YÖNETİM BİLİMİ I

Yapılandırılmamış kararlarda karar vericinin problemi çözmek için muhakeme, değerlendirme ve sezgisini kullanması gerekecektir. Bu kararların her biri alışılmamış, önemli ve rutin olmayan kararlardır.

Yapılandırılmış kararlar, yapılandırılmamış kararların aksine, tekrarlanan ve rutin kararlardır. Bu kararlar, onları ele almak üzere tanımlanmış bir prosedürü içermektedir.

Karar vermeyi bir süreç olarak düşünmek mümkün olduğuna göre; karar verme, belirli bir başlangıç noktası olan ve buradan itibaren değişik iş, faaliyet veya düşüncelerin birbirini izlediği ve sonunda bir tercihin yapılması ile sonuçlanan işler topluluğu, süreç olarak ele alınabilir

Anlama: Örgütte meydana gelen problemleri keşfetme, tanımlama ve kavrama ile ilgilidir. Niçin problem var? Nerede meydana gelmiştir ve işletme üzerindeki etkileri nelerdir? sorularına cevap aramaktadır.

Geliştirme aşaması, yeniliğin yaratıcılığın ve olaylara farklı bakabilmenin ortaya çıktığı, yöneticilerin kendi kişisel farklılıklarını ortaya koydukları aşamadır. Aynı zamanda sorunlara, geçmiş uygulamalardan farklı çözümlerin önerilmesine imkan verir.

Yönetimin ilk işlevi olan planlama, işletmenin amaçlarının tespiti ve bu amaçlara erişebilmek için gerekli yol ve araçların belirlenmesidir. Amaçlar belirlenmeden nereye varılacağı, neye erişilmek istendiği bilinmeden bir işletmenin kurulması, faaliyetini sürdürmesi söz konusu olamaz. Bu nedenle bu yönetim işlevinde, işletmenin amaçlarının belirlenmesi, bu amaçlara hangi araçlarla, ne zaman ve hangi sürelerde erişileceğinin saptanması, daha sonra işletmeyi amaçla- rına ulaştıracak çeşitli plan ve araçlar arasından seçim yapılması gibi konular ön plana çıkmaktadır

Planlama, proaktif (önlem alıcı) davranışın temel aracıdır. Özellikle uzun vadeli ve stratejik nitelikteki planlamada böyle bir anlayışa gelebilmek için yöneticilerin öncelikle işletmenin varlık nedeni ve nasıl bir işletme olduğu konusundaki fikir ve anlayışlarını netleştirmeleri gerekmektedir. İşletmenin bu konudaki açıklamasına misyon açıklaması denmektedir. Misyonun belirlenebilmesi için önce çevre koşullarını analiz etmek daha sonra da işletmenin işini belirlemek gerekmektedir. Çünkü misyonun bir bölümü, işletmenin yaptığı işi de açıklamaktadır. Ancak misyon, sadece işletmenin yaptığı iş de değildir. İşletmenin misyonu ile kuruluş ve varlık nedeni, hangi ürünleri nerede ve nasıl üreteceği, iş felsefesinin ne olacağı, hangi değerlere sahip olacağı, diğer işletmelerden farklılıklarının ne olacağı tanımlanmış olacaktır.

İşletmelerin vizyonu, misyondan farklı bir kavram olarak, gelecekte olmasını arzuladıkları durumun ifadesidir. Misyon ve vizyon kavramları birbirlerinin yerine kullanılmakla birlikte birbirlerinden anlam olarak farklıdır. Vizyon, işletme stratejileri için bir pusula niteliği taşımaktadır.

Kısa süreli planlar, uzun süreli planların öngördüğü hedeflere uygun olarak hazırlanan ve kısa bir süreyi, genellikle 1 yıl ya da daha kısa süreyi kapsayan planlardır.

Operasyonel (işlemsel) planlar, taktik planların uygulanmasını kolaylaştırmak ve onlara destek olmak için örgütün alt kademe yöneticileri tarafından hazırlanırlar. Bu planlar, normal olarak kesin, somut ve rakamlarla ifade edilebilen belirsizlik riskini en az taşıyan eylem programlarından oluşmaktadır. Bu nedenle bu tür planlar, bölüm yöneticilerinin aylık, haftalık, günlük programlarını oluşturmaktadır.

Sadece işletme ve kamu yönetiminin değil, yaşadığımız sosyal çevre içerisindeki problemlerimiz veya davranışlarımıza yönelik tutumumuzu belirlerken de bir tercihte veya seçimde bulunuruz. İşte bu tercih veya seçim, kararı ifade etmektedir. O hâlde seçme, tercih etme, tavır koyma, benimseme karar verme ile yakından ilgilidir. Yöneticinin konu üzerinde düşünüp taşınması sonucu çare veya çözüm olarak benimsediği yol, kişinin kararını ifade eder.

Yapılandırılmamış kararlarda karar vericinin problemi çözmek için muhakeme, değerlendirme ve sezgisini kullanması gerekecektir. Bu kararların her biri alışılmamış, önemli ve rutin olmayan kararlardır. Bu tür kararları verirken iyi anlaşılmış ve daha önce kararlaştırılmış herhangi bir prosedür bulunmamaktadır. Bu tür kararlarla daha çok üst düzey yönetim karşı karşıya gelmektedir. Bu yönetim düzeyindekiler, geleceğe yönelik ve belirsizlik seviyeleri oldukça yüksek kararlar verirler.

Uygulama: Seçilmiş alternatifin işi yerine getirmesini sağlamak ve çözümün nasıl çalıştığını izlemektir. Alternatiflerden birinin seçilmesinden sonra etkisi görülmektedir. Uygulama, karardan etkilenenlere ve onunla ilgili yükümlülükleri olanlara kararı iletmektir. Bazı karar durumlarında uygulama zor olabileceği gibi kolay da olabilir. Kararın uygulanmasında, çalışanların değişime direnci ile karşılaşılması hâlinde bunun nedeni, güvenilmezlik, rahatsızlık ve bilinmeyenden korkmadır.

Plan, bir şeyin gerçekleştirilmesi için alınan sistematik kararlar topluluğudur. Planlar, bir eserin, nesnenin ya da makinenin belirli bölümlerinin çizimini gösterebileceği gibi bir düşünce, niyet ya da amaç barındıran bir süreci de ifade etmektedir.

İşletmelerin vizyonu, misyondan farklı bir kavram olarak, gelecekte olmasını arzuladıkları durumun ifadesidir. Misyon ve vizyon kavramları birbirlerinin yerine kullanılmakla birlikte birbirlerinden anlam olarak farklıdır. Vizyon, işletme stratejileri için bir pusula niteliği taşımaktadır. Misyon ise işletmenin varoluş nedeni olup mevcut durumu belirten bir mesajdır. İşletmenin vizyonu, genellikle gelecekle ilgili olup belli bir süreyi kapsar.

Uzun süreli planlar, mümkün olan uzun süreyi ve bu sürede istenen sonuçları tasarlamayı ifade eder. Uzun süreli plan deyince, işletmeden işletmeye değişen 5 yıldan daha uzun süreyi kapsayan planlar akla gelmelidir. Bu tür planları hazırlamak, uzun süreli tahminler yapmayı gerektirdiği için güçtür. İşletmenin izleyeceği genel politika ve stratejik hedefleriyle ilgili amaç ve görüşleri içermektedir. İşletmelerin kâr elde etmek dışında büyüme, istikrar gibi daha dinamik amaçları da bulunmaktadır.

Proje, programların içinde bulunan ve onların alt bölümünü oluşturan, onlardan daha kısa süreye sahip olan bir kez kullanılan planlardır.

Stratejik planlar yapıldıktan sonra bunların icrası için taktik planlara ihtiyaç vardır. Taktik planlar, işletmenin stratejisinin bölümlere ayrılarak uygulanmasını gerekli kılar. Kuruluştaki her işletme fonksiyonu için taktik plan geliştirilmesi gerekir. İşletmenin orta kademe yöneticileri kendi fonksiyonlarına ilişkin taktik planları geliştirirler.

Geleceği ifade etmelidir. Planlama faaliyeti yerine getirilirken hazırlanan planlarda, geleceğe dönük bir düşünme, değerleme, araştırma ve inceleme söz konusu olmaktadır. Planlama, gelecekte ulaşılmak istenen durumların belirlenmesi olduğuna göre işletmeler, belirsizlik ile karşı karşıya kalmaktadırlar. Gelecekteki şartların ne olacağının bugünden bilinememesi planlamayı bir tür geleceği tahmin hâline getirmektedir.

Planlama katılık yaratabilir. Planlama çabaları örgütü, belli bir süre içinde ulaşılacak amaçlara kilitleyebilir. Bu amaçlar belirlendiğinde, çevrenin o zaman dilimi içinde oluşturulan amaçları değiştirmeyeceği düşünülür. Bu varsayım geçerliliğini yitirirse bir plan doğrultusunda hareket eden yöneticiler, sıkıntılarla karşılaşabilirler. Planda değişiklik yapmak yerine muhtemelen onu çöpe atarak amaçlarına ulaşmak için ne gerekiyorsa yapmaya devam eden yöneticilerin değişen çevre ile başa çıkması mümkün olmayabilir. Çevre değişken olduğunda yeni bir planın hazırlanmasına zorlama, felakete davetiye çıkartabilir.