YEREL EKONOMİK KALKINMA

İhracat Üssü Teorisi

Keynesyen Ayrışma Modelleri; İhracat Üssü Teorisi, Büyüme Kutbu Teorisi ve Birikimli Nedensellik olarak sıralanabilir.

Sanayileşme önce 18. yüzyılın ikinci yarısında İngiltere’de; 19. yüzyılın başlarında Amerika Birleşik Devletleri ve Fransa’da; 19. yüzyılın ortalarında Almanya, Hollanda ve Belçika’da ve 19. yüzyılın ortasından sonra da İskandinav ülkeleri, Kanada, Japonya, İtalya ve Rusya’da gerçekleşerek hızlı ve sürdürülen bir ekonomik büyümeyi ve ek olarak da bu ülkeler için ekonomik kalkınmayı beraberinde getirmiştir (Nafziger, 2005).

Sanayileşme önce 18. yüzyılın ikinci yarısında İngiltere’de; 19. yüzyılın başlarında Amerika Birleşik Devletleri ve Fransa’da; 19. yüzyılın ortalarında Almanya, Hollanda ve Belçika’da ve 19. yüzyılın ortasından sonra da İskandinav ülkeleri, Kanada, Japonya, İtalya ve Rusya’da gerçekleşerek hızlı ve sürdürülen bir ekonomik büyümeyi ve ek olarak da bu ülkeler için ekonomik kalkınmayı beraberinde getirmiştir (Nafziger, 2005).

Genişletilmiş Neo Klasik Teoriler

Genişletilmiş Neo Klasik Teoriler; Neo Klasik büyüme teorisindeki eksiklikleri tamamlamak ve modelin temel varsayımlarını kullanarak bölgesel ekonomik kalkınmaya yeni yaklaşımlar getirmek için geliştirilmiş teorilerden oluşur. İçsel Büyüme Teorisi, Coğrafi Ekonomi ve Endüstriyel Kümelenme ve Rekabet Avantajı bu grupta yer alır.

İkinci kalkınma dönemi: 1980 Başları – 1990 ortaları

1980 sonrası başlayan ikinci dalgada yerellik daha fazla önem kazanmıştır. Süreç hâlen kamu sektörü öncülüğünde işlemesine rağmen iş geliştirme merkezleri, işletmelere doğrudan ödeme, teknik destek gibi yerel şirket bazlı müdahaleler daha ön plana çıkmıştır. İşletme, destek hizmetleri aracılığı ile mevcut yerel işletmelerin pozisyonlarının korunması ve geliştirilmesi fikirleri uygulamaya geçmiştir. Yine farklı olarak, bölgeye özel sektör yatırımları çekerken çekiciliği yüksek olabilecek seçili sektörlere önem verilmiştir. Yine ikinci dalga döneminde çalışanlar ile iş yerlerini birbirine yaklaştırmak, ulaşım sürelerini ve maliyetini azaltmak üzere daha iyi mekânsal planlama vurgulanmıştır.

Sektör kurulları ve yetkilileri (sağlık, eğitim, ulaşım)

Kamu Sektörü aktörleri şunlardır: 

Belediye/Yerel Hükûmet
(teknik birimler dahil)
• Sektör kurulları ve
yetkilileri (sağlık, eğitim,
ulaşım)
• İmar kurulu
• Yüksek öğrenim ve
araştırma kurumları
• Diğer kamu hizmetleri
(Bölgesel Kalkınma Ajansları*)

İçeriden kalkınma: Kalkınma anlayışı ile ilgili birinci senaryoda devlet ve ikinci senaryoda ise özel sektör baskın güçtür. Bunlardan ilki tarihsel süreçte devlete verilen rol ile alakalıdır ve ikincisi ise piyasalara ve serbest piyasa ekonomisine olan güvenle alakalıdır. İçeriden kalkınma anlayışı yerel bölge halkına ve kurumlarına kilit rol verir ve bu anlayış YEK anlayışının can damarını oluşturur.

Özel sektör

Piyasa ekonomilerinde ekonomik büyümeyi ve gelişmeyi sağlayan en önemli ekonomik güç, özel sektördür. Bu nedenle gerek makro ve gerek ise yerel boyutlu ekonomik gelişme projelerinde özel sektör en önemli yere sahiptir. Yerel boyutlu projelerde bile özel sektör yatırımları gerek bölge içi gerek ülke içi ve gerek ise yurt dışı merkezlerden kaynaklanabilecektir. Özel sektörün yerel ekonomik kalkınma içerisindeki rolü, özellikle söz konusu bölgede iş yapma koşulları etkin bir şekilde düzenlenmiş ise çok büyük olacaktır.

Araç türleri: Yukarıdan aşağıya yaklaşımlar bölgede ek ekonomik aktivite yaratacağı umuduyla büyük endüstriyel projelerin geliştirilmesine odaklanır. Bu yaklaşımda, doğrudan yapılacak kamu yatırımları yanı sıra sağlanan altyapı yatırımları ve finansal teşvikler aracılığı ile özel sektörün yeni yatırımlar için bu bölgeyi tercih etmesi sağlanmaya çalışılır. Öte taraftan YEK yaklaşımı ise kalkınmayı bölgenin yerel ekonomik potansiyelini ve avantajlarını kullanma ve/veya inşa etme becerisi olarak değerlendirir.

Karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisi
Neo Klasik teorinin bölgeler arası yakınsama hipotezini destekleyen diğer bir yaklaşım karşılaştırmalı üstünlük teorisidir. Bu teoriye göre her bölge göreceli olarak bol bulunan üretim faktörlerini yoğun olarak kullanan faaliyetlerde uzmanlaşırlar. Bu faktörler emek ve sermaye olabileceği gibi bölgeye ait doğal kaynakları da olabilir. Bölgeler arasındaki ticaret bu farklılıklardan beslenir ve bu ticaret bölgeye ait olan avantajın kullanılarak bölgenin gelişmesine destek sağlar ve süreç bölgeler arası büyüme oranlarının yakınlaşması yönünde çalışır.