YÖNETİM BİLİMİ I

Tarihsel süreç içinde bilimsel anlamda yönetim ve organizasyon faaliyetlerinin uygulanmaya başlaması her ne kadar Klasik Yönetim Teorisinin ortaya çıkışıyla meşrulaşsa da aslında yönetim ile ilgili faaliyetlerin milattan önceki dönemde başladığı bilinmektedir. Doğru yanıt A'dır.

18.yy’da İskoçya’da buhar gücü ile çalışan ilk makinenin James Watt tarafından icat edilmesi ve buhar gücü ile çalışan makinelerin üretim için kullanılmaya başlanması Sanayi Devriminin başlangıcı olarak kabul edilir. Üretim birimlerinde buhar gücü ile çalışan bu makineler emek yoğun üretim gücünden makine yoğun üretim gücüne geçilmesine neden olmuştur. Böylece üretim tesislerinde hem seri hâlde hem de eskiye oranla daha büyük miktarlarda üretimin yapılması söz konusu olmuştur. Bu durum özellikle üretim kaynaklarının kullanılmasında tasarruf sağladığı için verimlilik artışı da görülmüştür. Bu bilgilere göre I ve III numaralı öncüllerde verilen bilgiler doğrudur. Doğru yanıt B'dir.

Sanayi Devrimi özellikle üretimde makinelerin kullanılmasıyla birlikte hem üretim tesislerinde karşılaşılmaya başlanan sorunlar onu ile ilgili kişileri çözüm arayışına götürmüş ve birbirinden farklı birçok araştırmanın yapılmasına yöneltmiştir. Bu sorunlardan biri üretilen ürünlerin aynı olmasının (aynılığının) göstergesi olan standartlaşma ile ilgili sorunlardır. Doğru yanıt D'dir.

Klasik Yönetim Teorileri kapsamında yer alan her üç yaklaşımda da işletme organizasyonlarını kapalı bir sistem olarak kabul etmiştir. Diğer bir ifade ile organizasyonun iç çevresinde etkinliğin nasıl sağlanacağı üzerinde durulmuştur. Dış çevre şartlarının (ekonomik, sosyo-kültürel, teknolojik, yasal vb.) organizasyona olan etkileri göz ardı edilmiştir. Doğru yanıt C'dir.

Bilimsel Yönetim Yaklaşımının öncüsü olarak kabul edilen Taylor, değişiklikler üretim biriminde gerçekleşecekse kişisel görüşlerin ve geleneksel iş görme usullerinin yerini gerçek verilerin alması gerektiğini öne sürmüştür. Bunun için de işinde yetenekli işgörenlerden birinin çalışmasını yakından inceleyerek yapılan işin tam olarak ne olduğunu ve ne kadar zaman ayrılması gerektiğini belirlemiştir. Böylece bir işin en iyi nasıl yapılabileceğine dair en iyi yöntem bulunmuş ve diğer her türlü gereksiz unsur ortadan kaldırılmıştır. Elde edilen ideal çalışma yöntemi, bir standart hâline getirilmiş ve benzer işlerde kullanılmak üzere kaydedilmiştir. Alanyazına bu analitik yaklaşım iş etüdü olarak girmiştir. Doğru yanıt A'dır.

Henry Grantt tarafından geliştirilen ödeme sistemine göre   işçinin çalışma kartında yazan orandan daha az çalışmış olması, onun hâlâ günlük ücretle ücretlendirilebileceği anlamına gelirken işçinin kart üzerinde yazılı işlerin tamamında gösterdiği performansın yüksekliği, onun yüklü bir ikramiye almaya hak kazandığı anlamına gelmektedir. Gantt’a göre işçilerden biri, kartta yazan işlerin tamamlanabileceğini kanıtlayınca diğerleri de kısa sürede onu takip edecektir.

İşletmelerde yetki ve sorumluluğun birbirine eşit olması gerekliliğini ifade eden ilke denklik ilkesidir. Örnek olayda Hakan Bey, yetkilerini yardımcılarına kullandırmış fakat sorumluluğu aktaramamıştır. Bu nedenle de haberi bile olmayan kararlardan sorumlu tutulmuştur. Doğru yanıt E'dir.

Fayol, ünlü işletme tanımını yapmadan evvel kendisine göre her türlü endüstriyel oluşumun üstleneceği temel faaliyetleri belirtmiştir. Bu kapsamda aşağıda listelenen altı faaliyet ortaya. çıkmıştır. Bu faaliyetler; teknik, ticari, finansal, güvenlik, muhasebe ve yönetim faaliyetleridir. Örgütün üretim sürecine yönelik faaliyetler teknik faaliyetler kapsamında yer almaktadır. Doğru yanıt A'dır.

Weber örgüt analizinde üç meşru yetki türü olduğunu belirtmiştir. Bunlar sırasıyla geleneksel, karizmatik ve yasal-rasyonel yetkilerdir. Doğru yanıt B'dir.

Günümüzde pek çok örgütte yasal- rasyonel yetki ile karşılaşılmaktadır ve Weber bürokrasi terimini bu tür yetki için kullanmıştır. Weber’e göre bürokrasinin temel özellikleri şunlardır:
• Bir örgüt içinde yer alan her alt makam, kendisinin bağlı olduğu bir üst makam tarafından denetlenir.
• Makamlara atanacak personel, teknik yeterliliğe göre belirlenir. Diğer bir ifade ile işe uygun çalışan seçilmelidir.
• Örgütte hiyerarşik basamaklar arasında iletişim yazılı olarak gerçekleştirilir. Böylece bu yazılı belgeler ihtiyaç duyulduğunda delil olarak kullanılabilir.
• Örgüt içinde yöneticilerin keyfi uygulamalar yapma hakkı yoktur. Astlar üstlerinin verdiği görevleri onların kişisel hırs ve ihtiyaçlarına dayalı olmadığı için diğer bir ifade ile öznel (sübjektif) olmayıp rasyonel olduğu için itaat ederler.
Bu bilgilere göre I ve II numaralı öncüllerde yer alan özellikler doğru, diğerleri yanlıştır. Doğru yanıt A'dır.

Sanayi Devrimi, 18.yy’da İngilterede başlayan ve daha sonra kıta Avrupa’sında yayılan, buhar gücü ile çalışan makinelerin icat edilmesi ile üretimde makinelere dayalı bir sanayinin ortaya çıkmasına fırsat veren ve sonuç olarak ekonomik, sosyal, teknolojik ve politik yönden farklı bir yaşam tarzına geçilen bir dönemdir. Doğru cevap A'dır.

Klasik Yönetim Teorilerini oluşturan  temel yaklaşım vardır. Bunlar sırasıyla; • Bilimsel Yönetim Yaklaşımı • Yönetim Süreci Yaklaşımı ve • Bürokrasi Yaklaşımı’dır. Doğru cevap D'dir.

Klasik Yönetim Teorisinin ilk yaklaşımı Bilimsel Yönetim Yaklaşımıdır. Bu yaklaşımın kurucusu ve öncüsü ise Amerikalı F.W. Taylor’dur. Daha sonra Taylor’un görüşlerini takip eden başka bilim adamları da olmuştur. Söz gelimi bunlar arasında Frank ve Lillian Gilbreth ve Henry Gantt’ı sayabiliriz. Doğru cevap B'dir.

Bilimsel yönetim, hem yöneticiler hem de çalışanlar için zihinsel devrim niteliği taşıyan bir süreç olmuştur. Taylor’un yönetim uygulamasına getirdiği bilimsel yaklaşıma göre aşağıdaki adımların izlenmesi gerekmektedir (Erkut, 2009, s.96): • Her uygulama için kişisel görüşlerin ve geleneksel iş görme usullerinin yerini alacak bilimsel bir yaklaşım belirlenmelidir. • Bu yaklaşımdan yola çıkarak her iş için bir zaman ve yöntem belirlenmelidir. • İşgörenlerden gerçek iş performansı dışında her türlü sorumluluğu alacak bir organizasyon kurulmalıdır. Ücretlendirme, işgörenlerin performansına göre yapılmalıdır. • İşgörenler seçilmeli ve eğitilmelidir. • Sadece işgörenler değil yöneticilerin de belirlenen bilimsel yaklaşım tarafından idare edileceği kabullenilmeli ve yöneticilerin keyfi olarak kendilerine verdikleri yetkileri bir kenara bırakıp yeri geldiğinde işgörenlerle iş birliği içinde çalışmaları gerekmektedir. Doğru cevap D'dir.

Hareket etüdü, mal ya da hizmet üreten örgütlerde yapılan işin en uygun nasıl yapılması gerektiğinin belirlenmesidir. Diğer bir ifade ile yapılan işlerin standart hâle getirilerek etkin ve verimli yapılmasını sağlayıcı önlemlerin alınmasıdır. Zaman etüdü, mal ya da hizmet üreten örgütlerde çalışanın belirli bir işi belirli bir çalışma hızıyla yapması ve ihtiyaç duyulan zamanı saptamak için kullanılan bir iş ölçümü tekniğidir.Doğru cevap A'dır.

Fransız sanayici ve teorisyen Fayol, çalışma hayatına on dokuz yaşında genç bir maden mühendisi olarak başlamıştır. Çalışma hayatının tamamını aynı şirket bünyesinde geçirmiştir. Kırk yedi yaşına geldiğinde genel müdür olmuş ve yetmiş yedi yaşından sonra emekli olmuştur. İflas etmek üzere olan bir şirkette genel müdür olduktan sonra şirket büyümeye başlamış ve zaman içinde başarı ve refaha kavuşmuştur. Girişimci olarak elde ettiği başarılar sayesinde ünlenmiştir. 1916 yılında yayınladığı işletme eseri ile endüstri tarihinin unutulmazları arasındaki yerini almıştır. Doğru cevap D'dir.

Fayol’e göre yönetim, öngörmek ve planlamak, organize etmek, komuta etmek, koordine etmek ve kontrol etmektir. Öngörmek ve planlamak, geleceğe bakıp bir faaliyet planı tasarlamaktır. Organize etmek, yapısal anlamda yaşanan süreci kapsarken komuta etmeyi, işletme içi faaliyetleri sürdürmek olarak nitelendirmiştir. Koordine etmek örgüt içindeki faaliyetleri birleştirmektir. Son olarak kontrol ise yapılanların mevcut politikalara ve uygulamalara uygunluğunu teyit etmek olarak açıklamıştır. Fayol, yönetimle ilgili faaliyetlerini yalnızca işletme ile ilişkilendirmemiştir. Ona göre bu faaliyetler, hangi alanda olursa olsun, yeni başlanan her türlü proje için gereklidir. Ayrıca Fayol’ün yaklaşımına göre örgütlerde yukarıdan aşağı doğru bir iletişim vardır. Ancak buna rağmen örgüt içi yönetim hakkında genel ve bütüncül bir bakışa sahiptir. Bu yüzden de Fayol’ün analizleri, Taylor’ın bilimsel yönetime yönelik fikirlerinden çok daha kapsamlıdır. Çünkü Taylor’ın bilimsel yönetim modeli yalnızca üretim bölümünü ve çalışanları esas alır. Oysa Fayol yapmış olduğu çalışmalar sonucu işletmelerle ilgili bazı temel ilkeler belirlemiş ve bunlara kitabında yer vermiştir. Fayol kitabında on dört adet yönetim ilkesinden bahsetmektedir. Bunlar esasında, kendisinin çalışma hayatı boyunca en çok kullandığı on dört temel ilkedir. Fayol, bu ilkelerin işletmeler için olmazsa olmazları arasına girmek zorunda olmadığını, ihtiyaca göre uyarlama ve değişime tabi olabileceğini belirtmiştir. Listenin çok kapsamlı olmamasına rağmen çalıştığı dönemlerde bu ilkelerin kendisine oldukça yararlı olduğunu ifade etmiştir. Doğru cevap C'dir.

birbirine denk olmasını ifade eder. Disiplin: Yapılacak olan işlerin belirli bir düzen ve belirli bir süre içinde yapılmasıdır. Örgüt ve çalışanlar arasında biçimsel ya da biçimsel olmayan yollarla yapılan anlaşmaların saygı çerçevesinde hayat bulmasıdır. Kumanda Birliği: Bir astın tek bir üste bağlı olmasıdır. Tek adam, tek lider. Yönetim Birliği: Faaliyetlerin aynı amaca yönelik olarak sürdürülmesi ve planlanmasıdır. Diğer bir ifade ile amaç birliği sağlamaktır.Düzen: Her şey olması gereken yerde bulunuyorsa yönetici de olması gereken yere ulaşmış demektir.Disiplin: Yapılacak olan işlerin belirli bir düzen ve belirli bir süre içinde yapılmasıdır. Örgüt ve çalışanlar arasında biçimsel ya da biçimsel olmayan yollarla yapılan anlaşmaların saygı çerçevesinde hayat bulmasıdır. Doğru cevap C'dir.

Geleneksel Yetki: Otorite olarak görülen kişilere yönelik kabullenme, geleneklerden ya da âdetlerden kaynaklanmaktadır (örn; krallıklar, kabile hiyerarşileri vb). • Karizmatik Yetki: Kişiyi kabullenme ona duyulan sadakatten, güvenden ve yöneticinin kişisel değerlerinden kaynaklanmaktadır. • Yasal-Rasyonel Yetki: Kişiyi kabullenme, otorite olarak görülen kişinin yasalarca ya da örgüt prosedürlerince belirlenmiş konumundan ve yer aldığı mevkiden kaynaklanmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Weber, bilimsel yönetim düşüncesinin öncülerinden olan Fayol ve Taylor ile aynı dönemi paylaşmıştır. Fakat Weber onların aksine akademik anlamda çalışmalar yapıyor, bir yönetici olarak çalışmıyordu. Örgütlere yönelik ilgisi, yetki ile ilgili görüşlerinden kaynaklanıyordu. Örgütlerde yer alan çalışanların, yetki sahibi yöneticilere neden boyun eğdiklerini öğrenmek istiyordu. Çalışmalarından elde ettiği gözlemler ve sonuçlar ilk olarak 1947 yılında Almanca olarak basıldı. Bürokrasi terimi bu basımda yer aldı ve bir örgüt şekli olarak tanımlandı. Doğru cevap A'dır.