YÖNETİM BİLİMİ I - Deneme Sınavı - 18

Etkili bir planlamanın, bir yandan üst yönetimin desteği, diğer taraftan da alt kademedekilerin katılımıyla daha yararlı, yol gösterici bir şekilde hazırlanması sağlanır. Bu nedenle planlama
faaliyeti yerine getirilirken hazırlanan planların ister uzun ister kısa vadeli, ister ayrıntılı olsun ister özet şeklinde hazırlansın belli özelliklere sahip olması beklenir. Bu özellikler aynı zamanda etkili bir planlamada ve planda uyulması gereken şartları da ifade etmektedir.

Esnek olmalıdır, Dengeli olmalıdır, Devamlılığı sağlanmalıdır, Geleceği ifade etmelidir, Önceliği olmalıdır, Açık, kesin, geçerli ve erişilebilir bir amaca hizmet etmelidir.

Planlamaya yöneltilen bazı eleştiriler aşağıda açıklanmaktadır:

Planlama katılık yaratabilir, Planlar dinamik ortam için geliştirilemez, Planlar yaratıcılığın yerini alamaz, Planlama yöneticiyi, geleceğe bakmak yerine bugünün rekabetine odaklanmalıdır, Daha önce başarılı olmuş bir planın daha sonra da başarılı olacağı düşüncesine kapılmak

Yöneltme işlevi liderlikle, motivasyonla, iletişimle ve koordinasyonla yakından ilgilidir. Bu yüzden bu ünitede sırasıyla liderlik, motivasyon, iletişim ve koordinasyon konuları ele alınmaktadır.

Liderlik Teorileri: Liderlik sürecini açıklamaya çalışan teoriler, “Liderlik Teorileri” başlığıyla şu şekilde gruplandırılabilir:
• Özellikler Teorisi (Lideri analiz eder.)
• Davranışsal Liderlik Teorileri (Liderlik davranışlarını izleyicilere sorarak
analiz eder.)
• Durumsal Liderlik Teorileri (Koşulları analiz eder.)

Davranışsal Liderlik Teorileri: Davranışsal Liderlik Teorileri liderin özelliklerine değil de nasıl liderlik yaptığına yoğunlaşarak liderlik sürecini açıklamaya çalışmaktadır. Liderin, liderlik yaparken ne tür davranışlar sergilediği üzerine yoğunlaşır. Söz gelimi izleyicileri ile nasıl haberleştiği, hangi yetkileri devrettiği, nasıl planlama yaptığı, nasıl denetim yaptığı vb. davranışlarını anlamak için izleyicilere sorular sorulur.

Matriksteki örnek olarak gösterilen liderlik tipleri ise şunlardır:
• Cılız Liderlik (Çalışana ve üretime düşük ilgi) çoğunlukla kamu yönetiminde “idare-i maslahat” olarak tanımlanan durumdur.
• Kulüp Liderliği (Çalışana yüksek, üretime düşük ilgi) beşeri ilişkiler, iş yerindeki mutluluk, huzur ön plandadır. Golf kulübü tipi örgütler için uygundur.
• Orta Yolcu Liderlik (Çalışana ve üretime orta düzey ilgi) hem çalışanların beklentileri istekleri morallerini düşürmeyecek düzeyde karşılanmakta hem de makul bir verimlilik elde edilmektedir.
• Görev Liderliği (Çalışana düşük, üretime yüksek ilgi) insanın, çalışanların makinadan farkı yoktur. Verimlilik önceliktir. Çalışanların istekleri, beklentileri önemli değildir.
• Ekip Liderliği (Çalışana ve üretime yüksek ilgi) hem çalışana hem de üretime yüksek ilgi gösterilen lider tipidir. Ancak işi başarma hevesi olan, nitelikli çalışanlar ile istenilen sonuçlar elde edilir.

Y Teorisi ise şu varsayımları içermektedir:
İş oyun ve dinlenme kadar doğaldır.
İnsanlar doğuştan tembel değildir.
Her insanın potansiyeli vardır. Uygun şartlar altında kişi bunları geliştirir ve daha fazla sorumluluk yüklenmeyi öğrenir.
Dışarıdan denetim ve ceza ile korkutma insanları çalıştırmak için tek yol
değildir. İnsanlar kendi kendilerini yönetebilir, kendi kendilerini denetleyebilirler.

Amaç ve Yol Teorisi: 1970’de Martin Evans ve Robert House tarafından geliştirilen Amaç ve Yol Teorisi, motivasyon konusundaki Bekleyiş Teorisi’ne dayanmaktadır.

Dikey İletişim: Hiyerarşik işletme düzeyinde ast-üst arası ilişkileri düzenleyen sistemdir. Bu tür iletişimde yukarıdan aşağıya yönetici ile çalışan iletişim kurmaktadır ya da tam tersine iletişim yönü aşağıdan yukarıya yani çalışandan yöneticiye olabilmektedir. Yöneticinin bölüm müdürü ile iletişimi örnek olarak verilebilir.

Günümüzde işletmeler ve yöneticiler açısından koordinasyon görevi daha karmaşık hale gelmiştir. Bunun nedenlerinden bazıları şunlardır:
İşletmelerin hacimsel olarak büyümeleri,
İşletme içi departmanlarda ve görevlerde uzmanlaşmanın yayılması,
İşletmelerde yeni teknik ve teknolojilerin kullanılmaya başlanması,
Rekabette ve iş hacmindeki değişimler,
İşletmeler için oluşturulmuş yeni mevzuat ve iş yöntemleri.

Koordinasyon yöneltme işlevinin önemli bir aşamasıdır. İşletmelerde koordinasyonun sağlanması üç temel koşula bağlıdır. Bunlar; iş birliği, uyumlu koordinasyon ve teşviktir.

Bir benzetme ile hakemin düdüğü ile santrada topa vurulmasıyla “yöneltme” işlevi başlar.

Davranışsal Liderlik Teorileri: Davranışsal Liderlik Teorileri liderin özelliklerine değil de nasıl liderlik yaptığına yoğunlaşarak liderlik sürecini açıklamaya çalışmaktadır. Liderin, liderlik yaparken ne tür davranışlar sergilediği üzerine yoğunlaşır. Söz gelimi izleyicileri ile nasıl haberleştiği, hangi yetkileri devrettiği, nasıl planlama yaptığı, nasıl denetim yaptığı vb. davranışlarını anlamak için izleyicilere sorular sorulur.

Motivasyon, “kişilerin belirli bir amacı gerçekleştirmek üzere kendi arzu ve istekleri ile davranmaları ve çaba göstermeleri” olarak tanımlanabilir.

Maslow, ihtiyaçları; fizyolojik, güvenlik, sosyal, saygınlık ve kendini gerçekleştirme olmak üzere beş gruba ayırmıştır. Kendini Gerçekleştirme İhtiyacı zirvede yer almaktadır.

Çekim ile beklentinin çarpımı belli bir davranışı seçmeye iten gücü gösterir:

Güdüleyici Güç = Çekim X Beklenti

Koordinasyon en genel anlamı ile bir grup insan faaliyetinin birbirine bağlanmasıdır. İyi koordine edilmiş işletmelerde birimler, bölümler (departmanlar) birbirleriyle iletişim halindedir ve işler uyum içinde yürütülmektedir.

Hofstede araştırması sonucunda bulgularını dört ana başlıkta gruplandırmıştır:

Örgüt, iki veya daha fazla bireyden oluşan, bu bireylerin ortak bir amaç etrafında iş birlikçi bir şekilde çalıştıkları, sınırları ve yapısı belli, bir bütün olarak tanımlanmaktadır. Buna göre en az iki bireyden oluşması gerekmesi ve sınırlarının belli olması bağlamında I ve II numaralı öncüller yanlış bilgi içermektedir. Doğru yanıt E’dir.

Örgütleme kâr, devamlılık ve sosyal fayda gibi örgütsel amaçlara ulaşılabilmesi için yapılması gereken işlerin ve bu işleri yapacak kişi ve/veya bölümlerin belirlendiği, işlerin yapılması adına uyumlu bir çalışma ortamının yaratıldığı ve söz konusu bu işlerin yapılabilmesi için gerekli olan maddi ve beşeri kaynakların örgüt bünyesine uygun yayılımının sağlandığı bir süreçler bütünüdür. Ancak A seçeneğinde verilen yapılan işlerin önceden belirlenen standartlara uygun olup olmadığının belirlenmesi etkinliği, denetim sürecinde gerçekleştirilen bir etkinliktir. Doğru yanıt A’dır.