YÖNETİCİ ASİSTANLIĞI

Profesyonellik aynı zamanda bir insanın işindeki yetkinliğidir. Yetkinlik veya profesyonellik, kişinin potansiyeli ve bu potansiyelin işe yansımış halidir. İşte profesyonel olmak onu sadece bilmeyi değil, en ince ayrıntılarına kadar kavramış olmayı, uygulayabilmeyi ve fark yaratmayı gerektirir. Profesyonelliğin belki de en önemli ölçütü; işinin gereklerini mükemmel bir şekilde gerçekleştirmeye ve aynı zamanda kendini geliştirme potansiyeline de sahip olmayı gerektirir. Buna göre profesyonellik uzmanlık gerektiren belirli bir alanda, bilgi, beceri, tutum ve davranış ortaya koyabilmektedir. Profesyonellik sadece belli bir alandaki yetkinlik değildir. Aynı zamanda bir öğrenme potansiyeline sahip olmak ve kendini geliştirme yeteneği gösterebilmektir. Bu yönüyle profesyonellik hem bir yetkinlik, hem de bir kişisel gelişim potansiyeli ve sürecidir.  

Profesyonel kişiler belli bir alanı kendilerine meslek olarak seçen, bu alanda derinleşen ve mesleklerini geliştirme potansiyeline sahip olan kişilerdir. Profesyonellerin en ayırıcı yanları işlerini sadece bütün ayrıntılarıyla bilen insan olmamaları, aynı zamanda işlerini geliştirme, farklılaştırma ve model olma yeteneği gösterebilmeleridir. Profesyonel aynı zamanda sadece işlerinin niteliğine değil, çevresiyle olan ilişkilerinin niteliğine de özen gösterirler. Profesyonellerin her şeyden önce bir meslekleri vardır ve o meslekte uzmanlardır. Bu meslek sıradan bir meslek değil, biraz uzun ve formel bir öğrenimi gerektiren, kendine özgü yasal ve etik kuralları bulunan ve o kişinin geçimini sağlayan bir uğraş alanıdır. Profesyonel kişiler, doğuştan getirdikleri yeteneklere, potansiyellere daha sonra öğrenme yolu ile kazandıkları bilgi ve becerilerini ekleyerek bir mesleğin uzmanı olan kişilerdir. Buradan şunu anlıyoruz ki sadece profesyonel yeteneklere sahip olmak yetmez, aynı zamanda bilgi ve beceriyle bunları desteklemek gerekir. Bu nedenle bireysel başarıdan değil, mesleki başarıdan söz etmek gerekir. Bireysel başarı ancak doğru seçilmiş bir meslekle, yani mesleki başarıyla gelebilir.

Profesyonelleşme bir işin meslek olması için belli nitelikler kazanmayı sağlayan dinamik bir süreçtir. Bu süreç kişinin ömür boyu öğrenmesini gerektirdiği gibi kendini sürekli geliştirmesini de gerekli kılar. Dolayısıyla profesyonelliği herhangi bir yetkinliğinin bir süreç şeklinde devam etmesi şeklinde tanımlayabiliriz. Meslek kavramıyla profesyonellik veya profesyonelleşme arasında doğrudan bir ilişki vardır. Çünkü profesyonelleşme ancak yasal olarak kabul edilmiş meslekler için söz konusudur. Yasa dışı alandaki uzmanlıklar bizim burada üzerinde durduğumuz profesyonellikle ilgili değildir.  Meslek ve mesleki terimleri birden fazla anlama sahiptir. Bizim burada profesyonellikten kastettiğimiz meslekiliktir ve bu meslekilik de profesyonellik gibi amatörlüğün karşıtıdır. Bu işi meslek gereği yapmamak, sırf maddi bir kazanç için yapmak amatörlüktür. Profesyonellik hayatını o meslekten kazanmayı gerektirir. Profesyonellik, yeni beceriler edinmek, gelişmeye ve daha büyük sorumluluk almaya isteklilik göstererek mesleğe kimlik kazandırmaktır. Profesyonel kişi bir işi kazanç sağlamak amacıyla yapan, o işin veya mesleğin bütün inceliklerini açıklıkla kavrayan kişidir.

Sosyal sorumluluk genellikle yasal düzenlemelerden kaynaklanır ve gereği yerine getirilmediği zaman cezalandırmalar veya yaptırımlar söz konusu olur. Geleneğin dışında hiçbir yasa kişiye sosyal duyarlılık yüklemez ve kişi sosyal duyarlılığı yasadan dolayı değil, gelenekten dolayı gösterir. Bu tür davranışlar kişinin mesleğine ve toplumuna bağlılığının ölçütüdür. Kişi işi ile ilgili konularda toplumsal refahı artırmak, insanlara yararlı olmak, mesleği yürütmekten kaynaklanan hazzı daha fazla yaşamak için mesleği ile ilgili konularda duyarlılık göstererek toplum yanlısı davranışlar gösterir. Kişinin bu tür davranışlarının arkasında ne bir maddi yarar, ne de bir çıkar yanlısı davranışlar gösterir. Kişinin sosyal duyarlılığı sırf mesleki saygı ve toplumsal yarar açısından düşünerek yapar. Sosyal duyarlılık kişiye ''gönüllü sorumluluk'' yükler. Burada ''gönüllü'' ifadesi ile ''sorumluluk'' kavramı çok da uyumlu olmamakla birlikte, kastedilen ''gönüllü'' olarak üstlenilen ''sorumluluklardır. ''İsteğe bağlı'' sorumluluk, örgütlerin toplumsal yaşamın kalitesini arttırmak üzere ''iyi bir vatandaş'' gibi toplumun sorunlarının çözümüne yönelik girişimlerde ve katkıda bulunması, programlar geliştirmesi ve uygulaması, klasik yardımseverliğin ötesine geçmesi anlamına gelmektedir.

Etik sorumluluk, kurumsal sosyal sorumlulukla birlikte ele alınması gereken bir kavramdır. Etik açıklayıcı (betimleyici) değil, emredicidir. Etik sorumluluk, çalışanların toplumun beklentilerine etik kurallar kapsamında cevap vermesi anlamına gelir. Bu sorumluluk aynı zamanda çalışanların iş arkadaşlarına karşı da sorumlu davranmasını gerekli kılar. Etik sorumluluk sosyal sorumluluğun çekirdeğini oluşturur. Etik sorumluluk taşıyanlar etik davranışlarını yasalar gerekli gördüğü veya emrettiği için değil, içsel bir dürtüyle bireysel bir arzuyla gösterirler. Etik sorumluluk, ekonomik ve yasal sorumlulukların yanında dürüstlük, adalet ve etik hakkındaki normlar ve yasalara uygun davranışı gerektirir. Etik sorumlulukların, toplumsal değer ve etik normların beklentileri ile uyumlu biçimde çalışması için toplumsal duyarlılığın yüksek olması gerekir.

Kurumsallaşma örgütün kişilerden bağımsız olarak kurallara, ilkelere, normlara, standartlara ve prosedürlere sahip olması demektir. Değişen çevre koşullarını takip edecek sistemleri kurma, kendini değişime uydurma veya değişim karşısında yeterli refleks gösterme kurumsallaşma ile mümkün olabilir. Örgütlerin yapı ve sistemlerin her durumda güncel kalabilme yeteneği göstermesi kurumsallaşmanın gereğidir. Diğer bir ifadeyle kurumsallaşma bir örgütün kendine özgü tutum, davranış, yapı ve kültüre sahip olmasıdır. Mesleki kurumsallığa sahip örgütlerde birlik ruhu egemendir. Buralarda profesyonel meslek mensupları kendilerini organik bir bağ ile bağlı bir kurumsal yapı olarak görürler. Bu kolektif duygu, profesyonel yetkinlik, ortak çalışma arzusu ve toplumsal sorumluluk bilinci ile yapılan uzun bir eğitim ve disiplin ile kazanılır. Profesyonel bir mesleğin oturmuş kuralları ve kurumları vardır. Kişiler bu kurallar ve kurumlarla sınırları belirlenmiş davranış kuralları çerçevesinde hareket eder. Kurumsallaşma konu ne olursa olsun her türlü etkileşimin, iletişimin ve faaliyetin belli kurallara göre yapılmasını zorunlu kılar. Sonuç olarak mesleki kurumsallaşma mesleki normların kuralların, ilkelerin ve etik kodların mesleğe yerleşmesi ve hakim olmasıdır.

Mesleki profesyonelliğin ölçütlerini taşıyanlar ve bunları koruma konusunda duyarlı olanlar, mesleklerinde profesyonel statü kazanmışlardır. Bu toplumsal statü o mesleği yerine getiren kişiye kendi işlerini nasıl yapacağı konusunda karar vermede geniş bir serbestlik veya özerklik kazandırır. Profesyonel kişiler bir bürokratik örgütte çalışsalar dahi, uzmanlık alanlarıyla ilgili konularda sorunları tanımlamada, sorunlara çözüm bulmada ve çalışmalarının başarısını ölçmede geniş özerkliğe sahiptir. Çünkü bilgi güçtür ve güçlü olan hareket özgürlüğü elde eder ve daha özerk davranır. Kısaca özerklik profesyonelliğin ölçüsü kadardır. Yetkinlik insanı bağımsız kılar. Adına ''profesyonel özerklik'' dediğimiz nitelik kişiye işiyle ilgili serbestçe karar alma, kararı uygulama ve sonuçları kontrol etme, kısaca işi yönetme olanağı sağlar.

Profesyonelleri diğer kişilerden ayıran önemli özelliklerinden biri, onların kurumsallaşmış bir mesleki geleneğe, etik kodlara ve sistematik bir eğitime sahip olmalarıdır. Profesyonellerin mesleki eğitimleri uzun süreli formel bir eğitimdir. Burada eğitimin temel amacı, profesyonel birinde var olan yeteneklere eğitim yoluyla bilgi ve beceri kazandırmaktır. Bu yolla yeteneklerin daha yüksek bir yetkinlikle uygulanmasını sağlamak amaçlanır. Burada söz konusu edinilen eğitim sadece teorik veya akademik bir eğitim değil, kişiye yapabilme bilme bilgisi (know-how) kazandıran hayata dokunan, uygulamasıyla somut sonuçlar almayı olanaklı kılan eğitimdir. Bu eğitim sayesinde profesyonel biri kendini diğerlerinden farklılaştırabilir ve kendine özgü kişisel gelişim stratejileri uygulayabilir. Bu eğitimin bir kısmı okullarda, bir kısmı da çıraklık, staj, seminer, konferans, brifing veya hizmet içi eğitim yoluyla kazanılabilir. Profesyoneller için uzmanlığa dayalı bir eğitim sistemi ona mesleğini yetkinlikle yapma olanağı sunar.

Profesyonel işinin bütün ayrıntılarını bilen ona bir şeyler katan, geliştiren ve işini kendini tarzını ve üslubunu kazandırma yeteneği gösteren kişidir. Profesyonel olmak her şeyden önce mesleğin bütün ayrıntılarını bilmenin yanında onun aynı zamanda meslek ahlakı, iş etiği ile birlikte uygulama yeteneği gerektirir. Bütün bu tanımlar aynı zamanda bir profesyonelin yetkinliklerini göstermektedir. Yetkinlik kavramı ile profesyonellik benzer anlama gelir. Yetkinlik profesyonellik ile yetkin ise profesyonel ile aynı anlama gelmektedir. Dolayısı ile yetkinlik kavramının, insan kaynakları alanında profesyonellik ile aynı anlamda kullanıldığı görülmektedir. 

Yetkinlik kavramını Selznick ilk kez 1957 yılında bir işletmenin kilit başarı faktörlerini ''ayırt edici yetenekler'' olarak ifade etmiştir. Dolayısıyla insan kaynakları yönetimi alanında ''yetkinlik'', belli bir mesleği yapan kişinin kendisini başkalarından ayıran ''profesyonel yetenekler'' leri anlamında kullanılmaktadır ki bu anlamıyla yetkinlik ve profesyonellik aynı anlama gelir. Bu kavramların özünde, Taylor'ın bir işi yapmak için ''en iyi tek yol'' vardır anlayışı vardır. Yetkinlik kişilerin standartların göre bilgi, beceri ve yetenek düzeylerini ifade eder. Kavram kısaca yetenek, beceri, yeterlilik gibi anlamlara gelir. Bu kavramlar aynı zamanda profesyonelliği de tanımlayan kavramlardır. Yetkinliği, ''bir işte mükemmel performansa ulaşmayı sağlayan ayırt edici özelliler'' olarak tanımlayabiliriz. Bu tanım aynı zamanda profesyonelliğin de tanımıdır.

Yetkinliklerin tanımları konusunda üç farklı yaklaşım vardır; 

İşgören Odaklı: Bu yaklaşım yetkinliği veya profesyonelliği daha çok bireysel özellikler açısından ele alır. Bu yaklaşıma göre mükemmel performans sağlamak ancak söz konusu ise uygun bireysel özelliklere sahip olmakla mümkün olabilir. 

İş Odaklı Yaklaşım: Bu yaklaşım yetkinlilere belli bir işe özgü çıktılar açısından bakmaktadır. Buna göre yetkinlikler daha çok işle ilgilidir ve bir işte iyi bir performans gösterebilmek için gerekli standartları ifade eder. 

Çok Yönlü Yaklaşım: Yetkinliklere çok yönlü bakış açısıyla bakan bu yaklaşımda yetkinliklere hem iş odaklı, hem de iş gereklerini yerine getirebilmek için gereken pratik ve düşünsel bilgi ve becerilerdir. Yaklaşımın diğer bir yetkinlik tanımı ise, ''herhangi bir işle ilgili etkili performans sağlayan bilgi, beceri, anlayış, meziyet ve nitelikler'' şeklindedir. 

Yetkinliği veya profesyonelliği bir işte üstün performans göstermeyi sağlayan ve kişiye özgü özellikler bütünü olarak tanımlayabiliriz. Bu tanıma göre yetkinlik kavramı kişisel özelliklerden, işteki davranışlara kadar kişinin iş ve özel yaşamıyla ilgili her şeyi kapsamaktadır.

Profesyonel kimdir sorusunun belki de en kısa cevabı, ''mesleğini profesyonelce yapan kişidir'' şeklinde verilebilir. Ancak profesyonel sözcüğü soyut bir kavram olduğu için boyutlarını ortaya koymak ve tanımlamak kolay değildir.

Profesyonellik; * Profesyonellik gerektiren bir mesleği yapmak, * Maddi bir menfaat karşılığında yapmak, * Mesleki bir eğitime sahip olmak, * Kendini geliştirme potansiyeli olan kişi. 

Profesyonelliği tanımlayan niteliklerin yalnızca bunlardan oluştuğunu düşünmemek gerekir. Profesyonel her şeyden önce etik ilkeler doğrultusunda hareket eden, mesleğine değer katan, mesleğine kendi kimliğini kazandıran kişidir. Profesyonel aynı zamanda bireysel çıkarı için değil, toplumsal ortak çıkarları gözeterek hareket eder. Profesyonel hiç bir zaman sadece kendisini ve mesleğini düşünerek hareket etmez, aksine o sosyal sorumluluk ve sosyal duyarlılık ilkelerine göre hareket ederek toplumsal yararı her durumda gözetir. Profesyonel işini iyi bilir, ona kendi kimliğini ve tarzını kazandırır. Kendi tarzını işinde gösterir, üstün olmaya çalışır, ama üstünlük egosuyla hareket etmez. Profesyonel kişi sadece iş kalitesiyle değil, ilişki ve iletişim kalitesiyle de kendini ortaya koyar. Kariyerini oluştururken mesleğin onurunu göz önünde bulundurur. Profesyonel; çizgisi, duruşu, tarzı, değerleri, etik kodları, standartları ve ilkesi olan kişidir. Profesyonelin belkide en ayırıcı yanı kendini sürekli güncelleyen kişi olmanın yanında, değişime açık, hatta değişimin öncüsü olma isteği olan kişi olmalıdır.

Literatürde profesyonel; profesyonellik gerektiren bir mesleği yapmak, mesleği maddî bir menfaat karşılığında yapmak, mesleki bir eğitime sahip olmak, kendini geliştirme potansiyeli olmak olarak tanımlandırılmaktadır. Profesyonel hiçbir zaman sadece kendisini ve mesleğini düşünerek hareket etmez, aksine o sosyal sorumluluk ve sosyal duyarlılık ilkelerine göre hareket ederek toplumsal yararı her durumda gözetir. Doğru cevap C’dir.

Toplumsal açıdan baktığımız zaman gayri meşru alanlarda profesyonelleşme söz konusu değildir. Bu bakış açsına göre “profesyonel hırsızlık” gibi tanımlamalar mesleki sorumluluk ölçütü bakımından profesyonellik tanımı dışındadır. Sosyal sorumluluk ölçütü bakımından mesleğinde profesyonel olan kişi, bilgi ve yeteneklerini toplumun zararı için kullanırsa onuruyla birlikte profesyonelliğini de kaybeder. Çünkü profesyonelliğin ölçütlerinden biri de toplumsal statü veya itibardır. Doğru cevap A’dır.

Mesleki kurumsallaşma mesleki normların, kuralların, ilkelerin ve etik kodların mesleğe yerleşmesi ve hakim olmasıdır. Doğru cevap E’dir.

İşgören odaklı yaklaşımın yetkinlik tanımı, “karmaşık organizasyonel çevrede üstün performans göstermeyi sağlayan ayırıcı davranış kalıpları” şeklindedir. Doğru cevap B’dir.

A seçeneği dışında kalanlar “amaç ve eylem yönetimi yetkinlikleri” nin alt boyutlarıdır. Doğru cevap A’dır.

B seçeneği dışında kalanlar örgütsel yetkinliklerin özellikleridir. Doğru cevap B’dir.

Meslekî profesyonelliğin bu ölçütünün doğru ifadesi “Maddî ödüllerden çok manevî ödüllerle tatmin olma” şeklindedir. Doğru cevap D’dir.

Profesyonel değerli olmak için uğraşırken, amatör önemli olmak için uğraşır, Doğru cevap C’dir.

İşletmenin yeni pazarlara girebilmesini sağlamak , örgütsel yetkinliklerin bir özelliğidir. Doğru cevap B’dir.

Sekreter; zamanının ve yeteneklerinin erişmediği bir işi kabul etmez. Sekreterlik sırrının tutulması süresizdir. Meslekten ayrılmak bu yükü kaldırmaz. Doğru cevap C’dir.