YÖNETİM BİLİMİ I

Yönetimin en son işlevi olan denetim, planlanan amaçlar ile gerçekleşen sonuçlar arasındaki uyumun değerlendirilmesidir. Denetim, sözlük anlamı ile bir işin doğru olarak yapılıp yapılmadığını incelemek ve kontrol etmektir. Denetimle neyin, nasıl yapıldığı ve hangi ölçüde hedeflerin yakalandığı anlaşılır. Doğru yanıt E'dir.

İşletmeler faaliyetlerini sonuçlar gerçekleşmeden önce, faaliyet esnasında ve sonuçlar gerçekleştikten sonra olmak üzere üç aşamada incelerler. İşletmede faaliyetler gerçekleşmeden önce kullanılacak girdilerin denetlenmesi ile yapılır. Buna ileriye yönelik denetim adı verilir. İleriye yönelik denetim işletmelerde koruyucu bir nitelik taşır. Üretim süreci için gerekli olan tüm girdiler denetlenerek hataların en aza indirilmesi sağlanır. Ayhan Bey'in yaptığı denetim faaliyetleri ileriye dönük denetim kapsamında yer almaktadır. Doğru yanıt C'dir.

Denetim süreci başlıca dört aşamadan oluşur. Bunlar; amaç, plan ve politikaların ışığında standartların belirlenmesi, yapılan faaliyetlerin ölçülmesi, yapılan faaliyetlerin sonuçlarının önceden belirlenen standartlarla karşılaştırılması ve düzeltme kararı verme aşamalarıdır. Doğru yanıt D'dir.

İşletmelerde etkili bir denetim sistemi için dikkate alınması gereken bir takım koşullar bulunmaktadır. Bunlardan biri esnekliktir.  İşletmelerde planlar ne kadar başarılı olursa olsun, geleceği yansıttıklarından dolayı belirsiz olurlar. Önceden belirlenemeyen etmenler ve örgütsel ortamın dinamik oluşu denetimlerde esnekliği zorunlu kılmaktadır. Soru kökünde özellikle firmanın, önceden belirlenemeyen etmenlerin ve dinamik koşulların etkisinde olduğu vurgulanmaktadır. Bu durum bu firmanın denetim sisteminde esnekliği zorunlu kılmaktadır. Doğru yanıt D'dir.

İşletmeler yukarıda ygeleneksel denetim sistemlerinin yanı sıra bazı yeni yaklaşımları da kullanmayı tercih etmektedirler. Bunlardan en önemlileri bürokrasi odaklı denetim sistemi, yerinden yönetimli denetim sistemi ve toplam kalite yönetimidir. Toplam Kalite Yönetimi günümüzde birçok işletme tarafından kullanılan yeni denetim sistemi yaklaşımlarındandır. Toplam kalite yönetimi yaklaşımında
istenilen sonuç, takım çalışmasına, çalışanların güçlendirilmesine, müşterilerin memnuniyetinin artırılmasına ve işletme içi sürekli gelişim (kaizen) ve iyileştirmeye yönelerek hata sapmalarını azaltıp (altı sigma) verimliliği arttırarak rekabette üstünlük sağlamaktır. Bu özellikler dikkate alındığında soru kökünde verilen makarna fabrikasının bu yaklaşımı benimsediği görülmektedir.

Günümüzde denetçi anlamına gelen “auditor” sözcüğü ilk olarak 1289 yılında İngiltere’de kullanılmıştır.

Mirze’ye göre denetim, işletmedeki performansların, önceden belirlenmiş amaç, hedef veya standartlara göre durumunu, uygulanan planların ve seçilen yolların doğruluğunu belirlemek amacıyla yapılan bir faaliyettir. Marshall E. Dimock’a göre ise denetim, hizmet veya mal üretiminin her aşamasında elde edilen verileri ölçmemize ve ulaşmayı planladığımız amaçlarımıza herhangi bir zamanda ne derece yaklaşmış olduğumuzu anlamamıza yarayan bir yönetim fonksiyonudur.

Denetimin üç temel şartı vardır:
1. İşletmelerde kabul görmüş planlar, emirler ve belirli bir şekilde konulmuş
ilkeler olmalıdır.
2. Kabul edilen planlara, verilmiş emirlere ve konulmuş ilkelere uygun ve etkin
bir yönetim faaliyeti olmalıdır.
3. İşletmede etkin ve uygun bir yönetimin olup olmadığını denetleyecek bir
birim veya kişi olmalıdır.

Denetimde temel amaç, standartlara uygunluğun belirlenmesidir. Planlanan ile gerçekleşeni, olanla olması gerekeni karşılaştırarak olumlu ya da olumsuz sapmaları tespit etmektir.

Kurumsal denetim ile işletmeler çalışanlarının işletme ile ilgili performanslarını denetlerler. Kurumsal denetim tekniklerini şu şekilde sıralamak mümkündür. Çalışanların değerlendirilmesi, sınıflandırılması, iş planlarının yapılması, idari el kitaplarının hazırlanması ve ast-üst toplantıları. Çalışanların değerlendirilmesi ile ilgili genel kabul görmüş iki görüş vardır. Bunlardan ilki klasik görüştür. Klasik görüşe göre çalışanların özellikleri değerlendirilir. Bu değerlendirmede çalışan kişinin işletmeye sadakati, girişimci özelliği, yetenekleri, dış görünüşü ve iş arkadaşlarıyla ilişkileri gibi birtakım kişisel ölçütler değerlendirmeye alınır. Doğru yanıt D'dir.

Dengeli başarı göstergesi sadece bir ölçüm sistemi değil, vizyon, misyon ve stratejileri işletme içinde herkes tarafından anlaşılabilir hale getiren ve stratejileri uygulamaya imkan veren bir yönetim sistemidir. İşletmelerin geçmişte nerede olduklarını, şu anki durumunu ve gelecekte nereye gideceklerini görmelerine olanak tanır. Bu anlamıyla bir stratejik yönetim aracı olarak değerlendirilebilir. Doğru yanıt A'dır.

Kaplan ve Norton araştırmaları sonucunda şirket performansında en az dört boyutun dengeli olarak ortaya konulması gerektiğini vurgulamışlardır: Finansal boyut, müşteri boyutu, içsel süreçler boyutu ve öğrenme boyutu. Bu boyutlardan her biri kapsamında değerlendirilen bazı ölçütler bulunmaktadır. Çalışanların mutluluğu, motivasyonu ve yetenekleri gibi ölçütler öğrenme boyutu kapsamında değerlendirilen ölçütlerdendir. Doğru yanıt B'dir.

Kamu denetimi, görev yetkilerini yasalardan alan ve kamu adına, kamu ihtiyaçlarına cevap vermek üzere denetim yapan kişilerce gerçekleştirilen mali tablo, uygunluk ve faaliyet denetimlerini ifade etmektedir. Bu kurumlardan biri Devlet Denetleme Kurulu'dur. Devlet Denetleme Kurulu Cumhurbaşkanı’na bağlıdır. Devlet Denetleme Kurulu’nun görevi, Cumhurbaşkanı’nın isteği üzerine tüm kamu kuruluş ve kurumlarında, kamu kurumu niteliğinde olan meslek kuruluşlarında, her düzeydeki işçi ve işveren meslek teşekküllerinde, kamuya yararlı derneklerde ve vakıflarda her türlü inceleme, araştırma ve denetlemeler yapmaktır. Doğru yanıt C'dir.

İleriye Yönelik Denetim: Bu denetime “ön denetim” veya “önleyici denetim”
de denilmektedir. İşletmede faaliyetler gerçekleşmeden önce kullanılacak girdilerin
denetlenmesi ile yapılır. İleriye yönelik denetim işletmelerde koruyucu bir
nitelik taşır. Üretim süreci için gerekli olan tüm girdiler denetlenerek hataların
en aza indirilmesi sağlanır. Bu denetimin amacı girdilerin kalitesini garanti altına
alarak hata oranını azaltmaktır.

İleriye Yönelik Denetim: Bu denetime “ön denetim” veya “önleyici denetim”
de denilmektedir. İşletmede faaliyetler gerçekleşmeden önce kullanılacak girdilerin
denetlenmesi ile yapılır. İleriye yönelik denetim işletmelerde koruyucu bir
nitelik taşır. Üretim süreci için gerekli olan tüm girdiler denetlenerek hataların
en aza indirilmesi sağlanır. Bu denetimin amacı girdilerin kalitesini garanti altına
alarak hata oranını azaltmaktır. İşletmelerde ön denetim birimleri materyal denetimleri,
personel seçme denetimleri ve sermaye denetimleridir.

Denetim süreci, mevcut faaliyetteki sapmaları düzeltmek amacıyla önceden belirlenmiş
standartlarla faaliyetleri karşılaştırma sürecidir. Bu nedenle denetim birtakım
süreçlerden oluşur. Denetim süreci başlıca dört aşamadan oluşur. Bunlar;
amaç, plan ve politikaların ışığında standartların belirlenmesi, yapılan faaliyetlerin
ölçülmesi, yapılan faaliyetlerin sonuçlarının önceden belirlenen standartlarla karşılaştırılması ve düzeltme kararı verme aşamalarıdır

İşletmelerde genel olarak denetim alanları dört başlık altında toplanmaktadır.
Bunlar; mali denetim, hukuki denetim, idari denetim ve mesleki denetimdir.

İşletmelerde etkili bir denetim sistemi için aşağıdaki koşullar dikkate alınmalıdır;

Kurumsal denetimin unsurları şunlardır:
• Önceden belirlenmiş standartlar (ölçütler): Kanunlar, anlaşmalar, yönetim
tarafından saptanmış hedefler ve muhasebe ilkeleri işletmeler için
önceden belirlenmiş ölçütlerdir. Bu ölçütler doğrultusunda işletme denetçileri
finansal tabloların doğruluk ve güvenilirliklerine karar verebilirler.
• Tarafsızca kanıt toplama ve değerlendirme: İşletmelerde denetçiler işletme
ile ve işletme ile ilgili kurumlar hakkında tarafsızca bilgi edinmeli ve
topladığı bilgileri tarafsız olarak değerlendirmelidir.
• Denetim süreci: İşletmelerde denetim süreci önceden belirlenmiş bir plan
doğrultusunda gerçekleştirilmelidir.
• İlgilileri bilgilendirme: Denetçiler, elde ettikleri sonuçları yazılı bir rapor
halinde ilgililere bildirmelidir.

Devlet Denetleme Kurulu: Cumhurbaşkanı’na bağlıdır. Devlet Denetleme
Kurulu’nun görevi, Cumhurbaşkanı’nın isteği üzerine tüm kamu kuruluş
ve kurumlarında, kamu kurumu niteliğinde olan meslek kuruluşlarında,
her düzeydeki işçi ve işveren meslek teşekküllerinde, kamuya yararlı derneklerde
ve vakıflarda her türlü inceleme, araştırma ve denetlemeler yapmaktır
(Resmi Gazete Sayı: 17299, Tarih: 1.4.1981).