Bölgesel Kalkınma Ajansları

Yerel kalkınma; il ve ilden küçük yerleşim yerlerindeki mikro ölçekteki gelişmelerin tümünü kapsamaktadır.

Böl­gesel kalkınma ise ilden büyük ancak ülke toprak­larının bütününden daha küçük belirli coğrafi bölgedeki illeri kapsayan alandaki daha düzenli planlar ile meydana gelen mikro veya makro ölçek­teki gelişmelerin tümünü kapsamaktadır.

Bölge kalkınma ajansları, ülke kaynaklarını daha etkin ve verimli bir şekilde kullanılmasını amaçlayarak belirli bir bölgenin kalkınmasını sağlamak, böl­gelerarası ya da bölge içi gelişmişlik farklılıkla­rını azaltmak ve aynı zamanda ülkeler arası re­kabette ön plana çıkmasını sağlamak amacıyla kurulmuşlardır.

Bölgesel kalkınma ajansları; 1950’li yıllarda Avusturya, Belçika, Fransa, İrlanda'da kurulmuştur.

Bölgesel kalkınma ajanslarının kurulma gerekçeleri şöyle sıralanabilir;
• İstihdam alanları oluşturmak,
• Bölgenin rekabet gücünü artırmak,
• Verimliliğini artırmak,
• Kalkınma sürecine süreklilik kazandırmak,
• Bölgeye yatırımcı çekmek,

Kuruluş biçimlerine göre merkezi hükûmet ta­rafından kurulan, yerel yönetimler içinde kurulan, yerel ve bölgesel yönetimler tarafından kurulan ve kamu-özel ortaklıklarıyla kurulmuş kalkınma ajansları şeklinde gruplandırılabilir.

Merkezi hükûmet tarafından kurulan kalkınma ajansları (Kamusal Ajanslar): Bu ajanslar, merkezi hükûmetler tarafından kısa vadeli hedeflere ulaş­mak için kurulmuşlardır. Hedefleri için gereken kaynaklara rahat ulaşabilme ve bürokrasiden uzak­laşmama gibi avantajları olmakla birlikte, merkezi hükûmete aşırı bağımlılık ve siyasi kararlardan et­kilenme düzeylerinin yüksek olması gibi dezavan­tajları vardır.

Yerel otoriteler içinde kurulan kalkınma ajansları (Yerel Yönetim Ajansları): Bu tür kalkınma ajansla­rı genellikle yerel yönetimler tarafından kurulurlar. Yerel kaynaklara ve ihtiyaçlara yakın oldukları için daha etkili politikalar oluşturabilmektedirler. Yerele yakın olmakla birlikte bürokrasi yüzünden uygu­lama güçleri azalan bu tür kurumların etkinlikleri düşmekte, kaynaklara yeterince ve zamanında ulaşa­mamaları yüzünden işlevsiz hâle gelebilmektedirler.

Kamu-özel ortaklıklarıyla kurulmuş kalkınma ajansları: Bu ajanslar, hem kamu hem de özel sektörden firmaların katılımıyla oluşturulmuş kuruluşlardır. Bu yapısı nedeniyle diğer kalkınma ajanslarına oranla daha verimli çalışmaktadırlar. Kamu sektörünün sahip olduğu kurumsal kapasite ile özel sektörün sahip olduğu operasyonel yetenekleri birleştiren bu tarz kuruluşlar, bölgesel ve yerel kalkınma politikalarına alternatif bir model oluşturmaktadır.

Bölgesel kalkınma ajansları; faaliyetlerine göre stratejik, genel ve sektörel olmak üzere 3 başlıkta grup­landırılabilir

Küçük ajanslar; bölgeye yatırımcı çekmek, yatırımcılara bilgi sunmak ve teknoloji transferi yapmak gibi faaliyetlerde bulunurlar.

Ortak noktaları;
• Ajansların bünyesinde bölgesel politikaları oluşturmak ve yürütmekle görevli yönetim kurulları bulunur.
• Yönetim kurulları genellikle hükûmet tarafından atanır ve ajansın kurulmasına katkıda bulunan kuruluşların temsilcilerinden oluşur.
• Harcamaları bakımından kamu idarelerine karşı sorumludur ancak politikaların oluşturulması ve uygulanması bakımından ise kendi mevzuatı çerçevesinde serbesttirler.
• Bölgeye yatırım yapmak isteyen yatırımcılara bilgi vermekle yükümlüdür.
• Bölgelerindeki işyerlerine fon verilmesini sağlarlar.
• Bölgelerindeki iş gücünün eğitimi ve geliştirilmesinde rol oynarlar.
• Bölgelerine dışarıdan teknoloji transfer etmekle, altyapı düzenleme faaliyetlerinde rol oynamakla uğraşırlar.

İngilterede kalkınma ajanslarının amaçları şöyle belirlenmiştir;
• Bölgelerin ekonomik kalkınmalarını sağ­lamak
• Bölgelerin iş, yatırım ve rekabet etkinliğini arttırmak
• İstihdamı arttırmak
• İstihdam edilenlerin beceri ve niteliklerini geliştirmek
• Sürdürülebilir kalkınmayı sağlamak

Fransa Alsace Bölgesi Kalkınma Ajansı (ADA), 1950 yılında Alsace Bölgesi’nin ekonomi­sini yeniden canlandırmak amacıyla kurulmuş olup Fransa’nın ve Avrupa’nın ilk Kalkınma Ajansı’dır.

Belçika’da bölgesel kalkınma ajansları Avrupa Birliği’nin İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırmasına göre Flaman Bölgesi, Valon Bölgesi ve Brüksel Başkent Bölgesi olmak üzere üç düzey 1 bölgesinden oluşmaktadır.

Türkiye’de bölgesel gelişmenin sağlanması, bölgelerarası gelişmişlik farklarının dengeli bir yapıya ka­vuşturulması ve bölgesel kalkınmanın hızlandırılmasıdır.

Türkiye'de kalkınma ajansları 193

Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye illerini kapsamaktadır.

TÜRKİYE’DE KALKINMA AJANSLARI 195

Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı (DOKA)

Karacadağ Kalkınma Ajansı (KARACADAĞ)

Edirne, Kırklareli, Tekirdağ

Bölge plan ve programlarının uygulanmasını sağlayıcı faaliyet ve projelere destek olmak; bu kap­samda desteklenen faaliyet ve projelerin uygulama sürecini izlemek, değerlendirmek ve sonuçlarım Sanayi ve Teknoloji Bakanlığına bildirmek