YENİLİK YÖNETİMİ

Örgütsel yenilik, birbiriyle ilişkili ve etkileşim halinde olan farklı süreçlerin bileşimi sonucu ortaya çıkar. Bu süreçlerin bir işletme için sağlıklı işleyebilmesi ve işletme performansına katkı yapacak şekilde sonuçlanması önemli ölçüde, işletmenin örgütsel yapısı ve bu yapının unsurlarıyla yakından ilgilidir. İşletmenin örgütsel yapısı ve unsurları, yeniliği destekleyen ve motive eden bir özelliğe sahip olmadığı zaman, yeni fikirlerin üretilmesi, bunların yenilikçi çözümlere, ürün ve hizmetlere dönüşmesi ve yeni teknik ve uygulamaların işletmede benimsenmesi gibi yenilikçi eylemlerin başarısı da oldukça zorlaşmaktadır. Bu çerçevede işletmenin yenilikçiliğini etkileyen faktörleri, yönetim anlayışından kültüre, çevresel faktörlerden işletme stratejilerine kadar geniş bir yelpazede incelemek mümkündür. Bu bağlamda konuyla ilgili yapılan çalışmalarda incelenen bu faktörleri gruplandırmak gerekirse aşağıdaki gibi dört farklı sınıfta incelemek mümkündür :

Yukarıda sayılan faktörlerin yanında, işletmelerin pazar odaklı anlayışları ve yaygın bir iç ve dış iletişim ağına sahip olmaları, yenilikçi yönetim anlayışı ve öğrenen birer örgüt olması, bilgi yönetimi ve iş modelleri geliştirme konusundaki tecrübe ve becerisi de yenilik çabalarını kolaylaştırıcı bir role sahip olacaktır. Yükselme olanakları bu faktörler arsında yer almaz.

Örgütsel yapı açısından örgütler, mekanik ve organik örgütler olmak üzere iki grupta incelenmişlerdir. Mekanik örgütler, departmanlardan oluşan hiyerarşik bir örgüt yapısına sahip olan, katı görev tanımlarının olduğu, kıdem esasına dayalı güç ve otoritenin hakim kılındığı ve dikey iletişimin yaşandığı disipliner bir örgüt yapısını iafde etmektedir. Organik örgütler ise özel projelere dayanan örgütlenme biçiminin olduğu, esnek görev tanımları ve dikey iletişim tarzını benimseyen, çalışanların beceri ve yeteneklerine dayalı olarak değişen güç ve otoritenin hakim olduğu örgütsel yapılardır. Bu özellikler dikkate alındığında organik örgütlerin, mekanik örgütlere göre daha esnek bir yapıya sahip ve bireysel yeteneklerin ön planda olmasından dolayı daha yenilikçi oldukları söylenebilir. Mekanik örgütlerin sahip olduğu özellikler aşağıda sıralanmıştır:

Fonksiyonlara dayalı departmanlardan oluşan hiyerarşik örgüt yapısı yapısı 

Dikey iletişim 

Üst yönetim tarafından belirlenmiş katı görev tanımları 

Kıdem esasına dayalı güç ve otorite

Örgütsel yapı açısından örgütler, mekanik ve organik örgütler olmak üzere iki grupta incelenmişlerdir. Mekanik örgütler, departmanlardan oluşan hiyerarşik bir örgüt yapısına sahip olan, katı görev tanımlarının olduğu, kıdem esasına dayalı güç ve otoritenin hakim kılındığı ve dikey iletişimin yaşandığı disipliner bir örgüt yapısını iafde etmektedir. Organik örgütler ise özel projelere dayanan örgütlenme biçiminin olduğu, esnek görev tanımları ve dikey iletişim tarzını benimseyen, çalışanların beceri ve yeteneklerine dayalı olarak değişen güç ve otoritenin hakim olduğu örgütsel yapılardır. Bu özellikler dikkate alındığında organik örgütlerin, mekanik örgütlere göre daha esnek bir yapıya sahip ve bireysel yeteneklerin ön planda olmasından dolayı daha yenilikçi oldukları söylenebilir. Organik örgütlerin sahip olduğu özellikler aşağıda sıralanmıştır:

Özel projelere dayalı çalışma gruplarından oluşan düz örgüt yapısı 

Yatay iletişim 

Çalışanların etkileşimi sonucunda bireyler tarafından belirlenmiş esnek görev tanımları 

Bireylerin beceri ve yeteneklerine dayalı olarak, değişen durumlarda güç ve otoritenin de değişimi

Biçimselleşme, kural ve prosedürlerin katı çizgilerle çizildiği ve çalışanların bunlara uymasının önemli olduğu bir yapıyı ifade eder. Aşırı biçimsel yapılarda, herkesin neler yapabileceği ve sınırlarının neler olacağı, kesin olarak belirlendiği için yeni fikirlerin üretilmesine ve dolayısıyla hata yapma ihtimaline tahammül de olmayacaktır. Bu da yenilikçiliği olumsuz yönde etkileyecek bir durum meydana getirecektir.

Merkezileşme, güç ve kontrolün bir ya da birkaç yöneticinin elinde toplanmasını ifade eder. Yetki ve otoritenin birkaç kişide olduğu bir örgütte, yeni fikirlerin üretilmesi ve tartışılması için gerekli olan esnek ve yaratıcılığı teşvik eden ortamın hazırlanması oldukça zor olacaktır. Ancak yeniliklerin uygulanması sürecinde örgütte, belirli bir düzen ve sistematik bir yapının olması kolaylaştırıcı bir rol oynayabilir.

Biçimsellik faktörünün yenilik ile arasındaki ilişkinin yönü negative olarak tanımlanmış ve neden olarak iş kurallarındaki esneklik yeniliği kolaylaştırması,  biçimselleşmenin katı olamaması yeni fikir ve davranışları cesaretlendiren açıklığa izin vermesi gösterilmiştir.

Yenilik süreci, temeli bilgi, enformasyon ve iletişime dayalı olduğu için bu unsurları bünyesinde bulunduran işletme uygulama ve anlayışlarının benimsenmesi, işletmelerin yenilikçi yapısını güçlendirecektir. Bu anlayış ve uygulamalardan en önemlileri, pazar odaklılık, örgütsel öğrenme ve bilgi yönetimidir. 

Pazar odaklılık, modern pazarlamanın temelini oluşturan bir kavram olarak karşımızı çıkmaktadır. Bu yönüyle pazar odaklılık, üstün müşteri değeri yaratarak rekabet üstünlüğü kazanmak için rakip ve müşteri odaklı bir anlayışı ifade etmeketdir. Pazar odaklılığın merkezinde ise uzun dönemli karlılık yatmaktadır.Bir başka açıdan pazar odaklılık, üstün müşteri değeri yaratmak ve müşterilerin ihtiyaçlarını maksimum düzeyde karşılamak için ihtiyaç duyulan bilgilerin üretilmesi, bu bilgilerin işletme içerisinde yorumlanması ve paylaşılması ve bu doğrultuda pazara bir değer sunulması olarak tanımlanmaktadır. Bu yaklaşım, pazar odaklı bir işletme tesis etmek için dinamik bir işletme bilgi sisteminin varlığını ve bütün işletme çalışanlarının bilgi üretme ve yorumlama sürecine katılımını zorunlu kılmaktadır. Pazar odaklılığa her ne kadar farklı bakış açılarıyla değişik tanımlamalar getirilmiş olsa da hepsinin ortak noktası, müşteriye daha fazla değer sunmak için bilgi odaklı bir anlayışı gerekli kılmakta ve işletmenin uzun dönemli kârlılığını esas almaktadır.

Yenilikçi örgütlerde etkili bir öğrenme sisteminin geliştirilmesi ve bunu örgütün günlük işleyiş sürecinde fonksiyonel hale getirilmesi için bazı faaliyetlerin yapılması gerekmektedir. Bu faaliyetleri aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür:

Yenilik, önemli ölçüde farklı bilgi yapılarının anlamlı bir şekilde bir araya getirilmesiyle gerçekleşen bir süreç olarak görülebilir. Yeniliğe esas oluşturacak bilgiler, daha önceki deneyimlerden, pazar, rakip ve teknolojiyle ilgili araştırmalardan, tartışma ve transferlerden ortaya çıkabilecek açık ve gizli (henüz sözlü olarak ifade edilememiş veya formüle edilmemiş) bilgilerden oluşabilecektir. Yenilik sürecinin etkili yönetimi vasıtasıyla örgüt içi ve dışı farklı kaynaklardan üretilen bilgiler anlamlı bir şekilde bir araya getirilir. Biraraya getirlen bilgilerin bir değere dönüştürülmesi sağlanarak ortaya katma değeri yüksek yeni ürün, hizmet ve çözümlerin çıkması sağlanabilir.Örgütsel bilgiyi aşağıdaki gibi beş farklı kategoride incelemek mümkündür. 

Çıkarımsal bilgi bu kategorilerden biri değildir.

Yenilik, önemli ölçüde farklı bilgi yapılarının anlamlı bir şekilde bir araya getirilmesiyle gerçekleşen bir süreç olarak görülebilir. Yeniliğe esas oluşturacak bilgiler, daha önceki deneyimlerden, pazar, rakip ve teknolojiyle ilgili araştırmalardan, tartışma ve transferlerden ortaya çıkabilecek açık ve gizli (henüz sözlü olarak ifade edilememiş veya formüle edilmemiş) bilgilerden oluşabilecektir. Yenilik sürecinin etkili yönetimi vasıtasıyla örgüt içi ve dışı farklı kaynaklardan üretilen bilgiler anlamlı bir şekilde bir araya getirilir. Biraraya getirlen bilgilerin bir değere dönüştürülmesi sağlanarak ortaya katma değeri yüksek yeni ürün, hizmet ve çözümlerin çıkması sağlanabilir.

Kültürel bilgi; sosyalleşme süreçlerinde, paylaşımlarda, kullanılan dilde ve örgüt içerisinde anlatılan hikâyelerde var olan bilgidir.

Çalışan sayısı, işletmenin yenilikçiliğini etkileyen faktörlerden biri değildir.

Üst yönetim tarafından belirlenmiş katı görev tanımları, mekanik örgütlerin sahip olduğu özellikler arasındadır.

Ekonomik çevre, bir işletmede yenilik çalışmalarını, yeni fikirlerin üretilmesini, benimsenmesi ve uygulanmasını etkileyen örgütsel faktörler arasında sayılamaz. Ekonomik çevre çevresel bir faktördür.

Biçimselleşme, kural ve prosedürlerin katı çizgilerle çizildiği ve çalışanların bunlara uymasının önemli olduğu bir yapıyı ifade eder.

Dikey Farklılaşma ile yenilik arasında negatif yönlü bir ilişki vardır.

Ekolojik çevre, örgütün yenilikçi yapısını etkileyen çevresel faktörler arasında sayılamaz.

Taklitçi strateji, Ar-Ge ve yenilikçi çalışmaların riskinden ve maliyetlerinden kaçınmak için çoğu firma tarafından izlenen bir yenilik stratejisidir.

Pazar odaklılık, üstün müşteri değeri yaratmak ve müşterilerin ihtiyaçlarını maksimum düzeyde karşılamak için ihtiyaç duyulan bilgilerin üretilmesi, bu bilgilerin işletme içerisinde yorumlanması ve paylaşılması ve bu doğrultuda pazara bir değer sunulmasıdır.

Güçlü bir dikey Farklılaşma, yenilikçi örgütlerde etkili bir öğrenme sisteminin geliştirilmesi ve bunu örgütün günlük işleyiş sürecinde fonksiyonel hale getirilmesi için yapılması gereken faaliyetlerden biri değildir.

Zeki bilgi, çalışanların becerilerinden oluşan ve öğrenme potansiyelini ifade eden bilgidir.