YEREL EKONOMİK KALKINMA

1970’li yıllarda ortaya çıkan küreselleşme dalgası, Bretton Woods sisteminin kurulması ile başlamış ve petrol krizi ile birlikte Neo-liberal iktisadi yaklaşımın ön plana çıkmasıyla uygulanan bölgesel
politikaların değişmesine ve yerelin kendi dinamiklerini harekete geçirmek suretiyle gerçekleştirilebilecek bir içsel büyüme anlayışının önem kazanmasını sağlamıştır.

Yerel kalkınma, il ve ilden küçük yerleşim yerlerindeki mikro ölçekteki, bölgesel kalkınma ise ilden büyük mikro veya makro ölçekteki gelişmelerle ilişkili bir kavramdır.

İlk bölgesel kalkınma ajansı uygulamalarından biri, 1933 yılında Amerika Birleşik Devletleri (ABD)’nde kurulan ve havza esaslı bir bölge planlaması niteliğine sahip olan Tennessee Vadisi Yönetimidir (Tennessee Valley Authority).

Güney İtalya (1954 Güney Kalkınma Yönetimi,Vanoni Planı), İspanya, Almanya, Fransa, İskoçya, Galler; Hindistan ve Brezilya’da (1959 Kuzeydoğu Bölgesel Kalkınma Ajansı, SUDENE) bölgesel kalkınma programları uygulanmıştır (Avaner, 2005).

Bölgesel kalkınma ajanslarına ilişkin kurulma gerekçeleri;
• İstihdam alanları oluşturmak,
• Bölgenin rekabet gücünü artırmak,
• Verimliliğini artırmak,
• Kalkınma sürecine süreklilik kazandırmak,
• Bölgeye yatırımcı çekmek,
şeklindedir (Kıratoğlu, 2015).

Kalkınma ajansları, fonksiyonlarına göre küçük ve çok fonksiyonlu ajanslar şeklinde iki alt başlıkta
incelenebilir. Küçük ajanslar; bölgeye yatırımcı çekmek, yatırımcılara bilgi sunmak ve teknoloji transferi yapmak gibi faaliyetlerde bulunurlar. Çok fonksiyonlu ajanslar ise sorumluluğu merkezi otorite tarafından belirlenmiş, kendi bütçesi ile yatırım yapabilecek kadar bütçesi olan, uluslararası fonları yönetmek, altyapı geliştirmek, geniş kapsamlı danışmanlık hizmetleri sunmak ve stratejik planlar oluşturmak gibi fonksiyonları vardır.

Bu bağlamda kalkınma ajansları; Almanya’da yarı özerk kamu şirketleri, İspanya’da özel hukuka tabi kamu kuruluşları, Fransa’da karma ekonomi şirketleri, Belçika’da belediyeler arası ajanslar, Romanya ve Danimarka’da vakıflar, Çekya, Estonya, Slovakya ve Polonya’da kamu-özel sektör şirketleri, İsveç’de limitet şirket, Hollanda, İtalya, İrlanda ve Portekiz’de kamu limitet şirketleri, İngiltere’de bakanlık dışı kamu kurumu ve Yunanistan’da belediye girişimi şeklinde faaliyet göstermektedirler (Özen, 2005).

Bu bağlamda kalkınma ajansları; Almanya’da yarı özerk kamu şirketleri, İspanya’da özel hukuka tabi kamu kuruluşları, Fransa’da karma ekonomi şirketleri, Belçika’da belediyeler arası ajanslar, Romanya ve Danimarka’da vakıflar, Çekya, Estonya, Slovakya ve Polonya’da kamu-özel sektör şirketleri, İsveç’de limitet şirket, Hollanda, İtalya, İrlanda ve Portekiz’de kamu limitet şirketleri, İngiltere’de bakanlık dışı kamu kurumu ve Yunanistan’da belediye girişimi şeklinde faaliyet göstermektedirler (Özen, 2005).

Bu bağlamda kalkınma ajansları; Almanya’da yarı özerk kamu şirketleri, İspanya’da özel hukuka tabi kamu kuruluşları, Fransa’da karma ekonomi şirketleri, Belçika’da belediyeler arası ajanslar, Romanya ve Danimarka’da vakıflar, Çekya, Estonya, Slovakya ve Polonya’da kamu-özel sektör şirketleri, İsveç’de limitet şirket, Hollanda, İtalya, İrlanda ve Portekiz’de kamu limitet şirketleri, İngiltere’de bakanlık dışı kamu kurumu ve Yunanistan’da belediye girişimi şeklinde faaliyet göstermektedirler (Özen, 2005).

Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı (KUZKA) kapsadığı iller: Çankırı, Kastamonu, Sinop

Doğru yanıt E seçeneğidir. Çünkü, 2000’li yıllarda Türkiye, Hırvatistan, Sırbistan, Bosna Hersek, Makedonya, Malta, Güney Kıbrıs, Letonya, Karadağ’da bölgesel kalkınma ajansları kurulmuştur.

Doğru yanıt B seçeneğidir. Çünkü, kuruluş biçimlerine göre merkezi hükûmet tarafından kurulan, yerel yönetimler içinde kurulan, yerel ve bölgesel yönetimler tarafından kurulan ve kamu-özel ortaklıklarıyla kurulmuş kalkınma ajansları şeklinde gruplandırılabilir.

Doğru yanıt B seçeneğidir. Çünkü, küçük ajanslar; bölgeye yatırımcı çekmek, yatırımcılara bilgi sunmak ve teknoloji transferi yapmak gibi faaliyetlerde bulunurlar. Çok fonksiyonlu ajanslar ise sorumluluğu merkezi otorite tarafından belirlenmiş, kendi bütçesi ile yatırım yapabilecek kadar bütçesi olan, uluslararası fonları yönetmek, altyapı geliştirmek, geniş kapsamlı danışmanlık hizmetleri sunmak ve stratejik planlar oluşturmak gibi fonksiyonları vardır.

Avrupa’da kalkınma ajanslarının yasal statüleri birbirinden farklıdır ancak genel olarak, mali ve personel yönetimi esnekliğini sağlayabilmek ve hızla değişen kalkınma dinamiklerine uyum sağlayabilmek amacıyla özel hukuka tabi kamu kuruluşları olarak yapılandırılmışlardır. Bu bağlamda kalkınma ajansları; Almanya’da yarı özerk kamu şirketleri, İspanya’da özel hukuka tabi kamu kuruluşları, Fransa’da karma ekonomi şirketleri, Belçika’da belediyeler arası ajanslar, Romanya ve Danimarka’da vakıflar, Çekya, Estonya, Slovakya ve Polonya’da kamu-özel sektör şirketleri, İsveç’de limitet şirket, Hollanda, İtalya, İrlanda ve Portekiz’de kamu limitet şirketleri, İngiltere’de bakanlık dışı kamu kurumu ve Yunanistan’da belediye girişimi şeklinde faaliyet göstermektedir. Dolayısıyla, doğru yanıt B seçeneğidir.

Doğru yanıt, E seçeneğidir. Çünkü, Fransa’da bölgesel kalkınma ajanslarının kuruluş süreci İkinci Dünya Savaşı sonrasına kadar uzanmaktadır. Fransa Alsace Bölgesi Kalkınma Ajansı (ADA), 1950 yılında Alsace Bölgesi’nin ekonomisini yeniden canlandırmak amacıyla kurulmuş olup Fransa’nın ve Avrupa’nın ilk Kalkınma Ajansı’dır. Daha sonra Fransa’da bölgesel kalkınma çalışmalarının kurumsal yapısını oluşturmak üzere 1963 yılında “Ülke Düzenleme ve Bölgesel Aksiyon Delegasyonu” (DATAR) kurulmuştur.

Çekya’da Bölgesel Kalkınma Ajansları, 1990’lı yılların başında bazıları yerel ve bölgesel otoriteler bazıları da merkezi otorite tarafından kurumsal çerçevenin oluşturulması ve ekonominin yeniden yapılandırılması amacıyla Bölgesel Kalkınma Bakanlığı’na bağlı olarak kurulmuştur. Bu yüzden doğru yanıt B seçeneğidir.

Doğru yanıt C seçeneğidir. Çünkü, Türkiye’de 1999 yılında yapılan Helsinki Zirvesi ile kalkınma ajansları konusu gündeme gelmiş ve Avrupa Birliği Komisyonu’nun 2003 Katılım Ortaklığı Belgesi ve 2004 yılı İlerleme Raporunda bölgesel ölçekte yeterli kapasitenin oluşturulabilmesi ve Avrupa Birliği’nin bölgesel kalkınma programlarının uygulanabilmesi için bölgesel kalkınma ajanslarının kurulması kararlaştırılmıştır.