YENİLİK YÖNETİMİ

Fikri mülkiyet haklarının özellikleri şunlardır:

Fikri mülkiyet hakları insan zihninin ürünüdür.

Gayrimaddi mallar üzerinde kurulabilirler.

Özel hukuka ilişkin haklardır.

Mutlak haklardır, herkese karşı ileri sürülebilir.

Hak sahibine maddi ve manevi menfaatler sağlar.

Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Hakları Sözleşmesi (TRIPs) (Agreement on Trade Related Aspects of Intellectual Property Rights), bütün fikri mülkiyet hukukunu kapsamaktadır.

Fikri mülkiyet korumasının temel amacı, özgün üretimi teşvik ederek toplumun geleceğini garanti altına almaktır. Yetersiz fikri mülkiyet koruması yeni eser üretimini veya buluş yapma şevkini kırar. En azından yetersiz koruma taklide ve düşük kalitede üretime yol açar. Fikri mülkiyet koruması bilgi paylaşımını da tetikler. Bir buluş, sonraki araştırma ve buluşlar için yeni bir basamak teşkil eder.Uluslar arası ticaret açısından ülkeye yabancı sermaye ve yeni teknolojinin gelebilmesi için fikri ve sınai mülkiyet haklarının gereğince korunması gerekmektedir. Yeni teknolojilere dayalı olarak üretim yapma amacıyla bir ülkeye gelmeyi planlayan yatırımcı açısından, sınai hakların o ülkede korunuyor olması, yatırım kararını olumlu yönde etkileyen bir faktördür.

Bir ürünün fikri hukuk kapsamında eser olarak korunabilmesi için, bu ürünün iki unsura sahip olması gerekmektedir. Bu unsurlardan biri, eserin “sahibinin hususiyetini taşıması” diğeri ise “kanunda sayılan eser kategorilerinden birine dahil olması”dır. Bu hukuk kapsamındaki koruma, patent ve endüstriyel tasarım korumasının aksine, tescil edilmez.

Eser sahibine tanınan haklar, manevi ve mali haklar olarak ikiye ayrılmaktadır. Eser sahibi eserden doğan mali haklarını doğrudan kendisi kullanabileceği gibi üçüncü kişilere de devredebilir. Manevi hakların aksine hacze ve cebri icraya, rehine ve hapis hakkına konu olabileceği gibi miras yoluyla üçüncü kişilere de geçebilir. Eserden doğan mali haklar birbirinden bağımsız olarak kullanılabilir. Yasadaki fikir ve sanat eserlerinden doğan mali haklar şunlardır: İşleme hakkı, çoğaltma hakkı, yayma, kiralama ve ödünç verme hakkı, temsil hakkı, radyo, TV ya da internetle iletim hakkı, pay hakkıdır.

Manevi haklar, kişiliğe sıkı sıkıya bağlı haklardandır ve devredilemezler. (B seçeneği doğru)

Eser sahibinin fikir ve sanat eserlerinden doğan manevi haklarını: eseri topluma sunma, eserin tanıtılması ve yayınlanmasını men hakkı, eser üzerinde adının belirtilmesini isteme hakkı, eserde değişiklik yapılmasını önleme hakkı, eserin aslından geçici bir süre yararlanma hakkı, kullanım sonrası iade edilmek üzere eseri çalışma ve sergilerde kullanma hakkı, eseri tahrip etmeyi önleme hakkı şeklinde sıralamak mümkündür.

Mali hakların koruma süresi, FSEK’in 27. maddesi uyarınca, eser sahibinin yaşadığı müddet ve ölümünü takip eden yetmiş yıldır. (A seçeneği yanlış).Sahibinin ölümünden sonra alenileşen eserlerde koruma süresi ölüm tarihinden sonra yetmiş yıldır. Eser sahibinin tüzel kişi olması halinde ise koruma süresi, aleniyet tarihinden itibaren yetmiş yıldır.

Soruda bir düzeltme yapmadım. Çünkü soru doğrudur diye soruyor. Öğrenci dönütünde 100 değil 70 demiş evet 70 ve o bu soruda yanlış cevap olarak tasarlanmış bir cevap.

Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü (WIPO), patenti, resmi bir daire veya bir çok ülke adına iş yapan bölgesel ofis tarafından talep üzerine verilen, bir buluşu tarif eden ve meydana getirdiği yasal bir durum içerisinde sadece patent sahibinin veya kanuni haleflerinin yetkisiyle işletilebilen, imal edilebilen, kullanılabilen, satılabilen ya da ithal edilebilen bir doküman olarak tanımlamıştır.

Patentli bir buluş; tıpkı işle ilgili alınıp satılabilen, kiralanıp, kiraya verilebilen diğer mallar gibi buluş sahibinin mülkiyeti haline gelir. Patentler alındıkları ülkeler için hak sahipliği doğurur. Türkiye’de alınmış bir patent, sadece Türkiye içinde sahibine hak sağlamaktadır. 

Patenti, patent sahibinin haklarını konu alan patent mevzuatının amaçları; 1.Buluş yapma faaliyetini özendirmek, 2.Buluşların sanayiye uygulanması ile teknik, ekonomik ve sosyal ilerlemenin gerçekleştirilmesini sağlamak için buluşlara patent ve faydalı model belgesi vererek korumaktır. Buluş, buluş sahibinin manevi ve ekonomik menfaatlerinin güvence altına alınması suretiyle özendirilebilir.

Patent verilebilmesi için yenilik taşıyan bir buluşun dünyanın herhangi bir yerinde duyulmamış, denenmemiş veya kullanılmamış olması gereklidir.

Buluş niteliğinde olmadığı için patent verilemeyecek konular şunlardır (PatKHK m.6/1):

Keşifler, bilimsel teoriler, matematik metotları

Zihni, ticari ve oyun faaliyetlerine ilişkin plan, usul ve kurallar

Edebiyat ve sanat eserleri, bilim eserleri, estetik niteliği olan yaratmalar, bilgisayar yazılımları

Bilginin denenmesi, düzenlenmesi, sunulması ve iletilmesi ile ilgili teknik yönü bulunmayan usuller

İnsan ve hayvan vücuduna uygulanacak cerrahi ve tedavi usulleri ile insan, hayvan vücudu ile ilgili teşhis usulleri

İncelemesiz patentte mali açıdan daha avantajlı, hızlı fakat koruma süresi bakımından nispeten kısıtlı koruma sağlanmaktadır. Koruma süresi 7 yıldır. İncelemeli patent ise, daha uzun bir süre ve maliyet sonunda verilmekte, ancak burada, yapılan ayrıntılı inceleme sonunda patent hakkı tanındığından netice güvenilir ve korunaklı olmaktadır. Bunun yanı sıra, koruma süresi de incelemesiz patente göre daha uzun olarak belirlenmiştir, süre 20 yıldır. 

Ek patentin başvuru sahibi tarafından asıl patente dönüştürülmesi mümkündür. Bunun için bağımsız bir başvuru ve gerekli ücretlerin ödenmesi gerekir. Ek patent iken, asıl patent haline dönüşen patentlerde koruma süreleri asıl patentin koruma süresi ile aynıdır.

Gizli patent, milli savunma açısından önem taşıyan ve belli süre için kamu incelemesine açık olmayan bir sicile kaydedilen gizlenen buluşlara verilen patenttir (

Endüstriyel Tasarımlar Hakkında Kanun Hükmünde Kararnameye göre tasarım: “bir ürünün tümü veya bir parçası veya üzerindeki süslemenin, çizgi, şekil, biçim, renk, doku, malzeme veya esneklik gibi insan duyuları ile algılanan çeşitli unsur ve özelliklerinin bütünü” olarak tanımlanmıştır.

Tescilli marka sahibi markasını kullanmakla yükümlüdür. Tescilden itibaren beş yıl içerisinde, haklı bir neden olmaksızın kullanılmaması veya bu kullanıma beş yıl kesintisiz ara verilmesi halinde marka iptal edilir.

Tescilli marka başkasına devredilebilir, miras yolu ile intikal edebilir, kullanma hakkı konusu olabilir, yani lisans verilebilir, rehin edilebilir, üzerinde hapis hakkı tesis edilebilir, haczedilebilir.

Fikri mülkiyet haklarının özellikleri şunlardır:
• Fikri mülkiyet hakları insan zihninin ürünüdür.
• Gayrimaddi mallar üzerinde kurulabilirler.
• Özel hukuka ilişkin haklardır.
• Mutlak haklardır, herkese karşı ileri sürülebilir.
• Hak sahibine maddi ve manevi menfaatler sağlar.

Doğru cevap A'dır.

Know-how kavramı, tamamen uygulama tarafından geliştirilmiş ve ilk defa ABD’de ortaya çıkmıştır. Know-how terimi, nasıl yapıldığını bilme anlamına gelen “know, how to do it” cümlesinin kısaltmasıdır. Kavram daha sonra kıta Avrupası hukuk sistemlerinde de aynı isimle kullanılmaya başlanmıştır. Uluslar arası alanda know-how terimi genel kabul görmüş bir terimdir. Doğru cevap B'dir.

Bağımsız ekonomik bir değeri olan ve iktisadi faaliyetler sahibi lehine bir rekabet avantajı sağlayan, aleni olmayan ve sahibinin gizli kalmasını istediği her türlü bilgi ticari sır olarak tanımlanmaktadır. Ticari sırların kapsamı geniş olup, ticaret ile ilgili sırları, firmaya ait know-howları, müşteri listesi gibi bilgileri ve sözleşmeleri, hatta açık hale gelmemiş fikirleri de içermektedir. Ticari sırlar, usule veya yasaya aykırı bir tarzda kullanılmaya başlandığı zaman korunmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Devre, bir komutun elektronik olarak algılanmasına olanak tanıyan düzenektir. Entegre devre ise, devre öğelerinin ve bunlar arasındaki bağlantıların taban görevi yapan bir katman üzerinde ve tek bir birim halinde oluşturulmasıyla elde edilen ve çok sayıda komutu yerine getirebilen devreler bütünüdür. Doğru cevap C'dir.

556 Sayılı MarKHK m.5/I’e göre marka, bir teşebbüsün mal ve hizmetlerini bir başka teşebbüsün mal ve hizmetlerinden ayırt etmeyi sağlaması koşuluyla,kişi adları dahil özellikle sözcükler, şekiller, harfler, sayılar, malların biçimi veya ambalajları gibi çizimle görüntülenebilen veya benzer biçimde ifade edilebilen, baskı yoluyla yayınlanabilen ve çoğaltılabilen her türlü işarettir. Doğru cevap A'dır.

Ticaret markası, bir işletmenin imalatını ve/veya ticaretini yaptığı malları başka işletmelerin mallarından ayırt etmeye yarayan işarettir(MarKHKY m.8). Doğru cevap B'dir.

Ortak marka, üretim veya ticaret veya hizmet işletmelerinden oluşan, bir grubun mal ve hizmetlerini diğer işletmelerin mal ve hizmetlerinden ayırt etmeye yarayan işarettir (MarKHKY m.6, MarKHK m.55/I). Doğru cevap E'dir.

Tescilli tasarımların koruma süresi başvuru tarihinden itibaren 5 yıldır. Ancak bu süre beşer yıllık dönemler halinde yenilenmek suretiyle 25 yıla kadar uzatılabilir.

1973 yılında imzalanıp 1977 yılında yürürlüğe giren Avrupa Patent Sözleşmesi’ne Türkiye 1 Kasım 2000 tarihinde taraf olmuştur. Sözleşmenin amaçları, buluşların korunması konusunda Avrupa devletleri arasındaki işbirliğini güçlendirmek, üye ülkelerde patentlerin tescilinin tek bir prosedürle sağlanması, üye ülkelerde verilen patentler için standart kuralların oluşturulmasıdır. Doğru cevap C'dir.

Bern Sözleşmesi olarak anılan 9 Eylül 1886 tarihli “Edebiyat ve Sanat Eserlerinin Korunmasına İlişkin Sözleşme” fikir ve sanat eserleri alanındaki ilk uluslar arası düzenlemedir. Doğru cevap A'dır.