YÖNETİM BİLİMİ I - Deneme Sınavı - 17

İleriye Yönelik Denetim: Bu denetime “ön denetim” veya “önleyici denetim”
de denilmektedir. İşletmede faaliyetler gerçekleşmeden önce kullanılacak girdilerin
denetlenmesi ile yapılır. İleriye yönelik denetim işletmelerde koruyucu bir
nitelik taşır. Üretim süreci için gerekli olan tüm girdiler denetlenerek hataların
en aza indirilmesi sağlanır. Bu denetimin amacı girdilerin kalitesini garanti altına
alarak hata oranını azaltmaktır. İşletmelerde ön denetim birimleri materyal denetimleri,
personel seçme denetimleri ve sermaye denetimleridir.

Denetim süreci, mevcut faaliyetteki sapmaları düzeltmek amacıyla önceden belirlenmiş
standartlarla faaliyetleri karşılaştırma sürecidir. Bu nedenle denetim birtakım
süreçlerden oluşur. Denetim süreci başlıca dört aşamadan oluşur. Bunlar;
amaç, plan ve politikaların ışığında standartların belirlenmesi, yapılan faaliyetlerin
ölçülmesi, yapılan faaliyetlerin sonuçlarının önceden belirlenen standartlarla karşılaştırılması ve düzeltme kararı verme aşamalarıdır

İşletmelerde genel olarak denetim alanları dört başlık altında toplanmaktadır.
Bunlar; mali denetim, hukuki denetim, idari denetim ve mesleki denetimdir.

İşletmelerde etkili bir denetim sistemi için aşağıdaki koşullar dikkate alınmalıdır;

Kurumsal denetimin unsurları şunlardır:
• Önceden belirlenmiş standartlar (ölçütler): Kanunlar, anlaşmalar, yönetim
tarafından saptanmış hedefler ve muhasebe ilkeleri işletmeler için
önceden belirlenmiş ölçütlerdir. Bu ölçütler doğrultusunda işletme denetçileri
finansal tabloların doğruluk ve güvenilirliklerine karar verebilirler.
• Tarafsızca kanıt toplama ve değerlendirme: İşletmelerde denetçiler işletme
ile ve işletme ile ilgili kurumlar hakkında tarafsızca bilgi edinmeli ve
topladığı bilgileri tarafsız olarak değerlendirmelidir.
• Denetim süreci: İşletmelerde denetim süreci önceden belirlenmiş bir plan
doğrultusunda gerçekleştirilmelidir.
• İlgilileri bilgilendirme: Denetçiler, elde ettikleri sonuçları yazılı bir rapor
halinde ilgililere bildirmelidir.

Devlet Denetleme Kurulu: Cumhurbaşkanı’na bağlıdır. Devlet Denetleme
Kurulu’nun görevi, Cumhurbaşkanı’nın isteği üzerine tüm kamu kuruluş
ve kurumlarında, kamu kurumu niteliğinde olan meslek kuruluşlarında,
her düzeydeki işçi ve işveren meslek teşekküllerinde, kamuya yararlı derneklerde
ve vakıflarda her türlü inceleme, araştırma ve denetlemeler yapmaktır
(Resmi Gazete Sayı: 17299, Tarih: 1.4.1981).

Neo-klasik yaklaşımın 1930-1940 arasını kapsayan doğuş döneminde insan ilişkileri yaklaşımının temel fikirleri oluşmaya başlamıştır. Bu dönemde özellikle yönetim felsefecileri olarak bilinen M. P. Follett (grup hâlinde düşünme, yetki, güç, liderlik, çatışma), O. Sheldon (yönetimin sosyal sorumlulukları, yönetim ilkeleri) C. I. Barnard (yönetimin fonksiyonları ve örgüt yapısı, etkenlik ve verimlilik, sistem), H. Munsberg (endüstriyel verimlilik ve insan psikolojisi ilişkisi) ve Hawthorne araştırma ekibi neo-klasik yönetim yaklaşımının gelişmesine yol açan önemli fikir ve görüşler ileri sürmüşlerdir. Ayrıca yine S. Freud (bilinçaltı güdüleme, ihtiyaçların engellenmesi, davranışlarda duyguların rolü), K. Lewin (bireysel davranışlar yoluyla grupların yapı ve davranışlarının açıklanması), J. L. Moreno (sosyometrik araştırma yöntemi) ve C. Rogers’ın (klinik ve yapılandırılmamış mülakat yöntemleri) da insan ilişkileri yaklaşımının gelişmesine önemli katkıları olmuştur. II ve III numaralı öncüllerde yer alan görüş ve çalışmalar bu dönemde yer almaktadır. Doğru yanıt C'dir.

Neo-klaisk yaklaşımın olgunlaşma döneminde örgütsel hümanizm akımı doğmuştur. Bu akım insanları kendilerine saygılı sistemlerde çalışmaya ihtiyaç duyan, kendi kendine motive olmuş sağlıklı bireyler olarak kabul etmiştir. Soru kökünde verilen örnekte araştırmacının elde ettiği sonuçlar bu akımın özellikleri uyumlu bir nitelik göstermektedir. Doğru yanıt A'dır.

Neo-klasik yaklaşımın temelini oluşturan araştırmalar arasında; Hawthorne, Yankee City, Harwood, Tavistock Enstitüsü, Liderlik ve Grup Dinamiği araştırmaları yer almaktadır. Hawthorne araştırmaları kapsamında ışıklandırma deneyleri, röle montaj odası deneyleri, mika yarma test odası deneyi, mülakat programı ve seri bağlama gözlem odası deneyi yapılmıştır.  Işıklandırma deneyleri  sırasında ışığın şiddeti artırıldı ve azaltıldı. Bu deneyler pek çok kez tekrarlandı. Ancak işçilerin verimlilikleri aydınlatmadaki bu değişimlere bağlı olarak artış ya da azalış göstermemişti. Bir başka deyişle, verimlilik düzeyleri ışıktaki değişimlerle ilgisiz olarak değişmişti. Doğru yanıt C'dir.

Yöneltme işlevi, işletmelerde faaliyetlerin yerine getirilmesi ve sürdürülmesi için çalışanlara etkili liderlik yapma, çalışanları motive etme ve işletme içi etkin iletişim sağlayarak çalışanları harekete geçirme işlevidir.

Yatay İletişim: Aynı örgüt basamağında çalışanlar arasındaki iletişimdir

Hawthorne araştırmalarından elde edilen bu sonuçlar neo-klasik teorinin temelini oluşturan insan ilişkileri yaklaşımı akımına zemin hazırlamıştır. Ayrıca “Hawthorne Etkisi” nin keşfedilmesi, işe ilişkin sosyal faktörler hakkında daha ileri araştırmalara ışık tutmuştur. Bu etki, çalışanların sadece “ekonomik insan” olmadıklarını, bu nedenle de yalnızca iyi maaş ve uygun fiziksel çalışma koşullarına değil, insan olarak fark edilmeye, ilgi görmeye, örgüte fayda sağlayan bir insan olduklarının düşünülmesine de önem verdiklerini, ilgi gördükleri zaman daha verimli çalıştıklarını göstermiştir. Doğru yanıt D'dir.

Klasik yönetimin temelini “Bilimsel Yönetim” oluştururken, neo-klasik yönetimin temelini “İnsan İlişkileri Yaklaşımı” oluşturur. Yönetim literatüründe “İnsan İlişkileri Yaklaşımı” için “Beşeri İlişkiler Yaklaşımı” ya da “Davranışsal Yaklaşım” tanımlamaları da kullanılmaktadır. Bu yaklaşım başlangıçta motivasyon, liderlik, grup davranışı, bireyler arası ilişkiler ve haberleşme gibi mikro konularda gelişme göstermiştir. İlerleyen dönemde biçimsel ve biçimsel olmayan örgüt, sosyal ve teknik sistemler arasındaki etkileşim, birey ve örgüt bütünleşmesi gibi makro konular üzerine eğilerek olgunlaşmıştır. Doğru yanıt B'dir.

Yapılan araştırmalar sonucunda iş bölümünün yorgunluk ve monotonluk meydana getirdiği ve bunun da çalışanlarda pek çok bunalımlara yol açtığı görülmüştür. Daha üst yönetim kademelerindeki aşırı uzmanlaşma ise tek bir konu üzerinde yoğunlaşmayı gerektirmesi nedeniyle, yöneticilerin görüş alanlarını daralttığı, onların problem çözerken işletmenin bütününü görmelerini ve anlamalarını engellediği ve işletmeyi amaçlarına yöneltme konusunda güçsüz kalmalarına neden
olduğu anlaşılmıştır. Bu nedenle neo-klasik teorisyenler işi, monoton ve anlamsız hale getiren aşırı iş bölümünün, çalışanları psikolojik bakımdan etkilediğini, dolayısıyla memnuniyetlerini azalttığını ileri sürmüşlerdir. Bu sonuç verimliliği de olumsuz yönde etkilemektedir. Neo-klasik teori iş bölümünün olumsuz etkilerinin işlerin genişletilmesi ve iş rotasyonuyla giderilebileceğini ileri sürmüştür. Doğru yanıt C'dir.

Klasik yönetim yaklaşımında üzerinde en çok durulan kavramlardan biri bir yöneticinin etkili ve verimli bir biçimde kontrol edebileceği ast sayısının sınırlı olduğunu ifade eden yönetim ya da kontrol alanı kavramıdır. Tarihsel süreçte özel ya da kamu örgütlerinde yönetim alanı dar ve kısıtlayıcı olacak şekilde belirlenmiştir. Bunun nedeni, her yöneticiye bağlanacak bir ilave astın, yöneticinin dikkate almak zorunda kaldığı ilişkileri geometrik olarak artırması ve bunun sonucunda yöneticinin astlarını denetlemesinin ve koordine etmesinin güçleşmesidir. Ancak neoklasik yaklaşıma göre Kontrol alanı birçok faktöre bağlı olarak değişebilen, dolayısıyla durumsal bir kavramdır. Örgüt çevresinin dinamik olması ve işlerin karmaşık olması durumunda yönetimin etkili olabilmesi için her yöneticinin daha az sayıda çalışandan sorumlu olması gerekmektedir. Ancak işlerin standart olması ve çalışanların uzmanlık düzeyinin yüksek olması. çok fazla müdahale gerektirmediğinden yönetim alanının geniş olmasına olanak sağlayacak durumlardandır. Doğru yanıt A'dır.

Verilen bilgiler dikkate alındığında Anıl Bey'in tarzının X teorisine, Ahmet Bey'in tazının ise Y teorisine uygun olduğu görülmektedir. Yönetim tarzları ve davranışları X Teorisinde tanımlanan varsayımlara uyan yöneticiler insanı maddi örgütün gereklerine uyan pasif bir unsur olarak kabul etmekte ve otoriter davranmaktadırlar. Bunun sonucu olarak da insan davranışlarını dıştan kontrol etme, insanları mümkün olduğunca yumuşak başlı ve itaatkar hale getirme, söyleneni tepki göstermeksizin aynen yerine getirecekleri koşulları hazırlama yolunu seçmektedirler. Buna karşılık Y Teorisi insanının sahip olduğu potansiyelin gerekli ortam yaratılarak geliştirilebileceğini ileri sürmektedir. Bu teorinin varsayımlarını benimseyen yönetici, katılımcı bir yönetim yaklaşımı benimseyecek, kararlara katılma, yetki devri, rotasyon ve iş genişletme gibi somut uygulamalar yapacak, sıkı kontrol yerine astlarını geliştirmeyi amaçlayacak ve onların motivasyonlarını sağlayacak koşulları yaratacaktır. Doğru yanıt E'dir.

Maslow’a göre kişilik gelişimini o an için baskın olan ihtiyaçlar belirler. Maslow’un kişilik kategorileri kendi aralarında bir hiyerarşi oluşturur ve her ihtiyaç kategorisine bir kişilik gelişimi düzeyi karşılık gelir. Birey, bir kategorideki ihtiyaçları tam olarak gidermeden bir üst düzeydeki ihtiyaç kategorisine, dolayısıyla kişilik gelişme düzeyine geçemez. Bir başka deyişle birey belirli bir gruptaki ihtiyaçları tam olarak karşılanmadan bir üst düzey kategorinin ihtiyaçlarını algılayamaz, bu tür ihtiyaçları yoktur. Soru kökünde verilen bilgilere göre Erdem Bey'in çalışanlarının fizyolojik, güvenlik, ait olma ve sevgi ile saygınlık ihtiyaçları karşılanmaktadır. Bu durumda onları motiveasyonlarını arttırabilecek tek ihtiyaç kendini gerçekleştirme ihtiyacıdır. Doğru yanıt E'dir.

Neo-klasikler, klasik yönetim düşüncesinin kavram ve ilkelerini inceleyerek ve araştırmalar yaparak yeni bazı kavram, ilke ve yaklaşımlar geliştirmiştir. Bunun sonucunda da yönetim literatürüne önemli katkılar yapılmıştır. Neo-klasiklerin, yönetim bilimine yaptıkları en önemli katkının klasikler tarafından uzun süre ihmal edilen insan unsurunu ön plana çıkarmak olduğu söylenebilir. Ayrıca örgütlerin sadece mekanik değil sosyo-teknik ve sosyal sistemler olduğu gerçeği vurgulanmıştır. Verimliliğin temel amaç olarak alınması ve yönetim işlevlerinin tanımlanması, klasik yönetimin katkılarındandır. Doğru yanıt E'dir.

Sistem birbiriyle ilişkili belirli parçalardan (alt sistemlerden) oluşmuş, dış çevresiyle ilişki hâlinde olan bir bütündür. Sistem birbirine bağımlı olan iki veya daha fazla parça veya alt sistemlerden oluşan, çalışma ve özellikleri itibariyle belirli sınırları olan ve diğer sistemlerden ayırd edilebilen örgütlenmiş bir bütün olarak tanımlanmaktadır

Klasik örgüt teorisyenleri örgütü durağan bir şekilde ele almaktadırlar. Sistem yaklaşımında ise örgüt devamlılık arz eden, birbiriyle ve çevreyle ilişkili süreçler bütünü olarak düşünülmektedir. Örgütler statik (durağan) değil, sürekli olarak denge arayışında olan yapılardır.