik bakımdan etkilediğini, dolayısıyla memnuniyetlerini azalttığını ileri sürmüşlerdir. Bu sonuç verimliliği de olumsuz yönde etkilemektedir. Neo-klasik teori iş bölümünün olumsuz etkilerinin işlerin genişletilmesi ve iş rotasyonuyla giderilebileceğini ileri sürmüştür. Doğru yanıt C'dir.

Klasik yönetim yaklaşımında üzerinde en çok durulan kavramlardan biri bir yöneticinin etkili ve verimli bir biçimde kontrol edebileceği ast sayısının sınırlı olduğunu ifade eden yönetim ya da kontrol alanı kavramıdır. Tarihsel süreçte özel ya da kamu örgütlerinde yönetim alanı dar ve kısıtlayıcı olacak şekilde belirlenmiştir. Bunun nedeni, her yöneticiye bağlanacak bir ilave astın, yöneticinin dikkate almak zorunda kaldığı ilişkileri geometrik olarak artırması ve bunun sonucunda yöneticinin astlarını denetlemesinin ve koordine etmesinin güçleşmesidir. Ancak neoklasik yaklaşıma göre Kontrol alanı birçok faktöre bağlı olarak değişebilen, dolayısıyla durumsal bir kavramdır. Örgüt çevresinin dinamik olması ve işlerin karmaşık olması durumunda yönetimin etkili olabilmesi için her yöneticinin daha az sayıda çalışandan sorumlu olması gerekmektedir. Ancak işlerin standart olması ve çalışanların uzmanlık düzeyinin yüksek olması. çok fazla müdahale gerektirmediğinden yönetim alanının geniş olmasına olanak sağlayacak durumlardandır. Doğru yanıt A'dır.

Verilen bilgiler dikkate alındığında Anıl Bey'in tarzının X teorisine, Ahmet Bey'in tazının ise Y teorisine uygun olduğu görülmektedir. Yönetim tarzları ve davranışları X Teorisinde tanımlanan varsayımlara uyan yöneticiler insanı maddi örgütün gereklerine uyan pasif bir unsur olarak kabul etmekte ve otoriter davranmaktadırlar. Bunun sonucu olarak da insan davranışlarını dıştan kontrol etme, insanları mümkün olduğunca yumuşak başlı ve itaatkar hale getirme, söyleneni tepki göstermeksizin aynen yerine getirecekleri koşulları hazırlama yolunu seçmektedirler. Buna karşılık Y Teorisi insanının sahip olduğu potansiyelin gerekli ortam yaratılarak geliştirilebileceğini ileri sürmektedir. Bu teorinin varsayımlarını benimseyen yönetici, katılımcı bir yönetim yaklaşımı benimseyecek, kararlara katılma, yetki devri, rotasyon ve iş genişletme gibi somut uygulamalar yapacak, sıkı kontrol yerine astlarını geliştirmeyi amaçlayacak ve onların motivasyonlarını sağlayacak koşulları yaratacaktır. Doğru yanıt E'dir.

Maslow’a göre kişilik gelişimini o an için baskın olan ihtiyaçlar belirler. Maslow’un kişilik kategorileri kendi aralarında bir hiyerarşi oluşturur ve her ihtiyaç kategorisine bir kişilik gelişimi düzeyi karşılık gelir. Birey, bir kategorideki ihtiyaçları tam olarak gidermeden bir üst düzeydeki ihtiyaç kategorisine, dolayısıyla kişilik gelişme düzeyine geçemez. Bir başka deyişle birey belirli bir gruptaki ihtiyaçları tam olarak karşılanmadan bir üst düzey kategorinin ihtiyaçlarını algılayamaz, bu tür ihtiyaçları yoktur. Soru kökünde verilen bilgilere göre Erdem Bey'in çalışanlarının fizyolojik, güvenlik, ait olma ve sevgi ile saygınlık ihtiyaçları karşılanmaktadır. Bu durumda onları motiveasyonlarını arttırabilecek tek ihtiyaç kendini gerçekleştirme ihtiyacıdır. Doğru yanıt E'dir.

Neo-klasikler, klasik yönetim düşüncesinin kavram ve ilkelerini inceleyerek ve araştırmalar yaparak yeni bazı kavram, ilke ve yaklaşımlar geliştirmiştir. Bunun sonucunda da yönetim literatürüne önemli katkılar yapılmıştır. Neo-klasiklerin, yönetim bilimine yaptıkları en önemli katkının klasikler tarafından uzun süre ihmal edilen insan unsurunu ön plana çıkarmak olduğu söylenebilir. Ayrıca örgütlerin sadece mekanik değil sosyo-teknik ve sosyal sistemler olduğu gerçeği vurgulanmıştır. Verimliliğin temel amaç olarak alınması ve yönetim işlevlerinin tanımlanması, klasik yönetimin katkılarındandır. Doğru yanıt E'dir.