YÖNETİM BİLİMİ I - Deneme Sınavı - 14

Araştırmacılarca tanımlanan liderlik tipleri şu şekildedir:

Cılız Liderlik (Çalışana ve üretime düşük ilgi) çoğunlukla kamu yönetiminde “idare-i maslahat” olarak tanımlanan durumdur. 

 Kulüp Liderliği (Çalışana yüksek, üretime düşük ilgi) beşeri ilişkiler, iş yerindeki mutluluk, huzur ön plandadır. Golf kulübü tipi örgütler için uygundur. 

Orta Yolcu Liderlik (Çalışana ve üretime orta düzey ilgi) hem çalışanların beklentileri istekleri morallerini düşürmeyecek düzeyde karşılanmakta hem de makul bir verimlilik elde edilmektedir. 

Görev Liderliği (Çalışana düşük, üretime yüksek ilgi) insanın, çalışanların makinadan farkı yoktur. Verimlilik önceliktir. Çalışanların istekleri, beklentileri önemli değildir. 

Ekip Liderliği (Çalışana ve üretime yüksek ilgi) hem çalışana hem de üretime yüksek ilgi gösterilen lider tipidir. Ancak işi başarma hevesi olan, nitelikli çalışanlar ile istenilen sonuçlar elde edilir. 

Doğru yanıt B'dir.

X ve Y Teorisinin X varsayımları şu şekildedir: 

- Normal olarak insanoğlu işi sevmez ve elinden geldiği kadar işten kaçar. 

- Bu yüzden örgütsel amaçları yerine getirebilmek için zorlanmalı, denetlenmeli, cezalandırılmalıdır. 

- Normal bir insan yönetilmeyi tercih eder. Sorumluluktan kaçar.

Paul Hersey ve Ken Blanchard 1970’li yılların başında Yaşam Döngüsü Liderlik Modeli adıyla başladıkları çalışmaya 1970’li yılların ortasında “Durumsal Liderlik Teorisi” adını vermişlerdir.

Teoriye göre izleyicilerin görmek istedikleri liderlik davranışları aynı değildir. Söz gelimi az yetenekli eğitim düzeyleri düşük ve kendilerine güvenleri az astlar farklı; yetenekli, eğitimli ve kendine güvenli astlar farklı beklentiler içerisindedir. Başka bir deyişle, farklı niteliklerdeki astlar, liderlerinden daha farklı davranış görmek isteyeceklerdir.  Doğru cevap E'dir.

Maslow’a göre belirli bir kategorideki ihtiyaçlar tam olarak karşılanmadan kişi bir üst düzeydeki kategorinin ihtiyaçları algılanmaz. Buna göre kendini gerçekleştirme ihtiyacı en tepededir ve bunun için diğer tüm ihtiyaçların karşılanmış olması gerekmektedir.

Üç tür biçimsel iletişim vardır. Bunlar: 

Dikey İletişim: Hiyerarşik işletme düzeyinde ast-üst arası ilişkileri düzenleyen sistemdir. Bu tür iletişimde yukarıdan aşağıya yönetici ile çalışan iletişim kurmaktadır ya da tam tersine iletişim yönü aşağıdan yukarıya yani çalışandan yöneticiye olabilmektedir. Yöneticinin bölüm müdürü ile iletişimi örnek olarak verilebilir. 

Yatay İletişim: Aynı örgüt basamağında çalışanlar arasındaki iletişimdir. Bu iletişim türünde yatay ilişkiler doğrultusunda çalışanlar veya yöneticiler birbirlerine karşı sorumluluk taşımaktadırlar. İki bölüm müdürü arasındaki iletişim ya da iki bölüm çalışanı arasındaki iletişim yatay iletişime örnek olarak verilebilir. 

Çapraz İletişim: İşletmedeki fonksiyonel ilişkiler sonucunda ortaya çıkmıştır. İşletmenin farklı bölümlerindeki yöneticiler ve çalışanlar arasındaki iletişimdir. bölüm çalışanının diğer bölümün yöneticisi ile görüşmesi ya da bir bölüm müdürünün diğer bölüm çalışanı ile iletişim kurması bu iletişim türüne örnektir. Doğru yanıt C'dir.

Örgüt şeması dışında iş ilişkileri, görev ve sorumluluklar dışında ortaya çıkan, resmî olmayan bir iletişim türüdür. Biçimsel olmayan iletişim türleri tek hatlı zincir, dedikodu zinciri, olası iletişim zinciri ve küme zinciri olmak üzere dört şekilde ortaya çıkabilir. Doğru cevap D'dir.

Günümüzde işletmeler ve yöneticiler açısından koordinasyon görevi daha karmaşık hale gelmiştir. Bunun nedenlerinden bazıları şunlardır: 

• İşletmelerin hacimsel olarak büyümeleri, 

• İşletme içi departmanlarda ve görevlerde uzmanlaşmanın yayılması, 

• İşletmelerde yeni teknik ve teknolojilerin kullanılmaya başlanması, 

• Rekabette ve iş hacmindeki değişimler, 

• İşletmeler için oluşturulmuş yeni mevzuat ve iş yöntemleridir. Doğru yanıt E'dir.

İş birliği: İşletme üyelerinin ortak bir amaca ulaşmak için birbirine bağlanmasına ve birlikte hareket etmesine iş birliği denir. İşletmelerde çalışanları iş birliğine teşvik edecek en iyi yöntem grup çalışmasıdır. Yöneticiler, özellikleri ve yetenekleri birbirinden farklı ve birbirleri ile ilişkileri iyi olan çalışanları bir araya getirerek çalışmalarını isteyebilir. Bu şekilde işletmede etkili bir koordinasyon oluşturulabilir. Bunun yanında iş birliğinin etkili olabilmesinde yöneticilerin gruplara sorumluluklar vererek dışarıdan kontrol etmesi daha doğru olacaktır. Yanıt B'dir.

Geçmişten günümüze, insanları başarıya götüren etkenlerin başında, yapılması planlanan işlerin belli parçalara bölünmesi ve her parçanın o işi yapma konusunda uzman olan, deneyim sahibi bireyler tarafından yapılmasının sağlanması gelmektedir. Bir başka deyişle iş bölümü ve uzmanlaşma, insanların bir işin yapılması konusundaki üstün performanslarının altında yatan en önemli etkendir. İki veya daha fazla bireyin, ortak bir amaca erişmek için çabalarken aralarında oluşturdukları bağlar örgüt kavramının, en basit hâli olarak nitelendirilebilir. Doğru cevap A'dır.

Biçimsel örgütler sosyologlar tarafından üç alt başlık altında incelenmektedir:

• Birincil Örgütler: Kamu kuruluşları, 

• İkincil Örgütler: Kâr, kazanç ve büyüme amaçlı özel sektör örgütleri, 

• Üçüncül Örgütler: Sivil toplum örgütleridir. Doğru cevap A'dır.

Yetki devrinin örgütsel açıdan sağladığı bazı yararlar aşağıda sıralanmaktadır:

• Yöneticiler yetkilerinin bir bölümünü astlarına devrederek aşırı iş yükünden kurtulmaktadır. 

• Astlar verilen görevleri yerine getirerek kendilerini gelecekteki daha üst düzey görevlere yönelik geliştirmektedir. 

• Yetki devredilen astların öz güvenleri artmakta ve sorun çözme kapasiteleri gelişmektedir. 

• Yetki devri örgütsel sorunların bu sorunları bizzat yaşayanlar tarafından çözümlenmesine imkân sağlamaktadır.

Ancak örgüt içi fonksiyonların gevşetilmesi gibi bir durum söz konusu değildir. Doğru cevap B'dir.

Örgütleme sürecinin aşamalarını daha detaylı bir şekilde ele almak gerekirse süreç;

• Amacı gerçekleştirmek için yapılması gereken iş, görev ve faaliyetlerin belirlenmesi, 

• Görevlerin anlamlı bir şekilde gruplandırılması ve birbirleriyle ilişkilendirilmesi neticesinde işlerin oluşturulması, 

• İşlerin belli ölçütlere göre bir araya getirilmesiyle iş gruplarının ve yapılması gereken faaliyetlerin tanımlanması, 

• Yapılacak işlerin örgütsel seviyeler itibariyle gruplandırılması ve her seviyeye ilişkin mevkilerin oluşturulması, 

• Bu mevkiler arasında yakın ilişki ve benzerlik olanlarının bir araya getirilerek bölümlerin oluşturulması, 

• Ortaya konan her türlü görev, iş ve iş grubuna ilişkin tanımların yapılması, 

• Bu tanımların gereği olan işgörenlerin bulunup seçilmesi şeklinde özetlenebilir.

Doğru cevap D'dir.

Örgütlenme ilkeleri şu şekildedir;

Yönetim alanının geniş olmasına neden olan, bir başka deyişle yakın denetim gerektirmeyen durumlar şöyledir: 

• Yapılması gereken işlerin durağan ve rutin olması, 

• Benzer süreçlerin sürekli tekrar etmesi, 

• Tüm astların tek bir merkezde toplanmış olması, 

• Astların eğitim düzeyinin yüksek ve yeteneklerinin oldukça gelişmiş olması, 

• İşi yapmak için gerekli olan prosedürlerin önceden hazırlanmış olması, 

• Yöneticilerin ihtiyaç duyacağı destek sistemlerinin ve personelinin hazır olması, 

• Yöneticilerin planlama ve koordinasyon gibi konulara daha az zaman ayırabilmeleri, 

• Geniş yönetim alanıyla uyum gösteren çalışanların tercih edilmiş olması Doğru cevap E'dir.

Bu ilkeler şunlardır;

- Faaliyetlerin Benzerliği: Aynı amaca ulaşmak için gerçekleştirilen benzer faaliyetler bir araya getirilmeli ve aynı bölümün bu faaliyetlerden sorumlu olmasısağlanmalıdır. 

- Uzmanlaşmadan Yararlanma: Benzer faaliyetler aynı bölümün sorumluluğuna verilirken işgücünün en uygun düzeyde uzmanlaşması göz önünde bulundurulmalıdır. 

- Denetimi Kolaylaştırma: Birbirini denetlemesi gereken grup ve kişiler birbirlerinden ayrılmalıdır. Bölümler arası karşılaştırmaları kolaylaştırmak adına aynı koşul ve özellikleri taşıyan bölümlerin oluşturulmasına dikkat edilmelidir. 

- İşe Gereken Önemi Verme Zorunluluğu: Örgüt içinde faaliyet gösteren bireylerin, iş yüklerinin, dengeli bir şekilde düzenlenmesi gerekmektedir. İş yoğunluğu fazla olan bireyler bazı faaliyetlere gereken zamanı ayıramamaktadır. Bölümlendirmeye gidilirken, bireylere düşen iş yükünü dengeli kılacak yapılar tercih edilmelidir. 

- İşletmedeki Koşulları Dikkate Alma Zorunluluğu: Bölümlendirme yapılırken örgüt içi koşullar, özellikle de biçimsel olmayan örgüt yapısı dikkate alınmalıdır. Örgüt kültürü ve örgüt üyelerini bir arada tutan diğer beşeri ilişki kalıpları dikkatle incelenmeli, bölümlendirme yapılırken bu özel durumlar göz önünde bulundurulmalıdır. 

- Harcamaların Azaltılması: Bölümlendirme sonucunda bölümler, kısımlar, servisler ve çeşitli mevkiler ortaya çıkacaktır. Ortaya çıkan yapı birçok yöneticinin ve uzmanın istihdam edilmesini gerekli kılabilir. Yöneticilerin ve uzmanların istihdam edilmesi ise oldukça maliyetlidir. Bu nedenle bölümlendirmeye gidilirken iş gücü maliyetlerini olabildiğince azaltan yapılar tercih edilmelidir.

Doğru Cevap D'dir.

Örgüt içi bölümlendirme yaklaşımları aşağıdaki gibidir.

Matriks örgüt yapısında proje yöneticisi aşağıda yer alan konularda sorumluluk sahibidir: 

• Hangi işler yapılmalı? 

• Bu işler ne zaman yapılmalı? 

• Bu işler neden yapılmalı? 

• Bu işler için ne kadar para harcanmalı? 

• Bu işler hangi kalitede yapılmalı? 

• Projenin genel gidiş hızı ne olmalı? 

• Projedeki işler işletme içinde mi, işletme dışında mı yaptırılmalı? 

Fonksiyonel yöneticiler ise proje kapsamında, kendi faaliyet alanlarına giren işlerle ilgili sorunların çözüm sürecinde devreye girmektedirler. Proje kapsamında, fonksiyonel yöneticiler, aşağıda yer alan konulardan sorumludurlar:

• İşler nasıl gerçekleştirilecek? 

• Hangi yöntem ve usuller kullanılacak? 

• Bu işleri kim yapacak? 

• Bu işler nerede yapılacak? 

• İşlevsel uzmanlık proje kapsamında ne ölçüde kullanılacak?

Doğru cevap A'dır.