YÖNETİM BİLİMİ I

Bilim, evrenin veya olayların bir bölümünü konu olarak seçen, deneye dayanan yöntemler ve gerçeklikten yararlanarak sonuç çıkarmaya çalışan düzenli bilgidir.

Yönetim bilimi, yönetim olgusunu sebep-sonuç ilişkilerine dayalı olarak inceleyen bilim dalıdır.

Taylorizm olarak adlandırılan bu yaklaşım işletmelerde ortaya çıkan israf ve her türlü kayıpları en aza indirmeye ve verimliliği arttırmaya odaklanmıştır

Yönetim Süreci Yaklaşımı işletme fonksiyonlarını (yönetim, üretim, muhasebe, finans vb.) ilk kez ortaya koymuş ve yönetimin fonksiyonlarını (planlama, örgütleme, yöneltme, koordine etme ve kontrol etme) geliştirmiştir.

Bürokrasi yaklaşımı etkinlik ve verimlilik konusundaki ilkelerin uygulanması ile etkin, ideal, kişiye göre değişmeyen ve rasyonel bir örgüt yapısının oluşturulması üzerinde durmuştur

Neo-Klasik yaklaşım, örgüt içinde kişilerin davranışlarını incelemiş, çalışanların neden ve nasıl davrandıklarını ve örgüt yapısı ile davranışları arasındaki ilişkileri açıklamaya çalışmıştır

Sistem Yaklaşımı, örgütleri açık sistem olarak ele almakta ve içindeki alt sistemlerin bütünle ve dış çevre ile ilişkisini de incelemektedir.

Durumsallık yaklaşımı değişik durum ve koşullarda başarılı olmanın anahtarını değişik kavram, teknik ve davranışlarda aramaktadır.

Kurumların amaçlarına ulaşması için gerekli faaliyetleri yerine getirecek kişileri, fiziksel araçları ve işlevleri koordineli bir şekilde bir araya getirmesi gereklidir. İşte bu bir araya getirme sürecine örgütleme denir

Yöneltme, örgütün saptanan amaçları doğrultusunda istenen yönde davranış gösterilmesini sağlama, harekete geçirilme ve başkalarına iş yaptırtma olarak tanımlanır.

Yönetim, basit olarak başkaları aracılığıyla iş görmektir.

Yönetim, birden fazla kişinin varlığı ile ortaya çıkan ve bu yönü ile ekonomik faaliyetten ayrılan bir grup faaliyetidir.

Yönetim, insan ve diğer kaynakları mümkün olan en iyi şekilde birleştirerek örgütsel amaçlara etkin ve verimli ulaşma sürecidir.

Yönetim faaliyeti planlama, örgütleme, yöneltme ve denetim işlevlerinden oluşan bir süreçtir. Bu işlevler ardışık sıra izlemekte ve süreklilik arz etmektedir. Bu nedenle yönetim bir defalık bir süreç değildir. Karar alma aşamasından başlayıp uygulama aşamasıyla devam eden ve denetimle sona eren ancak sürekliliği olan bir faaliyettir.

Yönetim bir meslektir. Meslek, bir kimsenin yaşamını sürdürmek, geçimini sağlamak için yaptığı sürekli iş olup bir fikir çevresinde toplanmış çeşitli bilgilerden oluşmaktadır. Yönetim süreci hakkındaki çok geniş ve sistemli bilgi topluluğu oluşumu, yönetim ile ilgili okulların ve örgütlerin kurulup gelişmesi, yönetsel etik ve sosyal sorumluluk konularına ilginin artması gibi unsurlar, yönetimin bir meslek olarak geliştiğini gösteren önemli kanıtları oluşturmaktadır.

Yönetim biliminin amacı genel olarak, yönetsel etkinliği, verimliliği, nihai olarak da örgütsel etkinliği artırmaktır.

Ülkemizde yönetim bilimi Avrupa’da gelişen İdare Hukukunun etkisi altında kalmış ve 1950’lere kadar İdare Hukuku içinde incelenmiştir. 1859’da Mülkiye Mektebi ile başlayan yönetici kadrosu oluşturma çalışmaları okulun Siyasal Bilgiler Fakültesine dönüştürülmesiyle devam etmiştir. Hukuk ve siyaset dışında ayrı bir bilim dalı olarak incelenmeye başlaması Birleşmiş Milletler’in yardımıyla 1953 yılında Ankara’da kurulan Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü (TODAİE) ile olmuştur. Bu kurum, yöneticileri yetiştirmekte, eğitmekte, araştırma, derleme ve yayın çalışmalarında bulunarak Türk kamu yönetiminin gelişmesine hizmet etmektedir.

İnsan İlişkileri Yaklaşımı olarak da adlandırılan Neo-Klasik Yaklaşım, motivasyon, liderlik, grup davranışı, kişilerarası ilişkiler ve iletişim gibi konulara odaklanmış, daha çok biçimsel ve biçimsel olmayan örgüt, sosyal ve teknik sistem olarak örgütleri inceleyerek “örgütsel davranış” akımı haline gelmiştir.

Sosyoloji, insan toplumlarını bilimsel, sistematik ve eleştirel olarak inceleyen sosyal bir bilimdir. Sosyolojinin araştırma konusu toplum ve toplumsal yaşamla ilgili olgu ve olaylardır. Toplumu oluşturan bireyleri, bireylerin içinde bulunduğu örgütleri, kişilerarası etkileşimlerin yapısı ve işleyişini, sosyal yaşamı değiştiren ve dönüştüren koşulları araştırdığından, yönetim biliminin ilgi alanına girmektedir. Bu açıdan bakıldığında sosyal bir bilim olan yönetim bilimi hem kendi içindeki hem de toplum içindeki birey ve grupların yapısı ile ilgili açıklamaları sosyolojiden ödünç almaktadır.

Yönetim faaliyetini yerine getirirken ilk olarak yapılması gereken şey planlamadır. Planlama, amaçların ve bu amaçların elde edilmesi için gerekli olan faaliyetlerin belirlenmesi sürecidir. Daha basit bir ifadeyle planlama, ne yapılacağının önceden kararlaştırılmasıdır. Kurumların gelecekte olmak istedikleri yere nasıl ulaşacaklarının tayinidir. Bu bağlamda planlama şu sorulara yanıt aramaktadır: Ne, kim tarafından, ne zaman, nasıl, hangi kaynaklarla, niçin yapılacaktır? Bütün bunlar dikkate alınarak seçenekler arasında bir tercih yapılır.

Yönetim sürecinin üçüncü aşamasını planlama ve örgütlemeden sonra yöneltme (yürütme) faaliyeti oluşturmaktadır. Yöneltme fonksiyonu ile örgüt harekete geçirilmektedir. Yöneltme, örgütün saptanan amaçları doğrultusunda istenen yönde davranış gösterilmesini sağlama, harekete geçirilme ve başkalarına iş yaptırtma olarak tanımlanır. Daha basit bir ifadeyle makinayı çalıştırmak için düğmenin basıldığı aşamadır. Bu özelliği ile planlama ve örgütleme fonksiyonlarının statik olma özelliğinden ayrılmakta ve örgütün çeşitli basamaklarına yerleştirdiği kişilerle karşı karşıya gelip ilişki kurduğu için dinamik bir süreci bünyesinde barındırmaktadır. Yöneltme fonksiyonunun önemi ve zorluğu insanlarla iletişime geçmesinden ileri gelmektedir.

Mintzberg, yöneticinin rollerini “kişilerarası roller”, “bilgiye ilişkin roller” ve “kararlara ilişkin roller” olmak üzere üç grupta toplamaktadır.