YENİ TÜRK EDEBİYATINA GİRİŞ II

Tanzimat Fermanı’nda askerlik hizmeti ilk defa vatan borcu olarak anılmıştır.

Devlet ile uyruğu arasındaki ilişkiyi yeniden belirleyen ve millet sisteminin terki anlamına gelen din farkı gözetilmeksizin bütün vatandaşların devlet karsısında eşit olduğu ilkesi yakın ve hatta orta vadede Osmanlı Devleti’nin yararına bir sonuç doğurmamış; tam aksine toplumda tepkilere sebep olmuştur.

Tanzimat Fermanı, Abdülmecit’in tahta geçmesinden (1 Temmuz 1839) dört ay sonra 3 Kasım 1839 tarihinde ilan edilmiştir.

Tanzimat fermanı, yarı anayasal bir belge ve aynı zamanda anayasal tarihimizin başlangıcı kabul edilir.

Sırp ve Yunan ayaklanmaları, Osmanlı - İran Savaşı, Fransızların Cezayir’i işgali, Mısır’da Mehmet Ali Paşa sorunu, Boğazlar Meselesi ve Londra Antlaşması 19. yüzyılın başından Tanzimat’ın ilanına kadar geçen yarım asırdan az bir sürede devletin mücadele etmek zorunda kaldığı dış sorunlardan bazılarıdır. Öte yandan yurtdışına elçi göndermek de herhangi bir sorun teşkil eden bir durum yoktur.

Fransız İhtilâlinin yaydığı milliyetçilik fikirlerinden etkilenen ve Osmanlı İmparatorluğunun yıpranmışlığından yararlanan bir grup Yunan aydını 1814’te Etnik-i Eterya adlı bir örgüt kurdu. Yani Etnik-i Eterya Yunanlılar tarafından kurulan gizli bir örgütü ifade etmektedir.

Mekteb-i Harbiye ve Muzıka-yı Hümayun açılan yeni okulların adlarıyken Mekteb-i Tıbbiye-yi Şahane modern tıp fakülteleri eş değerinde okula verilen isimdir. Takvim-i Vekayi ilk gazetenin adıdır. II. Mahmut tarafından yeniçerilerin yerine kurulan askeri teşkilatın adı ise Asakir-i Mansure-i Muhammediye’dir.

Tanzimat Fermanı, Abdülmecit’in tahta geçmesinden dört ay sonra aynı zamanda hariciye nazırlığı görevini de üstlenmiş bulunan Londra elçisi Mustafa Reşit Paşa’nın yurda dönerek padişahı ikna etmesi sonucu Osmanlı devlet adamlarının, halkın ve yabancı diplomatların bulunduğu bir toplantı-da okunmuştur. Böylece fermanın asıl sahibinin Mustafa Reşit Paşa olduğu anlaşılıyor.

Tanzimat Fermanıyla askerlik hizmeti sürekli hale getirilmemiş tam tersine askerlik hizmetinin her yerin nüfusuna oranla belirlenecek olan belli süreli bir hizmet haline getirilmesi kararlaştırılmıştır.

Osmanlı Devleti’nde bazı vergilerin, ihale yoluyla üstlenen kişiler tarafından toplanması anlamına gelen kavram iltizamdır.

Avrupalılar tarafından iyi karşılanmış olan ferman gerek Müslüman gerekse Müslüman olmayan Osmanlı uyruğundaki kimi gruplar tarafından tedirginlik, kuşku ve hatta hoşnutsuzlukla karşılanmıştır. Müslüman ahali açısından bunun sebebi fermanın içeriğinin İslam geleneklerine uygun görülmemesi iken gayrimüslim tebaa arasında özellikle Rum-Ortodoks patriği eşitliğin getireceği yükümlülükler ile cemaatler arasında sahip olduğu ayrıcalığı kaybetme olasılığıdır.

Tanzimat Fermanı’ndan 17 yıl sonra, 28 Şubat 1856’da yayımlanan bu ferman da Sultan Abdülmecit’e aittir.

Islahat Fermanı sosyal ihtiyaçtan çok açık bir dayatmadan doğmuştur. Zira Islahat Fermanı’nın ilanı öncesindeki en önemli sorun, hatta doğrudan doğruya fermanın hazırlanmasında, ilan edilmesinde etkisi olan olay Kırım Savaşı olarak bilinen ve Avrupa devletlerinin de karışıp taraf olduğu Osmanlı-Rus Savaşıdır.

Vilayet Nizamnamesi ile idari yapı değiştirilmiş ve eyaletler kaldırılarak Cumhuriyet kurulduktan sonra da kimi değişikliklerle sürdürülecek olan il, sancak, kaza, nahiye ve köy yönetim birimleri oluşturulmuştur. Bu çerçevede il genel meclisleri kurulmuştur.