Kargo, Posta ve Diğer Yer Hizmetleri

Kargo taşımacılığı yapılan havaalanlarında uygun depolama alanları, ithal ve ihraç kargo için gümrük hizmetleri, kargonun güvenlik ve emniyet açısından taranması için uygun ekipmanlar gibi gerekli donanım ve tesislerin bulunması gerekmektedir. Yer hizmetleri kapsamındaki posta hizmetleri için, kargo hizmetlerinde kullanılan ekipmanlardan farklı nitelikte bir ekipmana ihtiyaç duyulmamaktadır.

Bir eşya ya da nesnenin kargo olarak gönderilmesi için yerine getirilmesi gereken süreçlerin karmaşıklığı ve bürokratik işlemlerin fazlalığı nedeniyle göndericiler, hava taşıyıcıları ile doğrudan bağlantı kurmak yerine, bu alanda uzman bir işletme ile gönderim yapmayı tercih etmektedirler. Genellikle kargo acentesi olarak adlandırılan bu taşıma işleri organizatörleri, farklı göndericilerden teslim aldıkları kargoları bir araya getirerek, yani konsolidasyon işlemi ile hacim ve ağırlık bakımından en ekonomik paketlemeyi yapmaktadır. Böylece kargo gönderimi yapmak isteyen bireysel göndericilerin maliyetleri düşebilmektedir. Bu gibi bir durumda havayolu kargo taşıyıcısı için kargo acentesi, gönderici konumunda ele alınmaktadır. 

Sadece kargo taşıyan hava yolları dışında hem yolcu hem de yolcu bagajlarından arta kalan alanda kargo taşıyan havayolları da bulunmaktadır. Kombine havayolu olarak adlandırılan hem kargo hem de yolcu taşıma amacını güden havayolu işletmeleri ise yolcu uçaklarının yanı sıra sadece kargo taşımak için tasarlanmış uçakları da kullanmaktadırlar.

Konsolidasyon, aynı noktaya ya da uçuş güzergâhında yer alan bir ara noktaya birlikte taşınabilecek nitelikteki kargoların, hem dokümantasyon hem de taşıma esnasında fiziksel olarak (aynı ULD içine yüklenmesi gibi) bir araya getirilmesi işlemi konsolidasyon olarak adlandırılmaktadır.

Kargonun havayolu ile taşınması, gönderici ile kargo taşımacılığı yapan havayolu işletmesi arasında imzalanan “Havayolu Kargo Taşıma Senedi” diğer adıyla havayolu konşimentosu (AWB, Air Waybill) çerçevesinde yerine getirilmektedir. Havayoluyla taşınacak münferit (tek) ya da konsülde (birleştirilmiş) her kargonun bir konşimentosu olmalıdır. Havayolu ile posta taşımacılığında, kargo taşımacılığında olduğu gibi bir konşimento hazırlanmamaktadır. Ülke posta teşkilatı ile havayolu arasında postanın devri, Delivery Bills olarak adlandırılan bir teslim makbuzu düzenlenerek imza altına alınması ile gerçekleştirilmektedir.

Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği, IATA kurallarına göre kargo acentesi (gönderici), kargonun taşınmak üzere hava yolu işletmesine tesliminden önce bir takım işlemleri yapmak durumundadır.

Bu işlemler kargonun;

• Paketlenmesi (ambalajlama),
• İşaretlemesi,
• Belgelendirilmesi,
• Adreslenmesi,
• Etiketlemesidir.

Posta, ülke posta teşkilatı tarafından kabul işlemleri gerçekleştirilen, yolcu bagajı ve kargo dışında, havayolu ile taşınan yüklerdir. Postanın havayolu ile taşınması sürecinde kargodan farklı bir takım uygulamalar söz konusudur. Postalar ülke posta teşkilatları tarafından göndericiden toplanmakta ve alıcısına teslim edilmektedir. Postaların ülkeler arasında değişimi, Birleşmiş Milletler’in bir ihtisas organı olan Dünya Posta Birliği (Universal Postal Union) tarafından düzenlenen anlaşmalar doğrultusunda gerçekleştirilmektedir. 192 ülkenin üyesi durumunda olduğu Dünya Posta Birliği tarafından belirlenen kurallar gereği, posta alınıp verilmesi (taşınması) bakımından üye ülke toprakları, tek bir ülke olarak kabul edilmektedir. Ayrıca postanın üye ülke topraklarından transit geçişinin üye ülke hükümetleri tarafından garanti altında tutulması gerekmektedir. Havayolu ile posta taşımacılığı, ülkelerin posta teşkilatları ile havayolu arasındaki anlaşmaya bağlı olarak yapılabilmektedir.

Genel kargolar, taşınması ile depolanmasında özel bir hizmet gerektirmeyen, kuru, sızıntı yapmayan ve özel kargo tanımı dışında kalan kargolardır.

Hava kargo taşımacılığına özel kargolaraşağıdaki şekilde sınıflandırılabilmektedir; 

• Canlı hayvan,
• Bozulabilir kargo,
• Islak kargo,
• Ağır kargo,
• Kıymetli kargo 
• Kargo olarak taşınan cenaze.

Havayolları açısından posta taşımacılığı hizmeti genel olarak üç başlık altında incelenebilir. Bunlar öncelikli (acil) posta ve normal nitelikteki postanın taşınması hizmeti ile ülke posta teşkilatının boş posta muhafaza kaplarının, posta çıkış noktasına geri getirilmesi hizmetidir.

Yer hizmetleri kapsamındaki kargo hizmetleri temel olarak; kargonun uçağa yüklenmek üzere kabulü, ULD kontrolü, kargonun uçağa yüklenmesi ve uçaktan indirilmesi olarak özetlenebilmektedir. Yer hizmetleri işletmeleri aynı zamanda kargonun belirli bir zaman için depolanması, çalınması ya da hasara uğramasına karşı uygun tedbirlerin alınması ve gümrük ile ilgili işlemlerinin yapılabilmesi için depo ve hizmet kolaylıklarını da sağlamak durumundadır. 

Dekonsolidasyon; hem dokümantasyon hem de fiziksel olarak bir araya getirilen kargonun ayrıştırılarak, alıcısına teslim edilmek ya da ara noktada transfer edilmek üzere hazır hale getirilmesi işlemi dekonsolidasyon olarak adlandırılmaktadır.

X-Ray Cihazı: X-Ray, yolcu bagajları ve kargo gibi havayolu ile taşınacak madde ve malzemelerin, yasaklı madde içerip içermediğinin kontrol edilmesi amacı ile kullanılan cihazlardan biridir. Cihazdan geçişleri esnasında gönderilen X ışını ile bagaj ya da kargo içinde kesici/delici ya da patlayıcı gibi yasadışı bir nesnenin olup olmadığı kontrol edilmektedir.

İçerisinde yük olarak kargo/posta bulunan bir uçağın hizmet verilecek park alanına gelmesi sırasında kargo işlemleri ile ilgili bir yer hizmetleri personelinin de uçak başında hazır bulunması gerekmektedir. Gelen kargo ve posta işlemleri, ilgili personelin uçuş ekibinden kargo/posta dokümanlarını almasıyla başlamaktadır. Uçak kompartımanlarındaki yığma yükler ve ULD’ler uçağa yanaştırılan uygun ekipmanlar ile uçaktan indirilmektedir. Gümrük görevlisi nezaretinde manifesto ve konşimentolarla karşılaştırarak, gerekli dokümanların doldurulmasının ardından gümrük kontrolleri tamamlanan kargo, depoya teslim edilmektedir. Uçaktan indirilen kargoların hasarlı olması, dokümanlarda belirtilen kargonun uçaktan çıkmaması ya da fazla kargo çıkması durumunda, gerekli tutanaklar hazırlanmalıdır. Depoya teslim edilen kargolar için gerekli gümrük beyanının hazırlanması ve tescil işlemlerinin tamamlanmasıyla kargo, alıcısı (genel olarak kargo acentesi) tarafından alınmaya hazır hale getirilmiş olmaktadır. Uçaktan indirilen posta ise teslim makbuzu ile karşılaştırılarak kontrol edilmektedir. Gerekli dokümanların doldurulmasının ardından gelen posta, ülke posta teşkilatı yetkililerine teslim edilmelidir.

Yolcu taşımacılığı için kullanılan uçakların alt kabinlerinde (kargo kompartımanlarında) yolcuların bagajları taşınmaktadır. Alt kabinin, yolcu bagajlarının yüklenmesinden sonra arta kalan kısmına ise kargo ya da posta yüklenebilmektedir. Bu yüzden yolcu uçaklarının kargo kapasiteleri, kargo uçaklarına göre daha düşüktür. Ayrıca yolcu ve bagaj sayısı her seferinde değişiklik gösterdiğinden, bu uçaklarda taşınan kargo ya da posta miktarı da değişiklik göstermektedir. Bununla birlikte yolcu uçaklarının kargo kompartımanı kapılarının ölçüleri, kargo uçaklarının kapı ölçülerinden daha küçüktür. Bu nedenle yolcu uçaklarında geniş hacimli kargoların taşınması mümkün olmamaktadır.

Yükleme için kullanılacak ULD’lerin yükseklik ve genişliklerinin, uçak kompartıman ve kompartıman kapısı ölçülerine uygun olması gerekmektedir. Aksi halde ULD yüklemesi sırasında uçağa hasar verilebilecektir. Konteynerlerin kapakları kapalı durumda olmalıdır. Paletlerin üzerindeki yükler, ağlar ve kayışlar ile sıkıca bağlanmış ve sabitlenmiş olmalıdır. Kullanılan ULD’lerin sertifikalandırılmamış olması durumunda üzerlerine/ içerisine konulan yükün ağırlığı 150 kilogramı geçmemelidir.

Uçağa yüklenecek yığma kargolar, ilgili depolama alanlarından uygun taşıma araçları ile uçak park pozisyonuna getirilmekte ve bagaj yüklemesinde olduğu gibi konveyör ya da benzeri uygun bir ekipman ile uçak içerisine yerleştirilmektedir. Aynı havaalanından yüklenecek ve aynı havaalanına gidecek küçük parçalar halindeki yükler ise bir çuval içine yerleştirilebilir. Bu çuvalların içeriğine göre farklı renklerde olması gerekmektedir. Bunlar;

• Kargo – Sarı
• Posta – Mavi
• Şirket postası (Company Mail) – Yeşil
• Güvenlik gerekçesiyle alınmış eşyalar – Gri
• Kıymetli kargo – Turuncu

Her türlü özel kargo; uçak kargo kompartımanına, üzerinde bulunan etiket ve işaretlemelere uygun olarak yerleştirilmelidir. Örneğin, üzerinde yükleme pozisyonu etiketi, “Bu Taraf Yukarı” (This Way Up) bulunan bir kargonun yan yatırılması, içindeki malzemenin dökülmesine ya da sızmasına neden olabilecektir. Yükleme pozisyonu etiketi bulunan kargoların içeriğinde ise zehirli, aşındırıcı ya da emniyeti tehlikeye düşürebilecek bir madde olma ihtimali son derece yüksektir. Uçağın boşaltılma işlemi sırasında kargo üzerindeki işaretlerin görünecek şekilde yerleştirilmesi gerekmektedir. Yani özel kargoların uçak içerisine yerleştirilmesinde azami dikkat gösterilmelidir. Bazı özel kargoların (tehlikeli madde içeren vb.) yüklendikten sonra herhangi bir biçimde yer değiştirmesi ya da devrilmesi, uçuş emniyetini riske atabilecektir. Bu nedenle bu tip özel kargo içeren yüklerin, tek tek kargo kompartımanına sabitlenmesi gerekmektedir. Ayrıca diğer yük ya da bagajların özel kargo ile aynı kompartımana yüklenmesi durumunda, diğer yüklerin yer değiştirerek özel kargoya zarar vermesini ya da yakınına kadar gelmesini önlemek amacıyla gerekli tedbirler alınmalıdır. Bazı özel kargoların yüklendiği kompartıman içine diğer kargoların yüklenmesi tahditlenmiş (sınırlandırılmış) olabilir. Bu durumun ihlal edilmemesine özen gösterilmesi de son derece önemlidir. Uçağa yüklenen tüm özel kargolar, uçağın sorumlu pilotuna bildirilmelidir. 

Sorumlu pilota yapılacak özel yük bildirimi için, NOTOC (Notification To Captain/Kaptan Bilgilendirme Formu) formu doldurulmalıdır. Bu form iki nüsha halinde doldurulmalı ve imzalandıktan sonra bir nüshası sorumlu pilota verilmelidir. Diğer nüshası ise yer hizmetleri işletmesi tarafından uçuşla ilgili diğer dokümanlar ile birlikte dosyalanmalıdır.

Kıymetli Kargo Altın, elmas, platin, banknot (kağıt para), hisse senetleri gibi kıymetler ve bir kilogramının değeri 1000 USD (Amerikan Doları) ve üzerinde olan kargolar, kıymetli kargo olarak adlandırılmaktadır. Bunun yanında değeri bildirilmemiş ancak özel güvenlik önlemleri alınarak yüklenmeleri gereken gönderiler de kıymetli kargo sınıfında yer almaktadır. Bunlar; diplomatik gönderiler, boş hava yolu dokümanları, uyuşturucu madde ve türevlerini içeren ilaçlar gibi gönderilerdir.

Temsil; Uçak işleticisinin faaliyetlerini kolaylaştırmak için, havayolu adına gerekli ödemelerin yapılması, uçağın faaliyetleri ile ilgili taraflarla irtibat kurulması ve bilgi verilmesi, gerekli izinlerin alınması gibi hizmetler, temsil hizmeti olarak adlandırılmaktadır.

Uçak Hat Bakım herhangi bir uçağın, üretilmesinden itibaren hizmetten kaldırılmasına kadar geçen süre içinde; iyi çalışır, temiz ve uçuşa elverişli bir durumda tutulabilmesi amacıyla yapılan işlemlerin tümü bakım faaliyetleri kapsamındadır. Uçağın her kalkışından önce bazı teknik kontrollerden geçmesi gereklidir. Bu kontroller uçak hat bakım hizmeti olarak adlandırılmaktadır. Hat bakım, uçağın kalkışından önce gözle ya da aletle uçuşa elverişli olup olmadığının kontrol edilmesi süreçlerini kapsamaktadır. Tüm uçak üreticileri uçuştan önce uçağın yapısal olarak gözden geçirilmesini, uçak motorları ve iniş takımları gibi parçalarının kontrol edilmesini tavsiye etmektedir. Bu kontroller yetkili bir uçak teknisyeni ve uçağın sorumlu kaptan pilotu tarafından yerine getirilmekte ve gerekli dokümanların doldurulup imzalanması ile kayıt altına alınmaktadır. Uçak hat bakım, uçaktaki mevcut bir aksaklığın tespit edilerek uçuşta herhangi bir sıkıntı yaşanması ihtimalini en aza indirmeyi amaçlamaktadır. Uçak hat bakım hizmeti her uçağa, her uçuştan önce mutlaka verilmesi gereken bir hizmettir.