YÖNETİM BİLİMİ I - Deneme Sınavı - 16

Hiyerarşi ilkesine göre, örgütlerde yetki ve sorumluluk, üst yönetim düzeylerinden alt yönetim düzeylerine doğru kesintisiz bir şekilde aktarılmaktadır. Örgüt içindeki yetki ilişkileri açık ve net bir şekilde belirlenmelidir. Her birimin veya bireyin sahip olduğu yetki ve türü, tüm örgüt tarafından bilinmeli ve hiyerarşik düzen, bu yetki ilişkileri çerçevesinde yürütülmelidir.

Verimlilik ilkesine göre, örgütsel amaçlar belirlenirken bu amaçlara en az maliyetle ve en verimli şekilde erişimin sağlanması göz önünde bulundurulmalıdır. Örgütün gelişme evresinin farklı zamanlarında örgütsel öncelikler değişebilir. Bazı çevresel gelişmeler, örgütün verimlilik yerine, daha etkili olmasını gerekli kılabilir.

Uzmanlaşmadan yararlanma ilkesi, benzer faaliyetler aynı bölümün sorumluluğuna verilirken iş gücünün en uygun düzeyde uzmanlaşması göz önünde bulundurulma durumunu açıklamaktadır.

Ürün temeline göre bölümlendirme yaklaşımında, örgütsel bölümlendirme süreci çıktılar üzerine odaklanılarak gerçekleştirilmektedir. Bu tür bölümlendirme de her ürün grubunun kendi kendine yetebilen birimlerin sorumluluğu altına girmesi söz konusudur. Belli bir mal veya hizmeti ortaya koymak için gerekli olan tüm işlevler, ürün temelli olarak örgütlenmiş bölümlerin yapısı altında bütünleştirilmektedir.

Çevre, örgütlerin girdi-çıktı ilişkisi içinde bulundukları ortamdır. Bu nedenle tüm örgütler çevreyle uyum içinde faaliyetlerini sürdürmek durumundadırlar. Çevrenin hızla
değiştiği durumlarda belirsizlik artmaktadır. Çevresel belirsizliğin artışı, karar verme süreçlerini oldukça zorlaştırmaktadır.

Çağdaş Yapısal Örgüt Teorisi’nin temel varsayımları şöyledir

Bu bilgilere göre doğru yanıt A'dır.

Biçimsel örgütler sosyologlar tarafından üç alt başlık altında incelenmektedir:

• Birincil Örgütler: Kamu kuruluşları,
• İkincil Örgütler: Kâr, kazanç ve büyüme amaçlı özel sektör örgütleri,
• Üçüncül Örgütler: Sivil toplum örgütleri.

Soru kökünde yer alan Anadolu Üniversitesi ve Yunus Emre Devlet Hastanesi birer kamu kuruluşu olduğundan birincil örgütler kapsamında yer almaktadır. AÇEV, bir sivil toplum örgütü oldupu için üçüncül örgütler kapsamında, vakıf okulları ise kar amacı güden girişimler olduğu için ikincil örgütler kapsamında yer almaktadır. Doğru yanıt B'dir.

Yetki, örgütsel hiyerarşi bağlamında yukarıdan aşağıya doğru bir yayılım göstermektedir. Örgütsel hiyerarşi içinde daha üst seviyelerde yer alan bireyler, alt seviyelerde yer alan bireylere göre daha fazla yetki sahibidirler. Soru kökünde verilen durum müdürün hiyerarşik olarak müdür yardımcısından üst bir konumda olması nedeniyle yetkisinin ondan fazla olması durumunu ifade etmektedir. Doğru yanıt E'dir.

Uzmanlaşma ve iş bölümü sonucunda örgütsel yapıda belli alanlarda uzmanlaşmış bireylerden oluşan bölümler oluşmaktadır. Bu tür fonksiyonel (işlevsel) bölümlerde görev yapan bireyler, kendilerine komuta yetkisi ile bağlı olmayan diğer bireyler üzerinde uzmanlık konularıyla ilgili olarak emir verme yetkisine sahip olabilmektedir. Akif Bey'in komuta yetkisine sahip olmadığı olmadığı işçilere uzmanlığından dolayı emir verebilmesi fonksiyonel yetkiyi örneklendirmektedir. Doğru yanıt C'dir.

Yönetim alanının geniş olmasına neden olan, bir başka deyişle yakın denetim gerektirmeyen durumlar şöyledir:

• Yapılması gereken işlerin durağan ve rutin olması,
• Benzer süreçlerin sürekli tekrar etmesi,
• Tüm astların tek bir merkezde toplanmış olması,
• Astların eğitim düzeyinin yüksek ve yeteneklerinin oldukça gelişmiş olması,
• İşi yapmak için gerekli olan prosedürlerin önceden hazırlanmış olması,
• Yöneticilerin ihtiyaç duyacağı destek sistemlerinin ve personelinin hazır olması,
• Yöneticilerin planlama ve koordinasyon gibi konulara daha az zaman ayırabilmeleri,
• Geniş yönetim alanıyla uyum gösteren çalışanların tercih edilmiş olması.

Buna göre I, III ve V numaralı öncüllerde verilen durumlarda yönetim alanının dar olması gerekirsen diğer durumlarda geniş olabilmektedir. Doğru yanıt C'dir.

Örgüt bünyesinde gerçekleştirilen birçok faaliyet, sık sık tekrarlanmaktadır. İşte bu tür faaliyetlere ilişkin kararlar, alt kademelerde alınmalıdır. Ast, kendi yetkisi dahilindeki sorunları üste taşımamalı ve kendi kendine bu sorunları çözüme götüren kararları alabilmelidir. Bu durum örgütleme ilkelerinden ayrıklık ilkesini ifade etmektedir. Soru kökünde verilen örnekte Aydın Bey, kendi yetki ve sorumluluk alanında sorunlar için okul yönetiminin zamanını alarak bu ilkeye aykırı hareket etmektedir. Doğru yanıt B'dir.

Fonksiyonlara (işlevlerine) göre bölümlendirilmiş bir örgütte, aynı veya yakın alanlarda uzman, benzer düzeyde iş deneyimine sahip veya örgüt içinde benzer kaynakları ortak olarak kullanan bireylerin belli bir işlevin çatısı altında bir araya getirilmesi söz konusu olmaktadır. Örneğin, işletmede pazarlama işleviyle ilgili alanlarda faaliyet gösteren bireylerin pazarlama bölümü içinde faaliyet göstermeye başlaması bu tür bir yapılanmadır. Soru kökünde verilen örnek işletme de bu şekilde bölümlendirilmiştir. Doğru yanıt A'dır.

Şebeke veya ağ tipi örgüt yapısı da son yıllarda popülerleşmiş bölümlendirme uygulamaları arasındadır. Örgütlerin kendi yaptıkları temel işe yoğunlaşmaları ve temel işleri dışındaki diğer işleri, bu konuda uzman başka örgütlerden temin etme yoluna girmeleri, örgütlerin ister istemez, belli şebekelerin parçaları olmasını gerekli kılmıştır. Şebeke örgüt yapısında, bir işin yapılması için gerekli olan kaynakların elde edilmesi ve işlenmesi tek bir örgütün bünyesinde gerçekleştirilmemektedir. Soru kökünde verilen örgüt yapısı şebeke yapıyı örneklendirmektedir. Doğru yanıt C'dir.

Örgütsel yapıya ilişkin tercihler strateji, çevre ve teknoloji olmak üzere, üç temel değişkene bağlı olarak farklılaşmaktadır. Doğru yanıt B'dir.

Lider başkalarını, izleyicilerini belirli amaçlar doğrultusunda etkileyip yönlendirebilen kişidir. Liderin resmî bir makamı ya da yetkileri olması gerekmez. Yönetici ise gücünün kaynağını makamdan, oturduğu koltuktan alır. Ayrıca lider için formal organizasyon olması zorunlu değildir. Örneğin bütün mahalleyi depremzedelere yardım etmek için organize eden, onları ikna edip peşinden sürükleyen kişi liderlik nitelikleri taşımaktadır.

Davranışsal Liderlik Teorileri: Davranışsal Liderlik Teorileri liderin özelliklerine değil de nasıl liderlik yaptığına yoğunlaşarak liderlik sürecini açıklamaya
çalışmaktadır.

Görev Liderliği ( çalışana düşük, üretime yüksek ilgi) insanın, çalışanların makinadan farkı yoktur. Verimlilik önceliktir. Çalışanların istekleri, beklentileri önemli değildir.

Yaşam Döngüsü Liderlik Teorisi: Teoriye göre izleyicilerin görmek istedikleri liderlik davranışları aynı değildir. Başka bir deyişle, farklı niteliklerdeki astlar, liderlerinden daha farklı davranış görmek isteyeceklerdir.

Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Teorisi:Birey, bir kategorideki ihtiyaçları tam olarak gideremeden bir üst düzeydeki ihtiyaç kategorisine geçemez. Maslow, ihtiyaçları; fizyolojik, güvenlik, sosyal, saygınlık ve kendini gerçekleştirme
olmak üzere beş gruba ayırmıştır.

Porter Lawler Teorisi: Porter ve Lawler güdünün (çaba, güç harcama isteği) tatmin veya performansa eşit olmadığı varsayımı ile teorilerini geliştirir.
Porter ve Lawler’a göre; motivasyon, tatmin ve performans üç ayrı değişkendir
ve birbirleri ile ilişkilidir. Vroom’un Teorisi’ne ek olarak yetenek-beceri ve rol algılamaları eklenmiştir